एक्स्प्रेशन त्रुटि: अनपेक्षित उद्गार चिन्ह "२"।

हरिगीतिका

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
यहाँ जाएँ:भ्रमण, खोजें
The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.

हरिगीतिका चार चरणों वाला एक सम मात्रिक छंद है। इसके प्रत्येक चरण में 16 व 12 के विराम से 28 मात्रायें होती हैं तथा अंत में लघु गुरु आना अनिवार्य है। अधिकांशत: यह छंद ईश-वंदना में प्रयोग किया जाता है।[1] हरिगीतिका में 16 और 12 मात्राओं पर 'यति' होती है। प्रत्येक चरण के अन्त में 'रगण' (S। S) आना आवश्यक है।

उदाहरण

मम मातृभूमिः भारतं धनधान्यपूर्णं स्यात् सदा ।
नग्नो न क्षुधितो कोऽपि स्यादिह वर्धतां सुख-सन्ततिः ।
स्युर्ज्ञानिनो गुणशालिनो ह्युपकार-निरता मानवः,
अपकारकर्ता कोऽपि न स्याद् दुष्टवृत्तिर्दांवः ॥

  • 'हरिगीतिका' के चारों पदों में से कम से कम दो-दो पदों में 'तुक' मिलना चाहिए। यदि चारों में हो तो और भी अच्छा रहता है।

अन्य उदाहरण

उदाहरण-1

श्री राम चंद्र कृपालु भजमन, हरण भव भय दारुणम् ।
नवकंज लोचन कंज मुख कर, कंज पद कन्जारुणम ॥
कंदर्प अगणित अमित छवि नव, नील नीरज सुन्दरम ।
पट्पीत मानहु तडित रुचि शुचि, नौमि जनक सुतावरम ॥

उदाहरण-2

प्रभु गोद जिसकी वह यशोमति, दे रहे हरि मान हैं ।
गोपाल बैठे आधुनिक रथ, पर सहित सम्मान हैं ॥
मुरली अधर धर श्याम सुन्दर, जब लगाते तान हैं ।
सुनकर मधुर धुन भावना में, बह रहे रसखान हैं ॥


पन्ने की प्रगति अवस्था
आधार
प्रारम्भिक
माध्यमिक
पूर्णता
शोध

टीका टिप्पणी और संदर्भ

  1. हरिगीतिका (हिन्दी)। । अभिगमन तिथि: 18 दिसम्बर, 2013।

बाहरी कड़ियाँ

संबंधित लेख