https://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/api.php?action=feedcontributions&user=%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80+%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2&feedformat=atomBharatkosh - सदस्य योगदान [hi]2024-03-28T16:52:18Zसदस्य योगदानMediaWiki 1.35.6https://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%81&diff=224124सदस्य वार्ता:रेणु2011-10-05T12:24:28Z<p>शिल्पी गोयल: /* सूचना बक्सा */ नया विभाग</p>
<hr />
<div>__NOTOC__<br />
कृपया [[रबीन्द्रनाथ ठाकुर]] के पन्ने को बेहतर करें इस संबंध में आशा जी से भी संपर्क करें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आदित्य चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 09:15, 3 मई 2010 (IST)<br />
<br />
कृपया बीदर के पेज़ में वन नोट में रवीन्द्र की टाइपिंग का मैटर भी जोड़ें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:57, 29 मई 2010 (IST)<br />
<br />
== बालकाण्ड ==<br />
<br />
कृपया [[भागीरथी नदी]] के पेज में बाल॰ का मतलब ढ़ूंढे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:57, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== भागीरथी नदी ==<br />
<br />
कृपया [[भागीरथी नदी]] के पेज को देखे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:33, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== उत्तराखंड की झीलें ==<br />
<br />
कृपया [[उत्तराखंड की झीलें]] पेज देखे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:03, 16 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== नीलकंठ महादेव ==<br />
<br />
कृपया [[नीलकंठ महादेव]] के पेज को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:48, 19 जून 2010 (IST)<br />
==जवाहरलाल नेहरू ==<br />
कृपया जवाहरलाल नेहरू पृष्ठ में प्रतापगढ़ ज़िला जाँचें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span><br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:56, 28 जून 2010 (IST)<br />
*कृपया कोलकाता की नगर योजना दोबारा देखें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 19:26, 30 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== वारंगल आन्ध्र प्रदेश और वेल्लूर चेन्नई का पेज ==<br />
<br />
देख लिए इन पन्नों को अपनी ध्यान सूची में डाल कर रखें। जिससे बाद में पाठ बढ़ा सकें। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:17, 25 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:प्रतीक्षा ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:प्रतीक्षा]] को देखें ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:20, 28 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:12, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:09, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
==मूल मात्रक==<br />
Table, SI पद्धति में मूल मात्रक [[प्रयोग:Govind]] में। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:Govind Ram]]<span class="sign">[[User:Govind Ram|गोविंद राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:Govind Ram|वार्ता]]</small></span> 16:51, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
मैं बहादुर शाह ज़फ़र का पेज बना रही हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:52, 20 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== बहा उल्ला ==<br />
<br />
में बहा उल्ला का पेज बना रही हूँ। कृपया बताइए कि पेज इसी नाम से बनेगा।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 15:16, 20 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:व्रत और उत्सव2 ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:व्रत और उत्सव2]] को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 18:32, 10 सितंबर 2010 (IST)<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:36, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==हरिवंश राय बच्चन==<br />
कृपया हरिवंश राय बच्चन के पेज को देखें उसमें काफी ग़लतियाँ हैं। <big>'मधुशाला', 'मधुशाला' और 'मधुकलश'-एक के बाद एक</big> [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:51, 22 नवंबर 2010 (IST)<br />
==2011==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ...[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:13, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पेज देखें==<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:04, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==व्यवस्था==<br />
कृपया बतायें क्या नये पन्ने क्रमवार जाँचे जा रहे हैं? नहीं तो क्या व्यवस्था चल रही है?[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:17, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
कृपया [[क्षार धातु]], [[लेन्थेनाइड]], [[ऐक्टिनाइड]], [[संक्रमण धातु]], [[हैलोजन]] और [[क्षारीय पार्थिव धातु]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:47, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 4]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 5]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:00, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
कृपया [[समूह (आवर्त सारणी)]] और [[अवधि (आवर्त सारणी)]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 20:33, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==1 अक्टूबर==<br />
मजरुँ सुल्तानपुरी, सही शब्द 'मजरुह' है। कृपया मजरुँ सुल्तानपुरी से प्रेक्षित कर मुख्य पन्ना 'मजरुह सुल्तानपुरी' के नाम से बनायें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 04:47, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
रेणु दीदी। कृपया इन पन्नों को देखें।<br />
*[[क्षिप्र]], [[क्षिप्रकारी]], [[गुरु अंगद देव]], [[अग्रमहिषी]], [[अकाल संहिता]], [[अकाल आयोग]], [[अकबर द्वितीय]], [[नज़ीबाबाद]], [[नचना कुठार]], [[नरवर]], [[नवद्वीप]], [[रस]] [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:09, 13 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==सिंह==<br />
<br />
सिंह का बहुविकल्पी शब्द बनना चाहिए- सिंह राशि और जंगल का राजा शेर या जंतु, वार्ता कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 03:24, 14 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[भारतीय प्रशासनिक सेवा]], [[सिपाही स्वतंत्रता संग्राम]], [[~]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:01, 16 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखे ==<br />
<br />
कृपया [[भुज]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:08, 17 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रीय बालिका दिवस]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:14, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
==गणतंत्र दिवस==<br />
भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:21, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ब्यावर]], [[जालंधर]], [[विशाखापत्तनम]], [[लुधियाना]], [[हम्पी]], [[नाटी नृत्य]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:55, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
*कृपया [[जूनागढ़]], [[मेवाड़]], [[भावनगर]], [[इटावा]], [[काठियावाड़]], [[रायपुर]], [[कोहिमा]], [[शिमला]], [[मनाली हिमाचल प्रदेश|मनाली]], [[बीबी का मक़बरा]] के पन्ने देखें।<br />
<br />
*[[चित्रकला]] और चित्रकला के संबंधित लेख भी देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:58, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पन्ना देखें==<br />
रेणु दीदी! कृपया इन पन्नों को देखें।<br />
<br />
*[[प्राचीन भारत लेखन सामग्री]]<br />
*[[पाषाणीय शिलालेख (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[ईंट (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[स्वर्ण (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[रजत (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[काष्ठ (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[कपड़ा (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[धातु (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[ताड़पत्र (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[भूर्जपत्र (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[अगरुपत्र (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[काग़ज़]]<br />
*[[कलम (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[स्याही (लेखन सामग्री)]]<br />
*[[रसगुल्ला]]<br />
*[[पायल]]<br />
*[[चूड़ी]]<br />
*[[लूनी नदी]]<br />
*[[पोर्ट ब्लेयर]]<br />
*[[इम्फाल]]<br />
*[[आईजोल]]<br />
*[[गंगटोक]]<br />
*[[तिरुपति]]<br />
*[[पुरी]]<br />
*[[कुल्लू]]<br />
*[[रणथम्भौर]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 14:45, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Fozia4]] में विज्ञान सामान्य ज्ञान का पन्ना देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:30, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
रेणु दीदी! कृपया इन पन्नों को देखें। <br />
*[[भारतीय पुरालिपियों का अन्वेषण]]<br />
*[[वट्टेळुत्तु लिपि]]<br />
<br />
*[[तमिल लिपि]]<br />
<br />
*[[ग्रन्थ लिपि]]<br />
*[[कन्नड़ एवं तेलुगु लिपि]]<br />
<br />
*[[बांग्ला लिपि]]<br />
<br />
*[[कलिंग लिपि]]<br />
<br />
*[[शारदा लिपि]]<br />
<br />
*[[चार्वी]]<br />
<br />
*[[अगह]]<br />
<br />
*[[अंगद]]<br />
<br />
*[[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]]<br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 12:29, 2 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया आप [[मूली]] का पन्ना देखें।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मुहम्मद हिदायतुल्लाह]] और [[लेह]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:25, 2 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[गेहूँ]] और [[तरबूज़]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:35, 2 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[तेंदुआ]] और [[जालौर]] का पन्ना देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिना गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:हिना गोस्वामी|हिना गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिना गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:38, 2 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
रेणु दीदी कृपया पन्ने देखें।<br />
<br />
*[[प्रणव]]<br />
<br />
*[[प्रणववाद]]<br />
*[[पंचर्विश ब्राह्मण]]<br />
*[[प्रजापति]]<br />
*[[पंक्तिदूषण ब्राह्मण]]<br />
*[[पंक्तिपावन ब्राह्मण]]<br />
*[[पंजासाहब]]<br />
*[[पण्ढरपुर]]<br />
*[[पम्पासर]]<br />
*[[उद्वाह]]<br />
*[[उत्तराडो साधु]]<br />
*[[उदककर्म]]<br />
*[[और्वशेय]]<br />
*[[और्व]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:08, 5 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें। ==<br />
<br />
कृपया आप [[विजय वाड़ा]] [[ईसवाल उदयपुर]] [[चोपनी माण्डो]] [[सालीम अली]] [[संकिसा]] [[सम्भल]] ये पेंज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिना गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:हिना गोस्वामी|हिना गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिना गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:56, 6 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सिंघी छम नृत्य]], [[झमाकड़ा नृत्य]], [[घुरई नृत्य]], [[लाल बाग़ महल इन्दौर]], [[कुट्टी अट्टम नृत्य]], [[कूडियाट्टम नृत्य]], [[ओट्टनतुल्ललू नृत्य]], [[चाक्यारकूंतु नृत्य]], [[चावल]] के पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:26, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[संगीत]], [[वाद्य यंत्र]], [[भारतीय सेना]], [[भारतीय थल सेना]], [[भारतीय नौसेना]] और [[भारतीय वायु सेना]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:48, 9 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रामनरेश त्रिपाठी]], [[विदेशिया नृत्य]], [[पण्डवानी नृत्य]], [[घूमर नृत्य]], [[रउफ नृत्य]], [[गडबा नृत्य]], [[दावलेश्वरम]], [[दिंडिगल]], [[वड़ोदरा]], [[सिन्धु सभ्यता लिपि]], [[चावल]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:06, 10 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें। ==<br />
<br />
कृपया आप [[बरोर|बरोर]] [[तालीकोटा|तालीकोटा]] [[ तुग़लकाबाद| तुग़लकाबाद]] [[छाछ|छाछ]] का पन्ना देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिना गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:हिना गोस्वामी|हिना गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिना गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:17, 10 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:30, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें। ==<br />
<br />
कृपया आप [[भरहुत]], [[वेंगुरला]], [[वैकटपुर]], [[रत्नागिरि]], [[बाडोली]], [[वैजयंती]], [[बागोर]], [[दभोल]], [[गंगैकोंडचोलपुरम]], [[क्लोरीन]], [[अमोनिया]], [[चाँदी]], [[लोहा]], [[एल्युमिनियम]], [[ताम्र]], के पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिना गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:हिना गोस्वामी|हिना गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिना गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:44, 18 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]], [[ग़ाज़ियाबाद]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:48, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राहुल सांकृत्यायन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:37, 20 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रावी, रामप्रसाद विद्यार्थी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:52, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें। ==<br />
<br />
कृपया आप [[बरन]], [[भट्टिप्रोलू]], [[ब्रह्मगिरि]], [[ब्रह्मपुर]] के पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिना गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:हिना गोस्वामी|हिना गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिना गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 16:00, 22 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें। ==<br />
<br />
कृपया आप [[चन्द्रकेतुगढ़]], [[जोगलथेम्बी]], [[चन्दवार]], [[टेक्कलकोट]] के पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिना गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:हिना गोस्वामी|हिना गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिना गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:43, 25 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें। ==<br />
<br />
कृपया आप [[हलेबिड]], [[भाब्रू]], [[लंगुड़ी]], के पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिना गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:हिना गोस्वामी|हिना गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिना गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 16:01, 28 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वृंदावनलाल वर्मा]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:20, 2 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लाड मलिका]], [[ला बोर्दने]], [[बिहारीमल]], [[बीबीगढ़]], [[कृष्णदास कविराज]], [[कृष्णदास कविराज]], [[बसई]], [[गुरुकुल जीवन]], [[बर्मी युद्ध]], [[विंध्याचल मंदिर वाराणसी]], [[सीता मंदिर वाराणसी]], [[भैरव मंदिर वाराणसी]], [[विष्णु चरणपादुका वाराणसी]], [[काशी विशालाक्षी मंदिर वाराणसी]], [[केदारेश्वर मंदिर वाराणसी]], [[साक्षी गणेश मंदिर वाराणसी]], [[अन्नपूर्णा मंदिर वाराणसी]], [[दूध का कर्ज मंदिर वाराणसी]] इन पन्नों को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 11:11, 4 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गंधक]], [[मानव शरीर]], [[चित्तरंजन दास]], [[अनवरुद्दीन]], [[ब्रिगेडियर नील जेम्स]], [[अकबर हैदरी]], [[डॉक्टर अंसारी]], [[शाहजादा अजीमुश्शान]], [[अजीमुद्दौला]], [[अकविवा, फादर रिदांल्फ़ो]], [[अजीम उल्ला ख़ाँ]], [[अज़ारी शेख]], [[अकाल प्रतिवेदन]], [[अकाल]], [[अपोलोडोटस]], [[अनुरुद्ध]], [[अंत्तिकिन]], [[अंकोरवाट]], [[शाहजादा अकबर]] के पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:12, 8 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
[[कोलार]], [[खेड़ा]], [[कुचाई]], [[वामदेव (ऋषि)]], [[अजा]], [[अनंत व्रत]], [[पुरुषार्थ]], [[कामव्रत]], [[कुरुख भाषा]], [[मंकणक मुनि]],[[पंचमढ़ी]], [[श्रीरामपुर]], [[श्रीरंगम]], [[भंवर]], [[भवभूति]] पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:08, 8 मार्च 2011 (IST)<br />
==पेज देखें==<br />
कृपया [[भीष्म साहनी]], [[क़ुरआन]], [[अम्बष्ठ]], [[आजीवक]], [[अंतरराष्ट्रीय महिला दिवस]], [[लालकोट]], [[बालकृष्ण शर्मा नवीन]], [[ख़ूनी दरवाज़ा]], [[अराकान]], [[अनाई शिखर]], [[मलय]], [[भगवतीचरण वर्मा]], [[फ़िरोज़शाह कोटला स्टेडियम]], [[यशपाल]], [[इंशा अल्ला खाँ]], [[दिल्ली विश्वविद्यालय]] इन पन्नों को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 15:08, 9 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
[[डंडास हेनरी]], [[डंकन जोनाथन]], [[दाहिर]], [[दलीप सिंह]], [[एल्युमिनियम]], [[गंधक]] के पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:39, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[दस्तक (शब्द)]], [[दस्तक (पारपत्र)]], [[फ़्रांसिस डे]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:34, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[डेनिश ईस्ट इंडिया कम्पनी]], [[दिल्ली दरबार]], [[पारपत्र]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:31, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अस्सकेनोई गण]], [[अस्सपेसिओई गण]], [[अलहज्जाज]], [[अहसानशाह जलालुद्दीन]], [[अभिसारेश]], [[अब्दुर्रज्जाक लारी]], [[अब्दुर्रज्जाक हेरात]], [[आष्टी की लड़ाई]], [[आंगियर जेराल्ड]], [[आम्रकार्द्दव]], [[आनन्द रंग पिल्लई]], [[आलवार]], [[आलम ख़ाँ]], [[शाहजादा आज़म]], [[आग़ा ख़ाँ]], [[आदिसूर]], [[आभीर गण]], [[यातुधान]], [[यच]], [[मन्त्र]] यह पन्ने देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:29, 15 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ग़ज़नी ]], [[दुर्गावती]], [[पोर्टो नोवो युद्ध]], [[गंडमक की संधि]], [[काउंत डी एक]], [[मार्टीमेर डुरंड]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 12:50, 8 अप्रॅल 2011 (IST) <br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हज]], [[सुन्नी]], [[सिंह]], [[हारमोनियम]], [[मुहम्मद अली जिन्ना]], [[सप्तक]], [[मध्य सप्तक]], [[मन्द्र सप्तक]], [[तार सप्तक]], [[स्वर (संगीत)]], [[शुद्ध स्वर]], [[शुद्ध तीव्र स्वर]], [[ठाट]], [[राग]] के पन्नों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:31, 9 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सासाराम]], [[जुन्नर]], के पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:पायल ]]<span class="sign"> [[User:पायल |पायल ]] | <small>[[सदस्य वार्ता:पायल |वार्ता]]</small></span> 18:44, 9 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गहड़वाल वंश]], [[ग़ज़नी ]], [[दुर्गावती]], [[पोर्टो नोवो युद्ध]], [[गंडमक की संधि]], [[काउंत डी एक]], [[मार्टीमेर डुरंड]], [[गिरमिट प्रथा]], [[गाज़ीउद्दीन इमामुलमुल्क]] देखें व उसे बनायें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:37, 11 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें। ==<br />
<br />
कृपया आप [[पत्तनम]], [[परखम]], [[नाल]], [[पद्मावती]], [[पडरी]], [[पनगोरारिया]], [[नानाघाट]], [[नवदाटोली]], [[चौसा]], [[चिरांद]], [[जाजनगर]], [[गुफकराल]], [[गुजर्रा]], [[गिलूंड]], [[गिहलौट]], [[कोरकाई]], [[कायल]], [[खैराडीह]], [[खोह]], [[कुवांशी]], [[जुन्नर]], [[शिवनेरी]], [[कौलवी]], [[केसरपल्ली]], [[केशवरायपाटन]], [[बिलहरी]], [[आदिचनल्लूर]], [[पद्मदुर्ग]], के पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:पायल ]]<span class="sign"> [[User:पायल |पायल ]] | <small>[[सदस्य वार्ता:पायल |वार्ता]]</small></span> 14:26, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गोलमेज सम्मेलन]], [[गोडर्ड कर्नल]], [[गोबी मरूस्थल]], [[एलिजा इम्पी]], [[गुहा वास्तु]], [[ग़ोर के सुल्तान]], [[कांसीजोड़ा कांड]], [[कचार]], [[गणेश (राजा)]]|[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:18, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[फ़रिश्ता]], [[यूसुफ़]], [[धर्म]], [[चित्रकला बशोली शैली]], [[नाद]], [[बनिया जाति]], [[नूह]] और [[आदम]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:41, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रंग]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:48, 18 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मंखक]] का पन्ना देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:54, 19 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हिमनद]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:29, 21 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:58, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चन्द्रबली पाण्डेय]], [[चन्द्रनाथ शर्मा]], [[बंसीलाल]], [[दलपतराम]], [[अम्बिकादत्त व्यास]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 16:22, 4 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वास्तु शास्त्र]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:55, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गंगा नदी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 11:18, 21 मई 2011 (IST)<br />
==पन्ना देखें==<br />
उत्सवनिर्णय का पन्ना एक बहुविकल्पी पन्ना है, पन्ना ठीक करें, विवरण भी डालें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:34, 25 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सिंध प्रांत]] का पेज देखें व [[:श्रेणी:सुझाव|श्रेणी:सुझाव]] में दिये हुये निर्देशों का भी पालन करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:23, 31 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[शूद्र]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:11, 31 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी5]] व [[राज कुमार]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:46, 15 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लघु उद्योग]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:03, 21 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[भारतीय खेल प्राधिकरण]], [[राष्ट्रीय खेल नीति]], [[मौलाना अबुल कलाम आजाद ट्रॉफी]], [[राष्ट्रीय खेल प्रोत्साहन पुरस्कार]], [[ध्यानचंद पुरस्कार]], [[द्रोणाचार्य पुरस्कार]], [[अरिष्टा]] पेज जाँचे।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 13:21, 25 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[संजीव कुमार]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:34, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गायत्री देवी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:41, 21 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज जाँचे ==<br />
<br />
कृपया [[शान्तनु]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:14, 23 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[दही वडा]] और [[जीरा]] वाले पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:31, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[दही वडा]] वाले पेज को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:50, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अनुराधापुर]], [[अनुविंद]], [[अनूपशहर]], [[अपरांत]], [[अपरांतिक]], [[अपापापुर]], [[अरवाल]], [[अरिट्ठपर्वत]], [[अरुणोद]], [[अर्नाकुलम]], [[अर्यक]], [[असनी]], [[असाई]], [[असाईखेड़ा]], [[आपण]], [[अरूणा नदी]], [[अनुतप्ता नदी]] के पन्नें देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 14:50, 6 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[उत्तरापथ]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 11:40, 13 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[रंगलाल बनर्जी]], [[सुल्तानगंज]], [[अचल]], [[ऋत्विक]], [[हर्षनाथ नगर]], [[इरावत]], [[अयोमुख]], [[तामस मनु]], [[यति]], [[सिसवाल]], [[सीताबेंगरा गुफ़ा]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 13:47, 13 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रॉक गार्डन चंडीगढ़]] और [[अक्षरधाम मंदिर गांधीनगर]] का भी पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 16:18, 13 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इन पन्नों को देखें ==<br />
<br />
कृपया इन पन्नों को देखें[[वनलता दास गुप्ता ]],[[रोज़ गार्डन]], [[ज्योतिकणा दत्त]], [[सरला देवी]], [[मैडम कामा]], [[अजीज़न बेगम]], [[रानी चेनम्मा कित्तूर]], [[रानी बेलुनचियार देवार]],<br />
<br />
== कृपया इन पन्नों को देखें ==<br />
<br />
कृपया इन पन्नों को देखें[[वनलता दास गुप्ता ]],[[रोज़ गार्डन]], [[ज्योतिकणा दत्त]], [[सरला देवी]], [[मैडम कामा]], [[अजीज़न बेगम]], [[रानी चेनम्मा कित्तूर]], [[रानी बेलुनचियार देवार]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:13, 13 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इन पन्नों को देखें ==<br />
<br />
कृपया इन पन्नों को देखें [[पिंजौर गार्डन]], [[सुखना झील]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:04, 14 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[बगरी]], [[बड़ौह]], [[त्रिविदा नदी]], [[मुरला नदी]], [[रंगमती नदी]], [[धूपतापा नदी]], [[धेनुका नदी]], [[बढ़ाकोटरा]], [[बछोई]], [[बदनावर]], [[बटियागढ़]],[[बखरा]], [[फलौदी]], [[विट्ठलनाथ]], [[बड़ौह]], [[धूतपापा नदी]], [[धोम्यगंगा नदी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 15:02, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नाडियाड]], [[नाभा]], [[नगांव]], [[नागपट्टिनम]], [[नाहन]], [[नंबूदिरी]], [[नरसिंहगढ़]], [[नौरोज़]], [[नौगांव मध्य प्रदेश]], [[पालक्काड]], [[पालनी पहाड़ियाँ]], [[पालनपुर]], [[पालघाट दर्रा]], [[पालकोंडा पहाड़ियाँ]], [[महाबोधि मंदिर]], [[आराम उड़ीसा]], [[आराम जनपद]], [[अपकर]], [[अपरताल]], [[अपरसेक]], [[अपरनंदा नदी]], [[अपरमत्स्य]], [[अपरकाशि]], [[फूलबाणी]] इन सब पन्नों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:59, 16 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ओपन हैंड]], [[केपिटल कॉम्प्लेक्स]], इस पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:14, 16 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[आसिका]], [[आदित्य तीर्थ]], [[आग्रेय]], [[अमरकूट]], [[आम्रकूट]], [[अमरकुण्ड]], [[अमरगढ़]], [[अलोर]], [[अमराबाद]], [[अलसंद]], [[अंबरनाथ]], [[अमीन]], [[अंबष्ठ]], [[अंबु]], [[आंबिकेय]], [[अंभा नदी]], [[अल्लकप्प]] इन पन्नों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:05, 17 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[कृतवर्मा]], [[पंचगंगा नदी]], [[नारदीगंगा नदी]], [[निवृत्ति नदी]], [[नारायणी नदी]], [[नीरा नदी]], [[नीलांजना नदी]], [[पंचगंगा नदी]], [[देवी नदी]] और [[नैरंजना नदी]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 15:39, 17 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रिवालसर झील मंडी]] इस पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:04, 17 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[पूर्णा नदी]], [[पेन गंगा नदी]], [[प्रणहिता नदी]], [[पंचमी नदी]], [[पंचानन नदी]], [[पवित्रा नदी]], [[पारदा नदी]], [[पारा नदी]], [[पावनी नदी]], [[पिनाकिनी नदी]], [[पुष्पजा नदी]] के पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:00, 19 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देवीपाटन]], [[देवबन्द]], [[राजापुर उत्तर प्रदेश]], [[जिम कोर्बेट राष्ट्रीय पार्क]], [[देवगढ़]], [[द्वाराहाट]], [[लैन्सडाउन]], [[बैजनाथ उत्तराखंड]], [[बिहू]], [[मानुहोर बिहू]], [[गोरूबिहू]], [[बोहाग बिहू]], [[कंगलीबिहू]], [[गम्बोरी बिहू]], [[माघबिहू]] इन पन्नों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 11:44, 21 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[उच्च न्यायालय]], [[गंगासागर मेला]], [[चंद्रभाग मेला]], [[उगड़ी]], [[छठपूजा]], [[नवरेह]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:27, 23 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इन पन्नों को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[क्रिसमस]], [[हमीरपुर हिमाचल प्रदेश]] इन पन्नों को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:40, 23 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] में [[मदन मोहन]] के सूचना बक्से को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:54, 5 अक्टूबर 2011 (IST)</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2/%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B81&diff=224096सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास12011-10-05T12:18:01Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{सूचना बक्सा कलाकार<br />
|चित्र=Madan-Mohan.jpg<br />
|पूरा नाम=मदन मोहन कोहली<br />
|अन्य नाम=<br />
|जन्म=[[25 जून]] 1924<br />
|जन्म भूमि=बगदाद, इराक<br />
|मृत्यु=[[14 जुलाई]] 1975<br />
|मृत्यु स्थान=<br />
|अविभावक=राय बहादुर चुन्नीलाल<br />
|पति/पत्नी=<br />
|संतान=<br />
|कर्म भूमि=[[मुंबई]]<br />
|कर्म-क्षेत्र=संगीत निर्देशक<br />
|मुख्य रचनाएँ=<br />
|मुख्य फ़िल्में='यूं हसरतों के दाग़'..अदालत, 'हम प्यार में जलने वालों को चैन कहाँ आराम कहाँ'.. जेलर, 'मैं तो तुम संग नैन मिला के'..मनमौजी, 'ना तुम बेवफा हो'.. एक कली मुस्कुरायी, 'वो भूली दास्तां लो फिर याद आ गयी'..संजोग<br />
|विषय=<br />
|शिक्षा=<br />
|विद्यालय=<br />
|पुरस्कार-उपाधि=सर्वश्रेष्ठ संगीतकार का राष्ट्रीय पुरस्कार<br />
|प्रसिद्धि=<br />
|विशेष योगदान=मदन मोहन को विशेष रूप से फ़िल्म उद्योग में गज़लों के लिए याद किया जाता है।<br />
|नागरिकता=<br />
|संबंधित लेख=<br />
|शीर्षक 1=पसंदीदा गीतकार<br />
|पाठ 1=राजा मेंहदी अली खान, राजेन्द्र कृष्ण और कैफी आजमी <br />
|शीर्षक 2=<br />
|पाठ 2=<br />
|अन्य जानकारी=<br />
|बाहरी कड़ियाँ=<br />
|अद्यतन=<br />
}}</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE&diff=224084सदस्य वार्ता:गोविन्द राम2011-10-05T12:16:15Z<p>शिल्पी गोयल: /* सूचना बक्सा */</p>
<hr />
<div>__TOC__<br />
{{toc}}<br />
भईया [[माउंट आबू]] के page में Check क्या करना है?<br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== उत्तर प्रदेश की झीलें ==<br />
<br />
भईया मैंने [[उत्तर प्रदेश की झीलें|उत्तर प्रदेश की झीलों]] में लिंक लगा दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:35, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पटना]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:39, 17 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== नीलकंठ महादेव ==<br />
<br />
कृपया [[नीलकंठ महादेव]] के पेज को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:48, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== ॠषिकेश ==<br />
<br />
कृपया [[ॠषिकेश]] पेज ले लिंक को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:28, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:55, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पोरबंदर]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। <br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi]] में अमृतसर का साँचा जाचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:35, 17 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== वंश वृक्ष ==<br />
<br />
सूर्य वंश अच्छा लग रहा है। कोलकाता पर भी कार्य संतोषजनक है [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आदित्य चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 08:00, 19 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:13, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== ब्रज/आलेख ==<br />
<br />
{{50-50}} क्या इसे ब्रज से replace कर दिया जाए ? <u>बाहरी लिंक में ब्रजडिस्कवरी के लिंक डालें</u> [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:29, 7 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:07, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन ==<br />
श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन नई बनी है पुरानी हटा दि गयी है। उसमें <u>'''अंग्रेजी'''</u> लिखा था। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span><br />
<br />
== प्रेमचन्द ==<br />
<br />
अच्छा बन गया है लेकिन अभी काम बाक़ी है। सूचना बक्सा आदि लगाएँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 10:47, 30 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:व्रत और उत्सव2 ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:व्रत और उत्सव2]] को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 18:31, 10 सितंबर 2010 (IST)<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:36, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== जम्मू और कश्मीर ==<br />
<br />
[[साँचा:जम्मू और कश्मीर के पर्यटन स्थल]] बना दिया गया है कृपया इस को [[पर्यटन]] के पन्ने में डाले [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 12:21, 13 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
कृपया [[वैशेषिक दर्शन की तत्त्व मीमांसा]] पर चित्र लगाए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 19 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
[[संसद]] image<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== कपिल सिब्बल ==<br />
<br />
संदेश देने के लिए धन्यवाद जल्दी ही लग जाएगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:38, 28 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== चित्रकार ==<br />
<br />
चित्रकार का लिंक नहीं दिया जा रहा ??? [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 22:26, 23 अक्टूबर 2010 (IST)<br />
==बाजीराव==<br />
इस पृष्ठ पर मैंने काफ़ी काम किया है। आपको बस साँचा लगाना है। कृपया इस काम को कर दें।<br />
<br />
== category ==<br />
<br />
कृपया [[वर्तनी (हिन्दी)]] में category लगा दो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 25 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== संवरण ==<br />
<br />
कृपया इस पन्ने पर श्रेणी लगाए [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:03, 27 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अलंकार]], [[लिंग]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:19, 29 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== रबीन्द्रनाथ ठाकुर ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:रबीन्द्रनाथ ठाकुर]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:53, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी- 3==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया हिन्दी सामान्य ज्ञान का तीसरा भाग देखें, जिसमें प्रश्न सं. 12 और 17 एक ही हैं, कृपया सही करवायें. हिन्दी का सामान्य ज्ञान कौन बना रहा है, जानकारी दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी-4==<br />
<br />
<poem>गोदान में - 15. 'आदमी कितना स्वार्थी हो जाता है, जिसके लिए मरो, वही जान का दुश्मन हो जाता है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
मेहता<br />
खन्ना<br />
मालती<br />
होरी<br />
<br />
16. 'नारी में पुरुष के गुण आ जाते हैं, तो वह कुलटा हो जाती है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
रायसाहब<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
होरी<br />
<br />
17. 'जो अपनी जान खपाते हैं, उनका हक उन लोगों से ज्यादा है, जो केवल रुपया लगाते हैं।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र द्वारा कहा गया है?<br />
मालती<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
खन्ना</poem><br />
गोदान के पात्र का नाम महतो है ना कि मेहता कृपया जानकारी कर सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 5==<br />
<poem>7. 'गिरि' शब्द का शुद्ध बहुवचन है-<br />
गिरियाँ<br />
गिरी<br />
गिरि<br />
गिरिएं<br />
http://pustak.org/bs/home.php?bookid=4883&act=continue&index=6&booktype=free<br />
(8) कुछ शब्दों के रूप ‘एकवचन’ और ‘बहुवचन’ दोनो में समान होते हैं। जैसे-<br />
एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन<br />
क्षमा क्षमा नेता नेता<br />
जल जल प्रेम प्रेम<br />
गिरि गिरि क्रोध क्रोध<br />
राजा राजा पानी पानी<br />
यहाँ से कंफर्म करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:57, 30 दिसंबर 2010 (IST)</poem><br />
==श्रेणी==<br />
<br />
गोविन्द जी, इतिहास से सम्बन्धित लेखों में इतिहास कोश श्रेणी अवश्य होनी चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:15, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पात्र==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान में प्रयुक्त पात्रों के नामों को जाँच लें, वह बिल्कुल सही होने चाहियें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:24, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान- 1==<br />
<poem>18. अर्द्धमागधी अपभ्रंश से इनमें से किस बोली का विकास हुआ है?<br />
पश्चिमी<br />
बिहारी<br />
'''बंगाली<br />
बंगाली'''</poem><br />
यह अभी तक सही नहीं हुआ है[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:37, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==2011==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ...[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:13, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शनि चालीसा==<br />
गोविंद जी, कृपया शनि चालीसा और शिव चालीसा ये पन्ने भी देखें और इन सभी नये पन्नों में साँचा भी लगा दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:37, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शिक्षा सामान्य ज्ञान==<br />
<poem>1- शिक्षा शब्द समानार्थी है?<br />
निर्देश का<br />
विद्यालयीकरण का<br />
प्रशिक्षन का<br />
इनमें से सभी</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रशिक्षण''' होता है ना कि 'प्रशिक्षन', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:02, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रव्रज्या==<br />
<br />
<poem>4. बौद्ध युग में शिक्षा ग्रहण करने के लिए बालक का एक संस्कार होता था जिसे कहते हैं?<br />
प्रवज्जा संस्कार<br />
उपनयन संस्कार<br />
परिणय संस्कार<br />
इनमें से कोई नहीं</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रव्रज्या''' होता है ना कि 'प्रवज्जा', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:24, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==विद्यालय के==<br />
17. निजी विद्यालय के आय के स्त्रोत कौन से होते हैं? - यहाँ पर '''विद्यालय की''' होना चाहिए, कृपया सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रबन्धन==<br />
<br />
<poem>18. विद्यालय के संचालन के लिए आवश्यक है?<br />
विद्यालय संगठन<br />
'''विद्यालय प्रबन्ध'''<br />
विद्यालय प्रशासन<br />
इनमें से सभी</poem>सही शब्द '''विद्यालय प्रबन्धन''' होना चाहिए<br />
==माध्यिका==<br />
<poem>20- पचास शतांक मान का दूसरा नाम क्या है?<br />
माध्यिका<br />
मध्यमान<br />
बहुलांक<br />
प्रारम्भिक स्तर</poem><br />
'''माध्यिका''' शब्द के विषय में आदित्य जी से बात कर लें। मेरे विचार से सही शब्द 'मध्यांक' होना चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==व्यवस्था==<br />
कृपया बतायें क्या नये पन्ने क्रमवार जाँचे जा रहे हैं? नहीं तो क्या व्यवस्था चल रही है?[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:10, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान-1==<br />
18. 'दोपहर का भोजन' नामक कार्यक्रम निम्नलिखित मंत्रालय के अंतर्गत संचालित होता है? - प्रश्न संख्या 18 और 19 समान है, कृपया ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 05:37, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:29, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गोवा ==<br />
<br />
अगर आप गोवा के पन्ने पर काम नहीं कर रहे हो तो कया में गोवा के पन्ने में चित्रों को सही से लगालो? [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:01, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 4]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 5]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:00, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
==इतिहास सामान्य ज्ञान 2==<br />
प्रश्न संख्या-1 और 16 एक ही प्रकार के प्रश्न हैं जिसे हटा दिया गया है। कृपया दूसरा प्रश्न सम्मिलित करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:48, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:07, 19 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रायपुर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:00, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लेप्चा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:52, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इटावा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:00, 23 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्रकला]] और [[साँचा:चित्रकला शैलियाँ|भारतीय चित्रकला शैलियाँ]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:38, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मनाली हिमाचल प्रदेश|मनाली]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:26, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मेवाड़]], [[जूनागढ़]], [[भावनगर]] के पन्ने देखें और विज्ञान का सामान्य ज्ञान मेरे [[प्रयोग:Fozia4]] में देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 00:09, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==गणतंत्र दिवस==<br />
भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:21, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ब्यावर]], [[जालंधर]], [[विशाखापत्तनम]], [[लुधियाना]], [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:55, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
मैंने [[प्रयोग:Fozia4]] देख लिया है। एक बार आप भी देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:42, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[भारतीय सेना]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 23:19, 28 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== संगीत सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya1]] शीघ्र जाँचे। जबाब अवश्य दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 11:45, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5 ]] एक बार देख लेना। वो आज ही लगना है।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बिस्मिल्ला ख़ाँ]], [[आँख]], [[तन्त्रिका तन्त्र]], [[मस्तिष्क]], [[मेरुरज्जु]] और [[रक्त]] के पन्नो को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 09:44, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:15, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पन्ना==<br />
प्रयोग:Priya2 में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देख लिया है,किंतु प्रश्न सं. 6 और 10 को एक बार ठीक से जाँच लें। बाक़ी ठीक है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:54, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==बिस्मिल्ला ख़ाँ==<br />
बिस्मिल्ला ख़ाँ साहेब के पन्ने में 'जीवन परिचय' में जीवन परिचय ही नही है और यह पन्ना अधिक विस्तृत बनेगा। कृपया ध्यान दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:26, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मुहम्मद हिदायतुल्लाह]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:31, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Fozia5]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 12:04, 4 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==काशी हिन्दू विश्वविद्यालय== <br />
गोविन्द जी, कृपया काशी हिन्दू विश्वविद्यालय और मदनमोहन मालवीय के सन्दर्भ देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:50, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 10 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==बैडमिंटन==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया बैडमिंटन का पेज़ देखें, सही करवाएँ और पाठ्य सामग्री भी होनी चाहिए। भाषा और सामग्री पर ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:19, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
[[कबूतर]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:23, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] व [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 12 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:15, 14 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:30, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:01, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 14:37, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]], [[ग़ाज़ियाबाद]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:48, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राहुल सांकृत्यायन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:37, 20 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रावी, रामप्रसाद विद्यार्थी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:53, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व देखने के पश्चात आगे संदेश भेजे। चैक होने के पश्चात इस पेज को बना दे। धन्यवाद[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:52, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3#कम्प्यूटर|सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] में कम्प्यूटर सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:17, 25 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वृंदावनलाल वर्मा]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:15, 2 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[अट्टुकल पोंगल]] के पेज देखें व उचित साँचा लगायें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:20, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास2]]<br />
<br />
[[प्रयोग:Shilpi6]] पेज देख लिया गया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:32, 5 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मैग्नीसियम]], [[सोना]] और [[प्लेटिनम]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:46, 6 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एल्युमिनियम]], [[गन्धक]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:04, 8 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] में इतिहास सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 9 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[फॉस्फोरस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:15, 10 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[मैंगनीज]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:15, 13 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पुनः चैक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:28, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रत्नगिरि]] का पन्ना देखें और श्रेणियाँ भी देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:31, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी लगाएँ ==<br />
<br />
कृपया [[यातुधान]], [[यच]] में श्रेणी लगाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:37, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 13:17, 15 मार्च 2011 (IST)<br />
* गोविंद जी, [[एनी बेसेंट]] का जो चित्र पेज़ पर लगा है, वह बहुत कॉमन है, हमें कोई दूसरा चित्र लगाना चाहिए। -आशा चौधरी<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हाइड्रोजन]] का पन्ना देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:53, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:09, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्र सामान्य ज्ञान 5]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:14, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एलुमिनियम]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:34, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देखें।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अनंत कुमार]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:42, 21 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अटाला मस्जिद]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:19, 23 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें व बनाने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:51, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi5]] जाँचें व जाँचने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:19, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नज़ीबाबाद ==<br />
<br />
कृपया [[नज़ीबाबाद]] और [http://en.wikipedia.org/wiki/Nizamabad,_Uttar_Pradesh Nizamabad, Uttar Pradesh] के पन्ना देखें, शायद नज़ीबाबाद पन्ने का नाम निज़ामाबाद होना चाहीये। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:38, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
क्रपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 17:51, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:43, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:फ़िज़ा/अभ्यास]] में गुजरात के चित्र के Caption check करे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 15:13, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:40, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:11, 7 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:46, 9 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[जुझार सिंह]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:08, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:44, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] में चित्र सामान्य ज्ञान देखें और update kare. [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:15, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अगुआड़ा दुर्ग]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:19, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] में खेल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:53, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:02, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 7 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:22, 9 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:47, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व बताये कि ये वाला सामान्य ज्ञान लगा दिया गया है या नहीं।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:RAVI]] को जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:20, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया हाल में हुए शिल्पी गोयल के बदलाव देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:35, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
गोविन्द जी चयनित चित्र में अपडेट कर रहा हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
कहा किए है। मेरे को तोपुराने दिखा रहा है। किसमे पडे है।[[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:09, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:10, 19 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:Ravi4]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को अपडेट करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:03, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:12, 21 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] देखें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:06, 26 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:30, 31 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Laxmi1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 16:30, 1 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:37, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[राज कुमार]] में लगे सूचना बक्से पर एक बार निगाह डालें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:27, 16 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लघु उद्योग]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:03, 21 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज जाँचे ==<br />
<br />
कृपया [[हिन्दी साहित्य]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 16:09, 24 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[संजीव कुमार]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:34, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/Sandbox]], [[प्रयोग:शिल्पी]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:शिल्पी3]], [[प्रयोग:शिल्पी4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:42, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी4]] अब जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:34, 15 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[शिशु]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:58, 17 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 19:16, 18 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गायत्री देवी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:41, 21 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वहीदा रहमान]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 14:03, 22 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:57, 25 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== प्रयोग ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Janmejay]] देखें व पूरा करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:47, 2 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सूरसारावली]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:52, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[कपालभृत्]] शब्द है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 18:54, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालीबंगा]] के पन्ने में चित्र के शीर्षक देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:11, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें। [[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 17:48, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
क्रपया [[अरामबोल तट गोवा]] में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:56, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[रणजी]] के पेज में सूचना बक्सा लगाये।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:32, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बाल गंगाधर तिलक]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 16:33, 29 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:57, 30 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 16:25, 31 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:33, 4 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 16:56, 5 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] में इतिहास सामान्य देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 18:24, 6 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:26, 12 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गांधीनगर]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 17:34, 13 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गया]] के पन्ने में चित्र देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:19, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबोधि मंदिर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:59, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:16, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] इस पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:46, 18 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== समाचार ==<br />
<br />
http://business.bhaskar.com/article/india-may-surpass-japanese-economy-in-current-fiscal-2443072.html [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] '''.''' <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी/2|वार्ता]]</sub> 13:04, 21 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:11, 22 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== नये साँचे ==<br />
<br />
निष्क्रिय सदस्यों के लिए साँचे बनाये जायें और उन्हें ई-मेल किया जाय। इन्होंने अपने प्रचार के लिए पन्ने बना लिए हैं। [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] '''.''' <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी/2|वार्ता]]</sub> 09:46, 23 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 13:04, 24 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:निशा]]<span class="sign"> [[User:निशा|निशा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:निशा|वार्ता]]</small></span> 18:00, 25 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कन्नूर]], [[मुम्बई]], [[कौसानी]], [[जम्मू]] के पन्नों में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 09:53, 26 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नर्गिस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 12:25, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] इस पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:37, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालांगुट तट गोवा]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 18:15, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:निशा]]<span class="sign"> [[User:निशा|निशा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:निशा|वार्ता]]</small></span> 18:22, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 13:54, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:59, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:31, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना1]] पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:54, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हुसैन सागर झील]], [[कपालेश्वर मंदिर चेन्नई]] और [[कोवलम]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 16:03, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना1]], [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:35, 2 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना2]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:17, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:37, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]], [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कोच्चि]], [[केवेलोसिम तट गोवा]] और [[कैंडोलिम तट गोवा]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:35, 4 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] में [[महाराणा प्रताप]] के सूचना बक्से को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:56, 5 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] में [[मदन मोहन]] का सूचना बक्सा देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:44, 5 अक्टूबर 2011 (IST)</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE&diff=224081सदस्य वार्ता:गोविन्द राम2011-10-05T12:14:11Z<p>शिल्पी गोयल: /* सूचना बक्सा */ नया विभाग</p>
<hr />
<div>__TOC__<br />
{{toc}}<br />
भईया [[माउंट आबू]] के page में Check क्या करना है?<br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== उत्तर प्रदेश की झीलें ==<br />
<br />
भईया मैंने [[उत्तर प्रदेश की झीलें|उत्तर प्रदेश की झीलों]] में लिंक लगा दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:35, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पटना]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:39, 17 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== नीलकंठ महादेव ==<br />
<br />
कृपया [[नीलकंठ महादेव]] के पेज को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:48, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== ॠषिकेश ==<br />
<br />
कृपया [[ॠषिकेश]] पेज ले लिंक को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:28, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:55, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पोरबंदर]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। <br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi]] में अमृतसर का साँचा जाचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:35, 17 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== वंश वृक्ष ==<br />
<br />
सूर्य वंश अच्छा लग रहा है। कोलकाता पर भी कार्य संतोषजनक है [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आदित्य चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 08:00, 19 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:13, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== ब्रज/आलेख ==<br />
<br />
{{50-50}} क्या इसे ब्रज से replace कर दिया जाए ? <u>बाहरी लिंक में ब्रजडिस्कवरी के लिंक डालें</u> [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:29, 7 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:07, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन ==<br />
श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन नई बनी है पुरानी हटा दि गयी है। उसमें <u>'''अंग्रेजी'''</u> लिखा था। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span><br />
<br />
== प्रेमचन्द ==<br />
<br />
अच्छा बन गया है लेकिन अभी काम बाक़ी है। सूचना बक्सा आदि लगाएँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 10:47, 30 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:व्रत और उत्सव2 ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:व्रत और उत्सव2]] को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 18:31, 10 सितंबर 2010 (IST)<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:36, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== जम्मू और कश्मीर ==<br />
<br />
[[साँचा:जम्मू और कश्मीर के पर्यटन स्थल]] बना दिया गया है कृपया इस को [[पर्यटन]] के पन्ने में डाले [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 12:21, 13 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
कृपया [[वैशेषिक दर्शन की तत्त्व मीमांसा]] पर चित्र लगाए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 19 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
[[संसद]] image<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== कपिल सिब्बल ==<br />
<br />
संदेश देने के लिए धन्यवाद जल्दी ही लग जाएगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:38, 28 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== चित्रकार ==<br />
<br />
चित्रकार का लिंक नहीं दिया जा रहा ??? [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 22:26, 23 अक्टूबर 2010 (IST)<br />
==बाजीराव==<br />
इस पृष्ठ पर मैंने काफ़ी काम किया है। आपको बस साँचा लगाना है। कृपया इस काम को कर दें।<br />
<br />
== category ==<br />
<br />
कृपया [[वर्तनी (हिन्दी)]] में category लगा दो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 25 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== संवरण ==<br />
<br />
कृपया इस पन्ने पर श्रेणी लगाए [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:03, 27 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अलंकार]], [[लिंग]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:19, 29 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== रबीन्द्रनाथ ठाकुर ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:रबीन्द्रनाथ ठाकुर]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:53, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी- 3==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया हिन्दी सामान्य ज्ञान का तीसरा भाग देखें, जिसमें प्रश्न सं. 12 और 17 एक ही हैं, कृपया सही करवायें. हिन्दी का सामान्य ज्ञान कौन बना रहा है, जानकारी दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी-4==<br />
<br />
<poem>गोदान में - 15. 'आदमी कितना स्वार्थी हो जाता है, जिसके लिए मरो, वही जान का दुश्मन हो जाता है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
मेहता<br />
खन्ना<br />
मालती<br />
होरी<br />
<br />
16. 'नारी में पुरुष के गुण आ जाते हैं, तो वह कुलटा हो जाती है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
रायसाहब<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
होरी<br />
<br />
17. 'जो अपनी जान खपाते हैं, उनका हक उन लोगों से ज्यादा है, जो केवल रुपया लगाते हैं।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र द्वारा कहा गया है?<br />
मालती<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
खन्ना</poem><br />
गोदान के पात्र का नाम महतो है ना कि मेहता कृपया जानकारी कर सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 5==<br />
<poem>7. 'गिरि' शब्द का शुद्ध बहुवचन है-<br />
गिरियाँ<br />
गिरी<br />
गिरि<br />
गिरिएं<br />
http://pustak.org/bs/home.php?bookid=4883&act=continue&index=6&booktype=free<br />
(8) कुछ शब्दों के रूप ‘एकवचन’ और ‘बहुवचन’ दोनो में समान होते हैं। जैसे-<br />
एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन<br />
क्षमा क्षमा नेता नेता<br />
जल जल प्रेम प्रेम<br />
गिरि गिरि क्रोध क्रोध<br />
राजा राजा पानी पानी<br />
यहाँ से कंफर्म करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:57, 30 दिसंबर 2010 (IST)</poem><br />
==श्रेणी==<br />
<br />
गोविन्द जी, इतिहास से सम्बन्धित लेखों में इतिहास कोश श्रेणी अवश्य होनी चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:15, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पात्र==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान में प्रयुक्त पात्रों के नामों को जाँच लें, वह बिल्कुल सही होने चाहियें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:24, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान- 1==<br />
<poem>18. अर्द्धमागधी अपभ्रंश से इनमें से किस बोली का विकास हुआ है?<br />
पश्चिमी<br />
बिहारी<br />
'''बंगाली<br />
बंगाली'''</poem><br />
यह अभी तक सही नहीं हुआ है[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:37, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==2011==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ...[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:13, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शनि चालीसा==<br />
गोविंद जी, कृपया शनि चालीसा और शिव चालीसा ये पन्ने भी देखें और इन सभी नये पन्नों में साँचा भी लगा दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:37, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शिक्षा सामान्य ज्ञान==<br />
<poem>1- शिक्षा शब्द समानार्थी है?<br />
निर्देश का<br />
विद्यालयीकरण का<br />
प्रशिक्षन का<br />
इनमें से सभी</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रशिक्षण''' होता है ना कि 'प्रशिक्षन', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:02, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रव्रज्या==<br />
<br />
<poem>4. बौद्ध युग में शिक्षा ग्रहण करने के लिए बालक का एक संस्कार होता था जिसे कहते हैं?<br />
प्रवज्जा संस्कार<br />
उपनयन संस्कार<br />
परिणय संस्कार<br />
इनमें से कोई नहीं</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रव्रज्या''' होता है ना कि 'प्रवज्जा', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:24, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==विद्यालय के==<br />
17. निजी विद्यालय के आय के स्त्रोत कौन से होते हैं? - यहाँ पर '''विद्यालय की''' होना चाहिए, कृपया सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रबन्धन==<br />
<br />
<poem>18. विद्यालय के संचालन के लिए आवश्यक है?<br />
विद्यालय संगठन<br />
'''विद्यालय प्रबन्ध'''<br />
विद्यालय प्रशासन<br />
इनमें से सभी</poem>सही शब्द '''विद्यालय प्रबन्धन''' होना चाहिए<br />
==माध्यिका==<br />
<poem>20- पचास शतांक मान का दूसरा नाम क्या है?<br />
माध्यिका<br />
मध्यमान<br />
बहुलांक<br />
प्रारम्भिक स्तर</poem><br />
'''माध्यिका''' शब्द के विषय में आदित्य जी से बात कर लें। मेरे विचार से सही शब्द 'मध्यांक' होना चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==व्यवस्था==<br />
कृपया बतायें क्या नये पन्ने क्रमवार जाँचे जा रहे हैं? नहीं तो क्या व्यवस्था चल रही है?[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:10, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान-1==<br />
18. 'दोपहर का भोजन' नामक कार्यक्रम निम्नलिखित मंत्रालय के अंतर्गत संचालित होता है? - प्रश्न संख्या 18 और 19 समान है, कृपया ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 05:37, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:29, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गोवा ==<br />
<br />
अगर आप गोवा के पन्ने पर काम नहीं कर रहे हो तो कया में गोवा के पन्ने में चित्रों को सही से लगालो? [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:01, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 4]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 5]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:00, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
==इतिहास सामान्य ज्ञान 2==<br />
प्रश्न संख्या-1 और 16 एक ही प्रकार के प्रश्न हैं जिसे हटा दिया गया है। कृपया दूसरा प्रश्न सम्मिलित करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:48, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:07, 19 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रायपुर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:00, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लेप्चा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:52, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इटावा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:00, 23 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्रकला]] और [[साँचा:चित्रकला शैलियाँ|भारतीय चित्रकला शैलियाँ]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:38, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मनाली हिमाचल प्रदेश|मनाली]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:26, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मेवाड़]], [[जूनागढ़]], [[भावनगर]] के पन्ने देखें और विज्ञान का सामान्य ज्ञान मेरे [[प्रयोग:Fozia4]] में देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 00:09, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==गणतंत्र दिवस==<br />
भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:21, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ब्यावर]], [[जालंधर]], [[विशाखापत्तनम]], [[लुधियाना]], [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:55, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
मैंने [[प्रयोग:Fozia4]] देख लिया है। एक बार आप भी देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:42, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[भारतीय सेना]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 23:19, 28 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== संगीत सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya1]] शीघ्र जाँचे। जबाब अवश्य दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 11:45, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5 ]] एक बार देख लेना। वो आज ही लगना है।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बिस्मिल्ला ख़ाँ]], [[आँख]], [[तन्त्रिका तन्त्र]], [[मस्तिष्क]], [[मेरुरज्जु]] और [[रक्त]] के पन्नो को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 09:44, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:15, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पन्ना==<br />
प्रयोग:Priya2 में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देख लिया है,किंतु प्रश्न सं. 6 और 10 को एक बार ठीक से जाँच लें। बाक़ी ठीक है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:54, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==बिस्मिल्ला ख़ाँ==<br />
बिस्मिल्ला ख़ाँ साहेब के पन्ने में 'जीवन परिचय' में जीवन परिचय ही नही है और यह पन्ना अधिक विस्तृत बनेगा। कृपया ध्यान दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:26, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मुहम्मद हिदायतुल्लाह]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:31, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Fozia5]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 12:04, 4 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==काशी हिन्दू विश्वविद्यालय== <br />
गोविन्द जी, कृपया काशी हिन्दू विश्वविद्यालय और मदनमोहन मालवीय के सन्दर्भ देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:50, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 10 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==बैडमिंटन==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया बैडमिंटन का पेज़ देखें, सही करवाएँ और पाठ्य सामग्री भी होनी चाहिए। भाषा और सामग्री पर ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:19, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
[[कबूतर]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:23, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] व [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 12 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:15, 14 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:30, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:01, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 14:37, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]], [[ग़ाज़ियाबाद]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:48, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राहुल सांकृत्यायन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:37, 20 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रावी, रामप्रसाद विद्यार्थी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:53, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व देखने के पश्चात आगे संदेश भेजे। चैक होने के पश्चात इस पेज को बना दे। धन्यवाद[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:52, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3#कम्प्यूटर|सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] में कम्प्यूटर सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:17, 25 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वृंदावनलाल वर्मा]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:15, 2 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[अट्टुकल पोंगल]] के पेज देखें व उचित साँचा लगायें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:20, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास2]]<br />
<br />
[[प्रयोग:Shilpi6]] पेज देख लिया गया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:32, 5 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मैग्नीसियम]], [[सोना]] और [[प्लेटिनम]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:46, 6 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एल्युमिनियम]], [[गन्धक]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:04, 8 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] में इतिहास सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 9 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[फॉस्फोरस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:15, 10 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[मैंगनीज]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:15, 13 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पुनः चैक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:28, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रत्नगिरि]] का पन्ना देखें और श्रेणियाँ भी देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:31, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी लगाएँ ==<br />
<br />
कृपया [[यातुधान]], [[यच]] में श्रेणी लगाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:37, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 13:17, 15 मार्च 2011 (IST)<br />
* गोविंद जी, [[एनी बेसेंट]] का जो चित्र पेज़ पर लगा है, वह बहुत कॉमन है, हमें कोई दूसरा चित्र लगाना चाहिए। -आशा चौधरी<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हाइड्रोजन]] का पन्ना देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:53, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:09, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्र सामान्य ज्ञान 5]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:14, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एलुमिनियम]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:34, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देखें।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अनंत कुमार]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:42, 21 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अटाला मस्जिद]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:19, 23 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें व बनाने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:51, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi5]] जाँचें व जाँचने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:19, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नज़ीबाबाद ==<br />
<br />
कृपया [[नज़ीबाबाद]] और [http://en.wikipedia.org/wiki/Nizamabad,_Uttar_Pradesh Nizamabad, Uttar Pradesh] के पन्ना देखें, शायद नज़ीबाबाद पन्ने का नाम निज़ामाबाद होना चाहीये। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:38, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
क्रपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 17:51, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:43, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:फ़िज़ा/अभ्यास]] में गुजरात के चित्र के Caption check करे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 15:13, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:40, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:11, 7 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:46, 9 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[जुझार सिंह]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:08, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:44, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] में चित्र सामान्य ज्ञान देखें और update kare. [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:15, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अगुआड़ा दुर्ग]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:19, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] में खेल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:53, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:02, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 7 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:22, 9 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:47, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व बताये कि ये वाला सामान्य ज्ञान लगा दिया गया है या नहीं।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:RAVI]] को जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:20, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया हाल में हुए शिल्पी गोयल के बदलाव देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:35, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
गोविन्द जी चयनित चित्र में अपडेट कर रहा हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
कहा किए है। मेरे को तोपुराने दिखा रहा है। किसमे पडे है।[[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:09, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:10, 19 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:Ravi4]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को अपडेट करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:03, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:12, 21 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] देखें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:06, 26 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:30, 31 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Laxmi1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 16:30, 1 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:37, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[राज कुमार]] में लगे सूचना बक्से पर एक बार निगाह डालें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:27, 16 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लघु उद्योग]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:03, 21 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज जाँचे ==<br />
<br />
कृपया [[हिन्दी साहित्य]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 16:09, 24 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[संजीव कुमार]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:34, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/Sandbox]], [[प्रयोग:शिल्पी]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:शिल्पी3]], [[प्रयोग:शिल्पी4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:42, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी4]] अब जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:34, 15 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[शिशु]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:58, 17 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 19:16, 18 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गायत्री देवी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:41, 21 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वहीदा रहमान]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 14:03, 22 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:57, 25 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== प्रयोग ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Janmejay]] देखें व पूरा करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:47, 2 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सूरसारावली]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:52, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[कपालभृत्]] शब्द है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 18:54, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालीबंगा]] के पन्ने में चित्र के शीर्षक देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:11, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें। [[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 17:48, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
क्रपया [[अरामबोल तट गोवा]] में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:56, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[रणजी]] के पेज में सूचना बक्सा लगाये।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:32, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बाल गंगाधर तिलक]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 16:33, 29 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:57, 30 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 16:25, 31 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:33, 4 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 16:56, 5 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] में इतिहास सामान्य देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 18:24, 6 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:26, 12 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गांधीनगर]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 17:34, 13 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गया]] के पन्ने में चित्र देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:19, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबोधि मंदिर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:59, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:16, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] इस पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:46, 18 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== समाचार ==<br />
<br />
http://business.bhaskar.com/article/india-may-surpass-japanese-economy-in-current-fiscal-2443072.html [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] '''.''' <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी/2|वार्ता]]</sub> 13:04, 21 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:11, 22 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== नये साँचे ==<br />
<br />
निष्क्रिय सदस्यों के लिए साँचे बनाये जायें और उन्हें ई-मेल किया जाय। इन्होंने अपने प्रचार के लिए पन्ने बना लिए हैं। [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] '''.''' <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी/2|वार्ता]]</sub> 09:46, 23 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 13:04, 24 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:निशा]]<span class="sign"> [[User:निशा|निशा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:निशा|वार्ता]]</small></span> 18:00, 25 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कन्नूर]], [[मुम्बई]], [[कौसानी]], [[जम्मू]] के पन्नों में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 09:53, 26 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नर्गिस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 12:25, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] इस पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:37, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालांगुट तट गोवा]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 18:15, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:निशा]]<span class="sign"> [[User:निशा|निशा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:निशा|वार्ता]]</small></span> 18:22, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 13:54, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:59, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:31, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना1]] पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:54, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हुसैन सागर झील]], [[कपालेश्वर मंदिर चेन्नई]] और [[कोवलम]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 16:03, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना1]], [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:35, 2 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना2]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:17, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:37, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]], [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कोच्चि]], [[केवेलोसिम तट गोवा]] और [[कैंडोलिम तट गोवा]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:35, 4 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] में [[महाराजा प्रताप]] के सूचना बक्से को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:56, 5 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] में [[मदन मोहन]] का सूचना बक्सा देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:44, 5 अक्टूबर 2011 (IST)</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%AE%E0%A4%A6%E0%A4%A8_%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%B9%E0%A4%A8&diff=224075मदन मोहन2011-10-05T12:11:43Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>[[चित्र:Madan-Mohan.jpg|मदन मोहन|250px|thumb]]<br />
मदन मोहन (जन्म-[[25 जून]] 1924, बगदाद, इराक; मृत्यु-[[14 जुलाई]] 1975) हिन्दी फ़िल्मों के एक प्रसिद्ध 1950, 1960, और 1970 के दशक के बॉलीवुड फ़िल्म संगीत निर्देशक थे। इनका पूरा नाम मदन मोहन कोहली था। उन्हें विशेष रूप से फ़िल्म उद्योग में गज़लों के लिए याद किया जाता है। <br />
==जन्म और परिवार==<br />
मदन मोहन का जन्म 25 जून 1924 बगदाद, इराक में हुआ था। जहाँ उनके पिता राय बहादुर चुन्नीलाल इराकी पुलिस के साथ एक एकाउंटेंट जनरल के रूप में काम कर रहे थे, मध्य पूर्व में जन्मे मदन मोहन ने अपने जीवन के पहले पाँच साल यहाँ बिताए। उनके पिता राय बहादुर चुन्नीलाल फ़िल्म व्यवसाय से जुड़े थे और बाम्बे टाकीज और फ़िल्मीस्तान जैसे बड़े फ़िल्म स्टूडियो में साझीदार थे।<br />
==सेना में भर्ती==<br />
घर में फ़िल्मी माहौल होने के कारण मदन मोहन भी फ़िल्मों में काम कर बड़ा नाम करना चाहते थे लेकिन अपने पिता के कहने पर उन्होंने सेना में भर्ती होने का फैसला ले लिया और [[देहरादून]] में नौकरी शुरू कर दी। कुछ दिनों बाद उनका तबादला [[दिल्ली]] में हो गया। लेकिन कुछ समय के बाद उनका मन सेना की नौकरी में नहीं लगा और वह नौकरी छोड़ [[लखनऊ]] आ गये। <br />
==आकाशवाणी से शुरुआत==<br />
लखनऊ में मदन मोहन आकाशवाणी के लिये काम करने लगे। आकाशवाणी में उनकी मुलाकात संगीत जगत से जुडे़ उस्ताद फ़ैयाज़ ख़ाँ, उस्ताद अली अकबर ख़ाँ, बेगम अख्तर और तलत महमूद जैसी जानी मानी हस्तियों से हुई। इन हस्तियों से मुलाकात के बाद मदन मोहन काफ़ी प्रभावित हुये और उनका रूझान संगीत की ओर हो गया। अपने सपनों को नया रूप देने के लिये मदन मोहन लखनऊ से [[मुंबई]] आ गये।<br />
==पहला संगीत निर्देशन==<br />
मुंबई आने के बाद मदन मोहन की मुलाकात [[एस. डी. बर्मन]], श्याम सुंदर और सी. रामचंद्र जैसे प्रसिद्ध संगीतकारों से हुई और वह उनके सहायक के तौर पर काम करने लगे। बतौर संगीतकार वर्ष 1950 में प्रदर्शित फ़िल्म आँखें के ज़रिये मदन मोहन फ़िल्म इंडस्ट्री में अपनी पहचान बनाने में सफल हुए। फ़िल्म आँखें के बाद [[लता मंगेशकर]] मदन मोहन की चहेती पार्श्वगायिका बन गयी और वह अपनी हर फ़िल्म के लिये लता मंगेश्कर से हीं गाने की गुज़ारिश किया करते थे। लता मंगेश्कर भी मदन मोहन के संगीत निर्देशन से काफ़ी प्रभावित थीं और उन्हें गज़लों का शहजादा कहकर संबोधित किया करती थी।<br />
==पसंदीदा गीतकार==<br />
मदन मोहन के पसंदीदा गीतकार के तौर पर राजा मेंहदी अली खान, राजेन्द्र कृष्ण और कैफी आजमी का नाम सबसे पहले आता है। स्वर साम्राज्ञी लता मंगेशकर ने गीतकार राजेन्द्र किशन के लिये मदन मोहन की धुनों पर कई गीत गाये। जिनमें 'यूं हसरतों के दाग़'..अदालत (1958), 'हम प्यार में जलने वालों को चैन कहाँ आराम कहाँ'.. जेलर (1958), 'सपने में सजन से दो बातें एक याद रहीं एक भूल गयी'..गेटवे ऑफ इंडिया (1957), 'मैं तो तुम संग नैन मिला के'..मनमौजी, 'ना तुम बेवफा हो'.. एक कली मुस्कुरायी, 'वो भूली दास्तां लो फिर याद आ गयी'..संजोग (1961) जैसे सुपरहिट गीत इन तीनों फनकारों की जोड़ी की बेहतरीन मिसाल है।<br />
==दशक==<br />
;पचास का दशक<br />
पचास के दशक में मदन मोहन के संगीत निर्देशन में राजेन्द्र कृष्ण के रचित रूमानी गीत काफ़ी लोकप्रिय हुये। उनके रचित कुछ रूमानी गीतों में 'कौन आया मेरे मन के द्वारे पायल की झंकार लिये'.. देख कबीरा रोया (1957), 'मेरा करार लेजा मुझे बेकरार कर जा'.. (आशियाना)1952, 'ए दिल मुझे बता दे'..भाई-भाई 1956 जैसे गीत शामिल हैं।<br />
;साठ का दशक<br />
मदन मोहन के संगीत निर्देशन में राजा मेंहदी अली खान रचित गीतों में 'आपकी नजरों ने समझा प्यार के काबिल मुझे'..अनपढ़ (1962), 'लग जा गले'..(वो कौन थी) 1964, 'नैनो में बदरा छाये'.., 'मेरा साया साथ होगा'.. मेरा साया (1966) जैसे गीत श्रोताओं के बीच आज भी लोकप्रिय है।<br />
;सत्तर का दशक<br />
मदन मोहन ने अपने संगीत निर्देशन से कैफी आजमी रचित जिन गीतों को अमर बना दिया उनमें 'कर चले हम फिदा जानो तन साथियों अब तुम्हारे हवाले वतन साथियों'... हकीकत (1965), 'मेरी आवाज़ सुनो..प्यार का राज सुनो'..नौनिहाल (1967), 'ये दुनिया ये महफिल मेरे काम की नही'.. हीर रांझा (1970), 'सिमटी सी शर्मायी सी तुम किस दुनिया से आई हो'...परवाना (1972), 'तुम जो मिल गये हो ऐसा लगता है कि जहां मिल गया'.. हंसते जख्म (1973) जैसे गीत शामिल है।<br />
==मदन मोहन जैसा संगीतकार==<br />
महान संगीतकार ओ.पी. नैयर जिनके निर्देशन में लता मंगेश्कर ने कई सुपरहिट गाने गाये अक्सर कहा करते थे। ..मैं नहीं समझता कि लता मंगेश्कर, मदन मोहन के लिये बनी हुयी है या मदन मोहन लता मंगेशकर के लिये लेकिन अब तक न तो मदन मोहन जैसा संगीतकार हुआ और न लता जैसी पार्श्वगायिका.. मदन मोहन के संगीत निर्देशन में [[आशा भोंसले]] ने फ़िल्म 'मेरा साया' के लिये 'झुमका गिरा रे बरेली के बाज़ार में'.. गाना गाया जिसे सुनकर श्रोता आज भी झूम उठते हैं। मदन मोहन से आशा भोंसले को अक्सर यह शिकायत रहती थी कि- आप अपनी हर फ़िल्मों के लिये लता दीदी को हीं क्यो लिया करते है, इस पर मदन मोहन कहा करते थे जब तक लता ज़िंदा है मेरी फ़िल्मों के गाने वही गायेगी।<br />
;आंखों को नम कर देने वाला ऐसा संगीत<br />
वर्ष 1965 में प्रदर्शित फ़िल्म हकीकत में मोहम्मद रफी की आवाज़ में मदन मोहन के संगीत से सज़ा यह गीत 'कर चले हम फिदा जानों तन साथियों, अब तुम्हारे हवाले वतन साथियों'...आज भी श्रोताओं में देशभक्ति के जज्बे को बुलंद कर देता है। आंखों को नम कर देने वाला ऐसा संगीत मदन मोहन ही दे सकते थे।<br />
==सर्वश्रेष्ठ संगीतकार==<br />
वर्ष 1970 में प्रदर्शित फ़िल्म दस्तक के लिये मदन मोहन सर्वश्रेष्ठ संगीतकार के राष्ट्रीय पुरस्कार से सम्मानित किये गये। मदन मोहन ने अपने ढ़ाई दशक लंबे सिने कैरियर में लगभग 100 फ़िल्मों के लिये संगीत दिया। <br />
==निधन==<br />
अपनी मधुर संगीत लहरियों से श्रोताओं के दिल में ख़ास जगह बना लेने वाले मदन मोहन [[14 जुलाई]] 1975 को इस दुनिया से जुदा हो गए। उनकी मौत के बाद वर्ष 1975 में हीं मदन मोहन की मौसम और लैला मजनू जैसी फ़िल्में प्रदर्शित हुयी जिनके संगीत का जादू आज भी श्रोताओं को मंत्रमुग्ध करता है।<ref>{{cite web |url=http://in.jagran.yahoo.com/cinemaaza/cinema/memories/201_201_874.html |title= मदनमोहन |accessmonthday=[[3 जुलाई]] |accessyear=[[2011]] |last= |first= |authorlink= |format= एच.टी.एम.एल|publisher=जागरण याहू |language=[[हिन्दी]] }}</ref><br />
<br />
<br />
{{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक2 |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
*[http://launch.groups.yahoo.com/group/madanmohan/ MADAN MOHAN]<br />
*[http://www.downmelodylane.com/madanmohan.html Madan mohan]<br />
*[http://merekuchhgeet.blogspot.com/2011/02/blog-post.html 'एक महान संगीतकार-श्री मदन मोहन कोहली']<br />
==संबंधित लेख==<br />
{{संगीतकार}}<br />
[[Category:गायक]] <br />
[[Category:संगीतकार]]<br />
[[Category:प्रसिद्ध_व्यक्तित्व]]<br />
[[Category:प्रसिद्ध व्यक्तित्व कोश]]<br />
[[Category:चरित कोश]]<br />
[[Category:संगीत_कोश]]<br />
[[Category:कला_कोश]]<br />
[[Category:जीवनी साहित्य]]<br />
__INDEX__<br />
__NOTOC__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2/%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B81&diff=224073सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास12011-10-05T12:09:49Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{सूचना बक्सा कलाकार<br />
|चित्र=Madan-Mohan.jpg<br />
|पूरा नाम=मदन मोहन कोहली<br />
|अन्य नाम=<br />
|जन्म=[[25 जून]] 1924<br />
|जन्म भूमि=बगदाद, इराक<br />
|मृत्यु=[[14 जुलाई]] 1975<br />
|मृत्यु स्थान=<br />
|अविभावक=राय बहादुर चुन्नीलाल<br />
|पति/पत्नी=<br />
|संतान=<br />
|कर्म भूमि=[[मुंबई]]<br />
|कर्म-क्षेत्र=संगीत निर्देशक<br />
|मुख्य रचनाएँ=<br />
|मुख्य फ़िल्में='यूं हसरतों के दाग़'..अदालत (1958), 'हम प्यार में जलने वालों को चैन कहाँ आराम कहाँ'.. जेलर (1958), 'मैं तो तुम संग नैन मिला के'..मनमौजी, 'ना तुम बेवफा हो'.. एक कली मुस्कुरायी, 'वो भूली दास्तां लो फिर याद आ गयी'..संजोग (1961)<br />
|विषय=<br />
|शिक्षा=<br />
|विद्यालय=<br />
|पुरस्कार-उपाधि=सर्वश्रेष्ठ संगीतकार का राष्ट्रीय पुरस्कार<br />
|प्रसिद्धि=<br />
|विशेष योगदान=मदन मोहन को विशेष रूप से फ़िल्म उद्योग में गज़लों के लिए याद किया जाता है।<br />
|नागरिकता=<br />
|संबंधित लेख=<br />
|शीर्षक 1=पसंदीदा गीतकार<br />
|पाठ 1=राजा मेंहदी अली खान, राजेन्द्र कृष्ण और कैफी आजमी <br />
|शीर्षक 2=<br />
|पाठ 2=<br />
|अन्य जानकारी=<br />
|बाहरी कड़ियाँ=<br />
|अद्यतन=<br />
}}</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2/%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B81&diff=224070सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास12011-10-05T12:08:40Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{सूचना बक्सा कलाकार<br />
|चित्र=Madan-Mohan.jpg<br />
|पूरा नाम=मदन मोहन कोहली<br />
|अन्य नाम=<br />
|जन्म=[[25 जून]] 1924<br />
|जन्म भूमि=बगदाद, इराक<br />
|मृत्यु=[[14 जुलाई]] 1975<br />
|मृत्यु स्थान=<br />
|अविभावक=राय बहादुर चुन्नीलाल<br />
|पति/पत्नी=<br />
|संतान=<br />
|कर्म भूमि=[[मुंबई]]<br />
|कर्म-क्षेत्र=संगीत निर्देशक<br />
|मुख्य रचनाएँ=<br />
|मुख्य फ़िल्में='यूं हसरतों के दाग़'..अदालत (1958), 'हम प्यार में जलने वालों को चैन कहाँ आराम कहाँ'.. जेलर (1958), 'सपने में सजन से दो बातें एक याद रहीं एक भूल गयी'..गेटवे ऑफ इंडिया (1957), 'मैं तो तुम संग नैन मिला के'..मनमौजी, 'ना तुम बेवफा हो'.. एक कली मुस्कुरायी, 'वो भूली दास्तां लो फिर याद आ गयी'..संजोग (1961)<br />
|विषय=<br />
|शिक्षा=<br />
|विद्यालय=<br />
|पुरस्कार-उपाधि=सर्वश्रेष्ठ संगीतकार का राष्ट्रीय पुरस्कार<br />
|प्रसिद्धि=<br />
|विशेष योगदान=मदन मोहन को विशेष रूप से फ़िल्म उद्योग में गज़लों के लिए याद किया जाता है।<br />
|नागरिकता=<br />
|संबंधित लेख=<br />
|शीर्षक 1=पसंदीदा गीतकार<br />
|पाठ 1=राजा मेंहदी अली खान, राजेन्द्र कृष्ण और कैफी आजमी <br />
|शीर्षक 2=<br />
|पाठ 2=<br />
|अन्य जानकारी=<br />
|बाहरी कड़ियाँ=<br />
|अद्यतन=<br />
}}</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2/%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8&diff=224068सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास2011-10-05T12:07:21Z<p>शिल्पी गोयल: /* बाहरी कड़ियाँ */</p>
<hr />
<div>==मागधी भाषा==<br />
मगही या मागधी [[भारत]] की एक भाषा है। मगही शब्द का विकास मागधी से हुआ है (मागधी > मागही >मगही)। मगही [[भारत]] में कुल 17,449,446 लोगों द्वारा बोली जाती है। प्राचीन काल में यह [[मगध साम्राज्य]] की भाषा थी। भगवान [[बुद्ध]] अपने उपदेश इसके प्राचीन रुप मागधी प्राकृत में ही देते थे। मगही का [[मैथिली भाषा|मैथिली]] और [[भोजपुरी भाषा|भोजपुरी]] भाषाओं से भी गहरा संबंध है जिन्हें सामूहिक रूप से बिहारी भाषाएं कहा जाता है जो इन्डो-आर्यन भाषाएं हैं। मैथिली की पारंपरिक लिपि “कैथी” है पर अब यह समन्यतः [[देवनागरी लिपि]] में ही लिखी जाती है। मगही [[बिहार]] के मुख्यतः पटना, गया, जहानाबाद, और औरंगाबाद ज़िले में बोली जाती है। इसके अलावा यह पलामू, गिरिडीह, हज़ारीबाग, मुंगेर, और भागलपुर, झारखंड के कुछ ज़िलों तथा पश्चिम बंगाल के मालदा में भी बोला जाता है।<br />
<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है; अतः स्थान भेद के साथ-साथ इसके रूप बदल जाते हैं । प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत भाषाविद कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :-'सा मागधी मूलभाषा' इस वाक्य से यह बोध होता है कि भगवान गौतम बुद्ध के समय मागधी ही मूल भाषा के रुप में जन सामान्य के बीच बोली जाती थी। कहा जाता है कि भाषा समय पाकर अपना स्वरुप बदलती है और विभिन्न रुपों में विकसित होती है। <br />
==मगही का विकास==<br />
{{tocright}}<br />
मगही का विकास 'मागधी' शब्द से हुआ है। ध्वनि परिवर्तन के कारण मागधी > मागही > मगही। आद्य अक्षर में स्वर संकोच होने के कारण मा > म के रुप में विकसित हुआ है। यहां यह प्रश्न उपस्थित होता है कि मगही भाषा का विकास मागधी (पालि) अथवा नाटकों में प्रयुक्त मागधी प्राकृत से हुआ अथवा मगध जनपद में बोली जाने वाली किसी अन्य भाषा से। जहां तक नाटकों में प्रयुक्त होने वाली मागधी प्राकृत का सम्बन्ध है उससे मगही का विकास नहीं माना जा सकता है क्योंकि मागधी में र का ल और स का श हो जाता है। जबकि मगही में र औऱ ल तथा स आदि ध्वनियों का स्वतन्त्र अस्तित्त्वहै। मगही में श का प्रयोग ही नहीं होता है। मागधी में ज का य हो जाता है, किन्तु मगही में यह ज के रुप में ही मिलता है, यथा - जन्म > जनम, जल > जल। मागधी में अन्वर्वती च्छ का श्च हो जाता है जबकि मगही में छ का छ ही रहता है, यथा - गच्छ > गाछ, पुच्छ > पूंछ, गुच्छक > गुच्छा। मागधी में क्ष का श्क हो जाता है जबकि मगही में क्ष का ख हो जाता है, यथा - पक्ष > पक्ख > पख, पंख, क्षेत्र > खेत्त > खेत। उपर्युक्त तथ्यों के आधार पर यह कहा जा सकता है मागधी प्राकृत से मगही का विकास नहीं माना जा सकता है। पालि जिसे मागधी कहते हैं, उसमें मगही के अनेक शब्द मिलते हैं, यथा - निस्सेनी > निसेनी, गच्छ > गाछ, रुक्ख > रुख, जंखणे > जखने, तंखणे > तखने, कंखणे > कखने, कुहि, कहं > कहां, जहि, जहीं > जहां आदि।<br />
<br />
किन्तु पालि और मगही की तुलनात्मक विवेचना से यह स्पष्ट हो जाता है कि पालि (मागधी) से भी मगही विकसित नहीं हुई है। सुनीति कुमार चटर्जी ने पश्चिमी मागधी अपभ्रंश से बिहारी बोलियों को विकसति माना है। दोहों की भाषा और मगही भाषा की तुलना से यह तथ्य सुनिश्चित होता है कि मगही सिद्धों की भाषा से विकसित हुई है। [[सर्वनाम]] में सरहपाद की भाषा में जहां को, जे का प्रयोग होता है, वही मगही के, जे का प्रयोग प्रचलित है। चार, चउदह, दस (दह) आदि संख्यावाचक शब्दों का प्रयोग मगही के समान है। सामयिक परिवर्तन के कारण प्रयोग मगही तथा सिद्धों की मगही में सामयिक परिवर्तन दृष्टिगत होता है किन्तु दोनों की प्रवृति एवं प्रकृति में एकरुपता है।<br />
<br />
सिद्धों की शब्दावलियां कुछ परिवर्तन के साथ मगही में प्रयुक्त होती है। यथा - अइसन, अप्पन, कइसे, लेली-लेली, लेलकइ, आइल > आयल, अइलइ, अन्धारि > अंधार, फटिला > फटिलइ, अधराति, अधरतिया, भइली, भेली भइली, आदि। सिद्ध साहित्य की पंक्तियां भी मगही के अत्यन्त निकट मालूम पड़ती है :<br />
<poem>भाव न होइ अभाव ण जागइ।<br />
अइस संवाहै को पतिआइ।।<br />
आजि भूसु बंगाली भइली<br />
णिअधरणी चण्डाली लली (चर्यापद 29)। </poem><br />
<br />
सिद्धों की भाषाकार गठनात्मक रुप मगही से पूर्णत: एकनिष्ठ है। किसी भाषा की गठनात्मक स्वरुप का निरुपण, [[संज्ञा]], सर्वनाम, [[क्रिया]], [[विशेषण]], [[उपसर्ग]] तथा [[प्रत्यय]] आदि से होता है। सिद्धों की भाषा की संज्ञा, सर्वनाम, मगही के समान ही हैं। अत: यह कहा जा सकता है कि सिद्धों की भाषा से ही मगही का भाषिक रुप विकसित है। सिद्धों की भाषा और मगही में पर्याप्त समरुपता है। उदाहरण के लिये यर्यापद की कुछ पंक्तियां देखी जा सकती है:<br />
<poem>सरह भषइ जप उजु भइला<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
नाना तरुवर माउलिल ते गअणत लालेगि डालि।<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
आइल गराहक अपने बहिआ।<br />
(बिरुआ, चर्यापद) <br />
</poem><br />
उपर्युक्त पंक्तियों में सिद्धों ने वर्तमान भूतकालिक कृदन्त प्रत्यय "इल' का प्रयोग किया है। ऐसे प्रयोग आधुनिक मगही में भी मिलते हैं। मागधी अपभ्रंश से आधुनिक मगही पूर्णत: सम्बद्ध है। अपभ्रंश में प्रयुक्त विभक्तियुक्त संज्ञापदों के रुप मगही में पाये जाते हैं, यथा - "घरे में दिनरात बइठल ही। बाबू जी घरे न हथुन।" अपभ्रंश काल में विभक्तिबोधक पर सर्गों का प्रयोग होने लगा था, जिनका विकास अन्य भाषाओं के साथ मगही में भी हुआ। इसी प्रकार संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण तथा क्रिया आदि का विकास मागधी (पश्चिमी) अपभ्रंश से हुआ। अपभ्रंश में तत्सम शब्दों के बहिष्कार की प्रकृति दृष्टिगत होती है, आधुनिक मगही में भी यह प्रवृति वर्तमान है। मगही के तद्भव और देशी शब्द-तन्त्र मुख्यत: प्राकृत और अपभ्रंश के शब्द-तन्त्र के ही विकसित रुप हैं। यहां यह बता देना समीचीन है कि सिद्ध साहित्य के रुप में प्राप्त मगही के प्राचीनकालिक स्वरुप के अनन्तर उसके आधुनिक रुप ही मिलते हैं, मध्यकालीन स्वरुप अप्राप्त है।<br />
==भाषात्त्व==<br />
मगही का स्वतन्त्र भाषात्त्व है किन्तु मैथिली भाषा वैज्ञानिकों अर्थात जयकान्त मिश्र ने यह सिद्ध करने का प्रयत्न किया है कि मगही का स्वतन्त्र अस्तित्त्व है। जयकान्त मिश्र ने मगही को मैथिली की एक उपबोली के रुप में सिद्ध किया है किन्तु मैथिली और मगही को एक दूसरे से पृथक करने वाली विशिष्टता दोनों की औच्चारणिक एवं ध्वन्यात्मक परिवर्तन की प्रकिया है। अत: मगही को मैथिली की उपबोली के रुप में स्वीकार नहीं किया जा सकता है। इसका स्वतन्त्र भाषात्त्व है।<br />
<br />
मगही तथा भोजपुरी में भी कुछ भाषिक एवं व्याकरणिक एकरुपता दृष्टिगत होती है, किन्तु दोनों भाषाओं का पृथक-पृथक अस्तित्त्व है। बिहारी बोलियों में पायी जाने वाली आन्तरिक एकरुपता अवश्य मिलती है। किन्तु आन्तरिक विषमता भी प्रभूत रुप में मिलती है। मगही तथा भोजपुरी में व्याकरणिक भिन्नता भी है। मगही क्रियाओं में जहां कर्ता के अनुरुप लिंगभेद नहीं होता वहां भोजपुरी में होता हा। संक्षेपत: यह कहा जा सकता है कि मगही की स्वतन्त्र भाषिक सत्ता है।<br />
<br />
मगही भाषा की सीमा का विवेचन करने पर पता चलता है कि यह केवल पटना और गया ज़िले में ही नहीं अपितु झारखण्ड प्रदेश के हजारीबाग, गिरिडीह आदि ज़िले में भी बोली जाती है। मगध के पश्चिमी सीमा पर [[झारखण्ड]] राज्य के पलामू ज़िले के कुछ भागों में तथा पूर्व में [[बिहार]] राज्य के ही [[मुंगेर]] तथा [[भागलपुर]] के क्षेत्रों में भी मगही बोली जाती है।<br />
<br />
मगही क्षेत्र के उत्तर में गंगापार तिरहुत क्षेत्र में मैथिली बोली का क्षेत्र है। पश्चिम में शाहाबाद तथा पलामू का भोजपुरी क्षेत्र है। उत्तर पूर्वी सीमा पर मुंगेर, भागपुर और संथाल परगना (झारखण्ड) में अंगिका (छिकाछिकी) बोली जाती है। मगही की दक्षिण सीमा पर रांची में सदानी भोजपुरी का क्षेत्र है।<br />
==मगही के रूप==<br />
ग्रियर्सन ने मगही के दो रुपों को स्वीकार किया है:<br />
#पूर्वी मगही<br />
#शुद्ध मगही<br />
;पूर्वी मगही<br />
पूर्वी मगही का कोई श्रृंखलाबद्ध रुप नहीं है। यह मगही हजारीबाग़ के दक्षिणपूर्व भाग, मानभूम एवं रांची के दक्षिण पूर्व भाग खारासावां तथा दक्षिण में मयूरभंज एवं बामरा तक बोली जाती है। मालदा ज़िले के पश्चिमी भाग में भी पूर्वी मगही का क्षेत्र है।<br />
;शुद्ध मगही<br />
शुद्ध मगही अपने क्षेत्र में बोली जाती है। यह पश्चिमी क्षेत्र में पटना, गया, हजारीबाग, मुंगेर और भागलपुर ज़िले में ही नहीं अपितु पूर्व क्षेत्र में रांची के दक्षिण भाग में, सिंहभूम के उत्तरी क्षेत्र में तथा सरायकेला एवं कारसावां के कुछ क्षेत्रों में मगही बोली जाती है।<br />
;मिश्रित मगही<br />
पूर्वी मगही तथा शुद्ध मगही के साथ ही मिश्रित मगही की भी एक व्यापक संज्ञा हो सकती है। मिश्रित मगही का रुप वहां दिखाई पड़ता है जहां आदर्श मगही अपनी सीमा पर अन्य सहोदर भाषाओं, जैसे मैथिली और भोजपुरी से एक से एक होकर एवं अपने अस्तित्त्व को क्षीरोदकीभूत कर सीमावर्ती बोलियों के रुप में व्यक्त होती है।<br />
==आधुनिक काल में मगही==<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है, परिणामत: स्थान भेद के कारण इसके रुप भेद भी प्रचलित हैं। प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। <br />
; कृष्णदेव प्रसाद के अनुसार<br />
मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :<br />
<br />
#आदर्श-मगही<br />
#शुद्ध-मगही<br />
#टलहामगही<br />
#सोनतरियामगही<br />
#जंगलीमगही<br />
<br />
;आदर्श- मगही<br />
यह मुख्यत: गया ज़िले में बोली जाती है।<br />
;शुद्ध -मगही<br />
इस प्रकार की मगही राजगृह से लेकर बिहारशरीफ के उत्तर चार कोस बयना स्टेशन (रेलवे) पटना ज़िले के अन्य क्षेत्रों में बोली जाती है<br />
;टलहा -मगही<br />
टलहा मगही मुख्य रुप से मोकामा, बड़हिया, बाढ़ अनुमण्डल के इस पार के कुछ पूर्वी भाग और लक्खीसराय थाना के कुछ उत्तरी भाग गिद्धौर और पूर्व में फतुहां में बोली जाती है।<br />
;सोनतरिया मगही<br />
सोन नदी के तटवर्ती भू-भाग में पट्ना और गया ज़िले में सोनतरिया मगही बोली जाती है।<br />
;जंगली मगही<br />
[[राजगृह]], [[गया]], [[झारखण्ड]] प्रदेश के छोटानागपुर (उत्तरी छोटानागपुर मूलत:) और विशेषतौर से हजारीबाग़ के वन्य या जंगली क्षेत्रों में जंगली मगही बोली जाती है।<br />
;ग्रियर्सन महोदय के अनुसार<br />
श्री कृष्णदेव प्रसाद ने पूर्वी मगही का उल्लेख नहीं किया है। ग्रियर्सन महोदय के अनुसार पूर्वी मगही का क्षेत्र हजारीबाग, मानभूम, दक्षिणभूम, दक्षिणपूर्व रांची तथा उड़ीसा में स्थित खारसावां एवं मयुरभंज के कुछ भाग तथा छत्तीसगढ़ के वामड़ा में है। मालदा ज़िले के दक्षिण में भी ग्रियर्सन पूर्वी-मगही की स्थिति स्वीकार करते हैं। भोलानाथ तिवारी ने मगही के चार रुपों का निर्धारण [[हिन्दी भाषा]] नामक पुस्तक में किया है :<br />
#आदर्श-मगही<br />
#पूर्वी-मगही<br />
#जंगली-मगही<br />
#सोनतरी मगही<br />
;भोलानाथ तिवारी के अनुसार<br />
भोलानाथ तिवारी की मान्यता है कि मगही का परिनिष्ठित रुप गया ज़िले में बोला जाता है। ग्रियर्सन ने भी गया ज़िले में बोली जाने वाली मगही को विशुद्धतम की संज्ञा<ref>भारत की भाषा का सर्वेक्षण, खण्ड 5 भाग 2, पृ. 123</ref> दी है। प्राचीन गया जनपद में मगही भाषा के तीन स्पष्ट भेद प्रचलित थे। नवादा अनुमण्डल, औरंगाबाद अनुमण्डल तथा गया के शेष क्षेत्र की मगही में स्पष्ट अन्तर है। किन्तु ज़िले के पुनर्गठन के पश्चात गया ज़िले में एक ही प्रकार की मगही प्रचलित है। पटना ज़िले के दक्षिणी भाग और प्राय: सम्पूर्ण गया ज़िले में विशेष रुप से एकरुपता पायी जाती है। पटना और गया ज़िले की भाषा को ही परिनिष्ठित मगही मानना युक्तिसंगत एवं समीचीन है। अत: ब्रजमोहन पाण्डेय 'नलिन' जो कि पालि भाषा के मगध विश्वविद्यालय में विबागाध्यक्ष हैं मगही साहित्यकारों से निवेदन करते हुऐ लिखते हैं; 'मगही साहित्याकारों से अत: मेरा निवेदन है कि वे गया की मगही को ही परिनिष्ठित मानकर अपने रचनात्मक कार्यों का सम्पादन करें।'<br />
==मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास==<br />
मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास का प्रारम्भ आठवीं शताब्दी के सिद्ध कवियों की रचनाओं से होता है। सरहपा की रचनाओं का सुव्यवस्थित एवं वैज्ञानिक संस्करण दोहाकोष के नाम से प्रकाशित है जिसके सम्पादक महापणिडत [[राहुल सांकृत्यायन]] हैं। सिद्धों की परम्परा में मध्यकाल के अनेक संतकवियों ने मगधी भाषा में रचनायें की। इन कवियों में बाबा करमदास, बाबा सोहंगदास, बाबा हेमनाथ दास आदि अनेक कवियों के नाम उल्लेख हैं। <br />
==आधुनिक काल में मगही भाषा==<br />
<br />
आधुनिक काल में मगही भाषा में साहित्य प्रणयन की परम्परा आगे तीव्र गति से बढ़ी है। श्रीकान्त शास्री आधुनिक मगही साहित्य की चेतना का आरम्भ श्रीकृष्णदेव प्रसाद की रचनाओं से मानते हैं। आधुनिक मगही साहित्य की श्रीवृद्धि करने वालों में श्रीकान्त शास्री, श्रीकृष्णदेव प्रसाद, रामनरेश, पाठक, जयराम सिंह, रामनन्दन, मृत्युञ्जय मिश्र "करुणेश', योगेश्वर सिंह "योगेश', राम नरेश मिश्र "हंस', बाबूलाल "मधुकर', सतीश मिश्र, रामकृष्ण मिश्र, रामप्रसाद सिंह, रामनरेश प्रसाद वर्मा, रामपुकार सिंह राठौर, गोवर्धन प्रसाद सदय, सूर्यनारायण शर्मा, मथुरा प्रसाद "नवीन', श्रीनन्दन शास्री, सुरेश दूबे "सरस', शेषानन्द मधुकर, रामप्रसाद पुण्डरीक, अनिक विभाकर, मिथिलेश जैतपुरिया, राजेश पाठक, सुरेश आनन्द पाठक, देवनन्दन विकल, रामसिंहासन सिंह विद्यार्थी, श्रीधर प्रसाद शर्मा, कपिलदेव प्रसाद त्रिवेदी, "देव मगहिया', हरिश्चन्द्र प्रियदर्शी, हरिनन्दन मिश्र "किसलय', रामगोपाल शर्मा "रुद्र', रामसनेही सिंह "सनेही', सिध्देश्वर पाण्डेय "नलिन', राधाकृष्ण राय आदि के नाम प्रमुक है। जिन कवियों, लेखकों, नाटककारों, कहानीकारों, उपन्यासकारों एवं निबन्धकारों ने साहित्य की विविध विधाओं में रचनाधर्मिता को जिवन्त रखते हुए कलम चलाई है, उनका संक्षिप्त विवरण नीचे दिया जा रहा है :<br />
<br />
<br />
आधुनिक काल में लोकभाषा और लोकसाहित्य सम्बन्धी अध्ययन के परिणामस्वरुप मगही के प्राचीन परम्परागत लोकगीतों, लोककथाओं, लोकनाट्यों, मुहावरों, कहावतों तथा पहेलियों का संग्रह कार्य बड़ी तीव्रता के साथ किया जा रहा है। साथ ही मगही भाषा में युगोचित साहित्य, अर्थात कविता, कहानी, नाटक, उपन्यास, एकांकी, ललित निबन्ध आदि की रचनाएं, पत्र-पत्रिकाओं का प्रकाशन एवं भाषा और साहित्य पर अनुसंधान भी हो रहे हैं।<br />
====प्रबन्ध काव्य एवं महाकाव्य====<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित रामायन<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित भागवत<br />
*रामप्रसाद सिंह - लोहा मरद<br />
*योगेश्वर प्रसाद सिंह "योगेश' - गौतम<br />
*योगेश पाठक - जरासंध<br />
====खण्ड काव्य====<br />
*मिथिलेश प्रसाद मिथिलेश - रधिया<br />
*रामप्रसाद सिंह - सरहपाद<br />
====मुक्तक काव्य====<br />
*रामनरेश प्रसाद वर्मा - च्यवन<br />
*स्वर्णकिरण - जीवक, सुजाता<br />
* सुरेश दूवे ""सरस'' - निहोरा<br />
* प्रसाद सिंह - परसपल्लव<br />
* रामविलास रजकण - वासंती<br />
*रामविलास रजकण - दूज के चाँद<br />
*रामविलास रजकण - पनसोखा रजनीगंधा<br />
*रामपुकार सिंह राठौर - औजन<br />
*रामसिंहासन सिंह - जगरना<br />
*योगेश्वर प्रसाद ""योगेश'' - लोटचुट्टी<br />
<br />
====गीतिकाव्य और कविता====<br />
*रामकृष्ण मिश्र - गीत के जुड़छाँट<br />
* रामकृष्ण मिश्र - बेलपत्तर<br />
* रामदास आर्य - गीत आदमी के<br />
* स्वर्णकिरण - धरती फट गेलई<br />
* श्रीनन्दन शास्री - अप्पनगीत<br />
* महेन्द्र प्रसाद देहाती - पपिहरा<br />
* जय प्रकाश - माटी के दीया<br />
* रामाधार सिंह आधार - मगही कवितावली<br />
* सतीश कुमार मिश्र - टूसा<br />
* स्वर्णकिरण - धरती के पाती<br />
* जयनाथ कवि - पनघट<br />
* रामनगीना सिंह मगहिया - हलफा<br />
* राजेनेद्र सिंह - लुआठी<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह योगेश - तुलसीदास<br />
* रंजन कुमार मिश्र - ढ़रकित लोर<br />
* मथुरा प्रसाद नवीन - बड़हिया गोली कांड<br />
* राजकुमार प्रसाद - लुत्ती<br />
* मृत्युञ्जय मिश्र करुणेश - गजल हे नाम<br />
* दीनबन्धु - तीत-मीठ-गजलगीत<br />
* सुरेश दत्त मिश्र - उगेन<br />
* रामगोपाल शर्मा रुद्र - उपदेस - गाथा<br />
* श्यामप्यारी कुँअर - वंदना<br />
* रामनगीना सिंह मगहिया - भोर<br />
* स्वर्णकिरण - मुआर<br />
* ब्रजमोहन पाण्डेय नलिन (सं) - अतीत - गाथा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - झरोखा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - मुस्कान<br />
* बाबूलाल मधुकर - लहरा<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - विक्रमपुकार<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - धरड़या गीत<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - विक्रम प्रतिज्ञा<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - गवई गीत<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - जय मगही<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह योगेश - इँजोर<br />
* बाबूलाल मधुकर - अंगुरी के दाग<br />
* महेन्द्र प्रसाद शुभांसु - तरस उठल जियरा<br />
* गोविन्द प्यासा - बधवा में भेलड़ बिहान<br />
* गोविन्द प्यासा - सँझउती<br />
* राजेन्द्र पाण्डेय - ढिबरी<br />
<br />
====कहानी संग्रह====<br />
*जितेन्द्र वत्स - किरिया करम<br />
*श्रीकान्त शास्री - मगही कहानी सेंगरन<br />
*राजेश्वर पाठक ""राजेश'' - नगरबहू<br />
* लक्ष्मण प्रसाद - कथा थउद<br />
* रामनरेश प्रसाद वर्मा - सेजियादान<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - कथा सरोवर<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - कथाकली<br />
* सुरेश प्रदास निर्द्वेन्द्ध - मुरगा बोल देलक<br />
*तारकेश्वर भारती - नैना काजर<br />
*राधाकृष्ण - ए नेउर तू गंगा जा<br />
*रामनन्दन - लुट गेलिया<br />
*ब्रजमोहन पाण्डेय ""नलिन'' - एक पर एक<br />
*रामचन्द्र अदीप - गमला में गाछ<br />
*रामचन्द्र अदीप - बिखरइत गुलपासा<br />
====नाटक====<br />
*बाबूलाल मधुकर - नयका भोर<br />
*हरिनन्दन किसलय - अप्पन गाँव<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - गन्धारी के सराप<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - बुज्झल दीया क मट्टी<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - बदलाव<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - प्रेम अइसन होवड हे<br />
* सत्येन्द्र प्रसाद सिंह - अँचरवा के लाज<br />
* केशव प्रसाद वर्मा - कनहइया क दरद<br />
* रानन्दन - कौमुदी महोत्सव<br />
* रामनरेश मिस्त्र ""हंस'' - सुजाता<br />
* रघुवीर प्रसाद समदर्शी - भस्मासुर<br />
*गोपाल रावत पिपासा - आधी रात के बाद <br />
====एकांकी संग्रह====<br />
*छोटू नारायण शर्मा - मगही के दू फूल<br />
*केशव प्रसाद वर्मा - सोना के सीता<br />
====उपन्यास====<br />
<br />
*जयनाथ पति - सुनीता<br />
*जयनाथ पति - फूलबहादुर<br />
*जयनाथ पति - गदहनीत<br />
* राजेन्द्र प्रसाद चौधेय - बिसेसरा<br />
* राम नन्दन - आदमी आउ देवता<br />
* श्रीकान्त शास्री - गोदना<br />
* चक्रधर शर्मा - हाय रे उ दिन<br />
* चक्रधर शर्मा - साकल्य<br />
* बाबूलाल मधुकर - रमरतिया<br />
* द्वारिका प्रसाद - मोनाभिन्या<br />
* उपमा दत्त - पियक्कड़<br />
* रामप्रसाद सिंह - नरक-सरग-धरती<br />
* रामविलास रजकण - धूमैल धोती<br />
<references/><br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
*[http://lti1.wordpress.com/category/%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%82-%E0%A4%94%E0%A4%B0-%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%9D%E0%A4%B8%E0%A5%87-%E0%A4%9C%E0%A5%81%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A5%80-%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A5%9B%E0%A5%87%E0%A4%82/%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%80-%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%83%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE-%E0%A4%AE%E0%A4%97%E0%A4%B9%E0%A5%80-%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A4%A7%E0%A5%80/ मेरी मातृभाषा : मागधी (मगही)]<br />
*[http://www.ignca.nic.in/coilnet/mg005.htm#top मगही का भाषिक स्वरुप और उसका साहित्यिक विकास]</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%86%E0%A4%B6%E0%A4%BE_%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%80&diff=224065सदस्य वार्ता:आशा चौधरी2011-10-05T12:06:15Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>== शब्द संदर्भ ==<br />
<br />
कृपया शब्द कोश [[जय]], [[जय्य]], [[उज्जृम्भ]], [[उन्नत]] को देखे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:04, 14 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== भागीरथी नदी ==<br />
<br />
कृपया [[भागीरथी नदी]] के पेज को देखे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:33, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== द्वादश ज्योतिर्लिंग ==<br />
<br />
कृपया द्वादश ज्योतिर्लिंग का पृष्ठ देख लें।<br />
कृपया द्वादश ज्योतिर्लिंग का [[साँचा:द्वादश ज्योतिर्लिंग|साँचा]] देख लें।<br />
<br />
== द्वादश ज्योतिर्लिंग ==<br />
कृपया [[द्वादश ज्योतिर्लिंग]] का पृष्ठ और [[साँचा:द्वादश ज्योतिर्लिंग|साँचा]] देख लें।<br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:55, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ॠषिकेश]], [[देहरादून]], [[मसूरी]], [[तिब्बत]], [[लाहौर]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:41, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रकृत]], [[एकार्थ]], [[उज्जृम्भण]] शब्दों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:47, 2 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[उज्जृम्भ]] शब्द देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:09, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[आकर्ष]] व [[आक्रन्द]] शब्द देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:20, 10 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== धनानंद ==<br />
<br />
मगध के [[धनानंद]] का पन्ना बना दिया है। [[घनानंद]] का बहुविकल्पी समाप्त कर दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:38, 28 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:प्रतीक्षा ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:प्रतीक्षा]] को देखें ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:20, 28 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:13, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पन्ने के संदर्भ में ==<br />
<br />
मेडम [[गिरीश]] एक बहुविकल्पी शब्द है और इस पन्ने में सारे पन्नों के नाम लिखे हुए है। कृपया इन पन्नों के सही नाम बताये। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 00:16, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:05, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:35, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रीय गीत]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रूबी]]<span class="sign"> [[User:रूबी|रूबी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रूबी|वार्ता]]</small></span> 17:36, 11 अक्टूबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नृत्य कला]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:48, 8 नवंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी ==<br />
<br />
मैं दिखवा रहा हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub>प्रशासक</sub>]] | <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</sub></span> 16:10, 22 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== आप्टे शब्दकोश ==<br />
<br />
सही "पतंजलि:" है इसे पतंजलि लिखा जायेगा [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub>प्रशासक</sub>]] | <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</sub></span> 16:28, 23 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== हिन्दी, पर्यटन ==<br />
मेम भारतकोश हिन्दी का काम चल रहा है। मैं साहित्यकारों के पेज बना रही हूँ। और पर्यटन पर काम करूँगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:11, 28 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 3==<br />
मेम, मुझे आपका संदेश मिल गया है और कमियों को जल्द से जल्द सुधारता हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:46, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 4 और 5==<br />
मेम, ग़लतियाँ सही कर दी हैं, इतनी बारीकी से जाँचने के लिए धन्यवाद ! [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:33, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== धन्यवाद ==<br />
<br />
सूचना देने के लिए धन्यवाद! मैम आज गोविन्द भैया आये नहीं थे तो मैनें और प्रिया ने इन पेजों को चेक कर लिया है। कृपया इन्हें एक बार देख लेना और कल गोविन्द भैया के आने पर एक बार उन्हें भी दिखा दूँगी। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:42, 31 दिसंबर 2010 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान- 1==<br />
ठीक है मेम, मैं सभी हिन्दी सामान्य ज्ञान के लेखों को जाँचता हूँ, और आपको नववर्ष की हार्दिक शुभकामनाएँ ! [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 14:06, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== 2011 ==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ... [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 15:00, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शुभकामनाएँ ==<br />
<br />
आपको भी हमारी तरफ से नववर्ष की शुभकामनाएँ। नववर्ष आपके लिए भी मंगलमय हो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:22, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शुभकामनाएँ ==<br />
<br />
आपको हमारी तरफ से भी नववर्ष की शुभकामनाएँ और नववर्ष आपके लिए भी मंगलमय हो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:23, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नववर्ष ==<br />
<br />
मेम नववर्ष की आपको हार्दिक शुभकामनाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:43, 2 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शुभकामनाएं ==<br />
<br />
हमारी तरफ से भी आपको नव वर्ष की शुभ कामनाएं। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:47, 2 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== अपभ्रंश भाषा ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[अपभ्रंश भाषा]] का पेज बना दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए। और मैं इस पेज को और बढ़ा दूँगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:20, 2 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== 26 अगस्त ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[26 अगस्त]] का पेज कर दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:00, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==शनि चालीसा==<br />
ठीक है मेम, अभी मैं [[महात्मा गाँधी अंतर्राष्ट्रीय हिन्दी विश्वविद्यालय]] का पेज बना रहा हूँ, ये बनाने के बाद उन पृष्ठों को देखता हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 14:48, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शिक्षा सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[शिक्षा सामान्य ज्ञान]] मे प्रव्रज्या शब्द सही कर दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए और कुछ पन्नो मे लेख प्रगति साँचे के ऊपर मित्रों से चर्चा करें करने एक साँचा दाला है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:40, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान==<br />
ठीक है मेम, मैं अभी शिक्षा सामान्य ज्ञान को जाँचता हूँ और ग़लतियाँ ठीक करता हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 18:18, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्नों के नाम ==<br />
<br />
पन्नों के नाम [[उत्तर प्रदेश]], [[कर्नाटक]], [[अरुणाचल प्रदेश]] [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 19:06, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== व्यव्स्था ==<br />
<br />
नमस्ते मेम। जो नये पन्ने बनाए जा रहे हैं वो मैं एक-एक करके चेक कर रही हूँ। पन्नों पर यह काम अभी चल रहा है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:43, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
नमस्ते मेम! अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान-1 को ठीक कर दिया गया है और पन्ने चेक किये जा रहे है अभी उन पर काम चल रहा है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:17, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==दृष्टफल==<br />
<br />
नमस्ते मेम मैनें [[दृष्टफल]] पेज का पुल्लिंग शब्द सही कर दिया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 13:03, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गोवा ==<br />
<br />
मेम मैंने [[गोवा]] का पन्ना चेक कर लिया है, कृपया आप एक बार इस पन्ने को देख लीजिए। यह पन्ना मुख्य पन्ने पर लगाया जाएगा।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:20, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== व्यवस्था ==<br />
<br />
जी हाँ मैम, मैं अपने पेजों को बार-बार चैक कर रहा हूँ। मुझसे जो भी ग़लती होती है, आप बता दिया करें। जिससे अगली बार ग़लती न हो सके।<br />
<br />
== व्यवस्था ==<br />
<br />
जी हाँ मैम, मैं अपने पेजों को बार-बार चैक कर रहा हूँ। मुझसे जो भी ग़लती होती है, आप बता दिया करें। जिससे अगली बार ग़लती न हो सके।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:34, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
मैम अभी मैं उसे बना रही हूँ पहले मैं चैक करूँगी और कल रेनू दीदी क्योंकि अभी तो हम घर जा रहे हैं। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:47, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==इतिहास सामान्य ज्ञान 2==<br />
जी मैम, मैनें 25वाँ प्रश्न डाल दिया है [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 19:48, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मेम [[शिक्षा सामान्य ज्ञान]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान]] व [[इतिहास सामान्य ज्ञान]] देख लिया गया है। कृपया आप एक बार देख लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:20, 12 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== 1 अक्टूबर ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[1 अक्टूबर]] के पन्ने मे मजरुँ सुल्तानपुरी की जगह मजरुह सुल्तानपुरी कर दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 12:40, 13 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पन्ना ==<br />
<br />
मैम, मैंने सिक्ख का पृष्ठ बनाया है। कृपया आप देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 16 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मेम कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पन्ने ==<br />
<br />
मैंने अपनी पुरानी टाइपिंग में से ये पेज बनाए हैं। इन्हैं आप देख लीजिए। [[पिपरावा]], [[पिंडौली]], [[पालमपेट]], [[पानीगिरि]], [[बयाना]], [[बदायूँ]]।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:05, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==नया पन्ना==<br />
कृपया आप इस पन्ने को देख लें-[[राष्ट्रीय बालिका दिवस]]--[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रेणु]]<span class="sign">[[User:रेणु|रेणु]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रेणु|वार्ता]]</small></span> 17:17, 25 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== ध्यान दे रहा हूँ ==<br />
<br />
आपके निर्देशानुसार मैं ध्यान दे रहा हूँ। [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] | <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</sub> 21:38, 25 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 15:23, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
मेम आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 15:30, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
;नमस्ते मेम<br />
*भारतकोश परिवार की ओर से आपको भी गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ।<br />
*कृपया मेरे योगदान के पन्नों को जाँचे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:03, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! <br />
मेम आपको भी हमारी टीम को ओर गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:24, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
मेम कृपया [[प्रयोग:Fozia4]] में विज्ञान सामान्य ज्ञान का पन्ना देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:29, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
मेम दानरत्नाकर (चण्डेश्वर) के पन्ने में प्रक. को प्रकरण कर दिया गया है। कृपया [[दानरत्नाकर (चण्डेश्वर)]] के पन्ने को देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:47, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== संगीत सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! कृपया [[प्रयोग:Priya1]] देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 13:19, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! चयनित चित्र सही कर दिया गया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:44, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
==भूगोल सामान्य ज्ञान== <br />
मेम, क़ृपया [[प्रयोग:Priya2]] जाँच लीजिए [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 18:35, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
मैं मथुरा से बाहर गया था। इसीलिए अपने कुछ पेज दिखा नहीं सका। अब आप देख लीजिएगा।<br />
<br />
[[संघमित्रा]], [[राणा साँगा]], [[सत्याग्रह आन्दोलन]], [[शाहशुजा]], [[शेरअली]], [[आशुतोष मुखर्जी]], [[माधवराव नारायण]], [[मनसबदार]], [[सालबाई की सन्धि]], [[गोरखा युद्ध]], [[गोरखा]], [[लार्ड इरविन]], [[चार्टर एक्ट]], [[आनन्द मोहन बोस]], [[भास्कर वर्मा]], [[लार्ड लिटन प्रथम]], [[लार्ड रिपन]] [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:53, 4 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
मेम कृपया [[कम्प्यूटर सामान्य ज्ञान]] के पन्नो को देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:18, 5 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
__NOTOC__<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
आप इन पृष्ठों को एक बार देख लें। [[राघोवा]], [[मॉर्ले मिण्टो सुधार]], [[लार्ड मिण्टो प्रथम]], [[अमृतसर की सन्धि]], [[साइमन कमीशन]], [[सदाशिवराव भाऊ]], [[रामकृष्ण मिशन]], [[मुराद बख़्श]]।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:54, 6 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम कृपया [[विज्ञान सामान्य ज्ञान 7]] देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:16, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==काशी हिन्दू विश्वविद्यालय==<br />
[[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]], [[मदनमोहन मालवीय]] के सन्दर्भ सही कर दिये हैं [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:28, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सुझाव श्रेणी ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! जिस पन्ने में आपको लगता है, कि उसमे कोई कमी या ग़लती है, तो आप उस पन्ने की वार्ता में अपना संदेश दें और सुझाव श्रेणी डाल दें। जिससे उस पन्ने को देखा जा सके।<br />
<br />
== सुझाव श्रेणी ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! जिस पन्ने में आपको लगता है, कि उसमे कोई कमी या ग़लती है, तो आप उस पन्ने की वार्ता में अपना संदेश दें और [[:category:सुझाव|सुझाव श्रेणी]] डाल दें। जिससे उस पन्ने को देखा जा सके। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:18, 13 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
मेम नमस्ते! कृपया [[वाराणसी]] का पेज चेक कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:33, 17 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
मेम, कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]] जाँच करें। और [[एनी बेसेंट]] के पन्ने में नया चित्र और सूचना बक्सा लगा दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 18:46, 17 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:26, 22 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi5]] और [[अमृता प्रीतम]] की जाँच करें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:19, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] में कला सामान्य ज्ञान देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:46, 28 मार्च 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:49, 29 मार्च 2011 (IST)<br />
== कला सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:20, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
कृपया [[ब्रजभाषा]] के पृष्ठ को चैक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 18:10, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] के पृष्ठ को चैक करें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 19:04, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
=page review==<br />
कृपया [[एस.एल. भयरप्पा]], [[सरस्वती सम्मान]], [[चौधरी देवी लाल]] और [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:00, 7 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान== <br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:54, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रगान]], [[हाथी]], [[तिरंगा]], [[मोर]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:48, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 21:03, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[स्वतन्त्र प्रान्तीय राज्य]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:08, 28 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रीय गीत]], [[बाघ]], [[माउंट आबू]], [[उदयगिरि गुफ़ाएँ]], [[नैनीताल]], [[हॉकी]], [[मथुरा रिफाइनरी]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:16, 28 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== शब्द संदर्भ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी1]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:56, 29 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया नए सामान्य ज्ञान खेल के लिये [[प्रयोग:शिल्पी]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी1]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:27, 30 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:फ़ौज़िया6]] को एक बार देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:45, 7 मई 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 13:39, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को जाँच कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:49, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
आप [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:00, 14 मई 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:57, 15 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:51, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:Ravi1]] और [[प्रयोग:शिल्पी2]] को जाँच लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:31, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Ravi3]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:08, 17 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान के लिए [[प्रयोग:Ravi4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:32, 18 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को जाँच लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 11:24, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:हिना२]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:32, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:42, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:शिल्पी]] और [[प्रयोग:हिना4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:56, 23 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]], [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:13, 24 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]], [[प्रयोग:लक्ष्मी4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:13, 26 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना२]], [[प्रयोग:हिना3]] और [[प्रयोग:हिना4]] को जाँच लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 18:01, 27 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप सामान्य ज्ञान से सम्बन्धित [[प्रयोग:लक्ष्मी3]], [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] और [[प्रयोग:हिना5]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:55, 28 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] व [[ऑक्सीजन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:03, 30 मई 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 12:00, 1 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]], [[प्रयोग:लक्ष्मी4]], [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना२]], [[प्रयोग:हिना3]], [[प्रयोग:हिना4]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]], [[प्रयोग:लक्ष्मी6]], [[प्रयोग:हिना5]], [[प्रयोग:हिना6]], [[प्रयोग:हिना7]], को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:07, 5 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] और को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 12:44, 6 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:36, 7 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:Laxmi]] और [[प्रयोग:हिना3]] को जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 13:51, 7 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:हिना4]] को देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:07, 7 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:17, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:21, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] को जाँचें। क्या आपने [[प्रयोग:शिल्पी1]] को जाँच लिया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:40, 14 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी5]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:15, 15 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नाट्य शास्त्र भरतमुनि]] और [[भरतमुनि]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 14:17, 15 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[प्रयोग:लक्ष्मी4]] और [[प्रयोग:शिल्पी1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:31, 16 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:50, 20 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मैम आप [[प्रयोग:शिल्पी6]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को जल्दी से चैक कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:48, 24 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
मेम कृपया आप [[प्रयोग:प्रिया3]] में पड़ा हुआ गंगा का पेअ देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:18, 26 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:55, 28 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] और [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:33, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]], [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:11, 5 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:46, 8 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को जाँच लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:05, 13 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:34, 20 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] की जाँच कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:56, 23 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] और [[सदस्य:हिमानी/अभ्यास1]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:21, 23 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:19, 26 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:33, 29 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:49, 1 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] की जाँच आज अवश्य कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:09, 3 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वेब रत्न पुरस्कार]] पेज देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 21:33, 4 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/2]] की जाँच कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:50, 6 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:43, 7 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/2]] और [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:23, 8 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/अभ्यास]] और [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/3]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:12, 10 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 18:10, 12 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/2]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/3]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/अभ्यास]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:56, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:28, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 11:21, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
मेम कृपया [[धर्मवीर भारती]] में लगे सूचना बक्सा जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:54, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
मेम कृपया [[आनासागर झील अजमेर]] और [[अमीर महल चेन्नई]] में लगे सूचना बक्सा जाँचें।[[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 14:13, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
[[अरामबोल तट गोवा]] में सूचना बक्सा लगा दिया गया है। [[अल्ट्रासोनोस्कोप]] और [[आलेख्य कला]] के पन्नों में चित्र लगा दिया गया है। कृपया इन पन्नों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:06, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
[[अमरसागर जैसलमेर]] के पन्ने में चित्र लगा दिये गाये है। कृपया पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:35, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:27, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
[[बाल गंगाधर तिलक]] के पन्ने में चित्र लगा दिये गाये है। कृपया पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 16:33, 29 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
मेम कृपया [[दादा भाई नौरोजी]] और [[बड़े ग़ुलाम अली ख़ाँ]] में लगे सूचना बक्सा जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 12:51, 30 अगस्त 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] सामान्य ज्ञान को एक बार देख लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:42, 31 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास]] में मागधी भाषा के पेज को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:09, 4 सितम्बर 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को एक बार देख लें। <br />
<br />
==कलिंग शिलाअभिलेख==<br />
<br />
[[सदस्य:गोविन्द राम/sandbox4]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:38, 5 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मीरां]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 17:09, 6 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[तक्षशिला विश्वविद्यालय]] में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 18:21, 6 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:बिहारी लाल की रचनाएँ]] और [[साँचा:कबीर की रचनाएँ]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 18:36, 6 सितम्बर 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 12:00, 8 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को एक बार देख लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:26, 12 सितम्बर 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को एक बार देख लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:59, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को एक बार देख लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:42, 22 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को एक बार देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 11:28, 26 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] को एक बार देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:53, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:राजेश जोशी की रचनाएँ]] साँचे को देखें|[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:52, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को एक बार देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:59, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
==विजय दशमी==<br />
कृपया [[विजय दशमी]] लेख में सूचना बक्सा को एक बार देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:50, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास]] में मागधी भाषा को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:36, 5 अक्टूबर 2011 (IST)</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C_%E0%A4%95%E0%A4%AA%E0%A5%82%E0%A4%B0&diff=224053राज कपूर2011-10-05T11:47:26Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{सूचना बक्सा कलाकार<br />
|चित्र=Raj-Kapoor.jpg<br />
|पूरा नाम=रणबीर राज कपूर<br />
|अन्य नाम=शोमैन<br />
|जन्म=[[14 दिसंबर]], [[1924]]<br />
|जन्म भूमि=[[पेशावर]], [[पाकिस्तान]]<br />
|मृत्यु=[[2 जून]], [[1988]]<br />
|मृत्यु स्थान=[[नई दिल्ली]]<br />
|अविभावक=पृथ्वीराज कपूर<br />
|पति/पत्नी=कृष्णा मल्होत्रा<br />
|संतान=रणधीर कपूर, ऋषि कपूर, रजीव कपूर, रितु नन्दा, रीमा जैन<br />
|कर्म भूमि=[[मुंबई]]<br />
|कर्म-क्षेत्र=अभिनेता, निर्माता व निर्देशक <br />
|मुख्य रचनाएँ=<br />
|मुख्य फ़िल्में=आग, नीलकमल, मेरा नाम जोकर, जागते रहो, आवारा, श्री 420, राम तेरी गंगा मैली <br />
|विषय=<br />
|शिक्षा=<br />
|विद्यालय=<br />
|पुरस्कार-उपाधि=दादा साहेब फाल्के पुरस्कार, [[पद्म भूषण]], 9 बार फ़िल्मफेयर अवार्ड <br />
|प्रसिद्धि=<br />
|विशेष योगदान=<br />
|नागरिकता=<br />
|संबंधित लेख=<br />
|शीर्षक 1=फ़िल्माये गीत<br />
|पाठ 1='मेरा जूता है जापानी', 'आवारा हूँ' और 'ए भाई ज़रा देख के चलो', किसी की मुस्कुराहटों पे हो निसार, प्यार हुआ इकरार हुआ, जीना यहाँ मरना यहाँ <br />
|शीर्षक 2=वेबसाइट<br />
|पाठ 2=[http://www.rajkapoor.org/ राज कपूर]<br />
|अन्य जानकारी=राज कपूर जी ने [[1947]] में आर. के. फ़िल्म्स एंड स्टूडियोज की स्थापना की थी। <br />
|बाहरी कड़ियाँ=<br />
|अद्यतन=<br />
}}<br />
'''रणबीर राज कपूर''' (जन्म- [[14 दिसंबर]], [[1924]], [[पेशावर]], [[पाकिस्तान]] (पहले [[भारत]] में); मृत्यु- [[2 जून]], [[1988]], नई दिल्ली), हिन्दी फ़िल्म अभिनेता, निर्माता व निर्देशक हैं। राज कपूर भारत, मध्य-पूर्व, तत्कालीन सोवियत संघ और [[चीन]] में लोकप्रिय हैं। राज कपूर जी को अभिनय विरासत में ही मिला था। इनके पिता पृथ्वीराज अपने समय के मशहूर रंगकर्मी और फ़िल्म अभिनेता हुए हैं। राज कपूर के पिता [[पृथ्वीराज कपूर]] ने अपने पृथ्वी थियेटर के जरिए पूरे देश का दौरा किया। राज कपूर भी उनके साथ जाते थे और [[रंगमंच]] पर काम भी करते थे। पृथ्वीराज कपूर को मरणोपरांत दादासाहेब फालके अवार्ड दिया गया।<br />
==जीवन परिचय==<br />
राज कपूर हिन्दी सिनेमा जगत का वह नाम है, जो पिछले आठ दशकों से फ़िल्मी आकाश पर जगमगा रहा है और आने वाले कई दशकों तक भुलाया नहीं जा सकेगा। राज कपूर की फ़िल्मों की पहचान उनकी आँखों का भोलापन ही रहा है। पृथ्वीराज कपूर के सबसे बड़े बेटे राज कपूर का जन्म 14 दिसम्बर 1924 को पेशावर में हुआ था। उनका बचपन का नाम रणबीर राज कपूर था। राज कपूर की स्कूली शिक्षा कोलकाता में हुई, लेकिन पढ़ाई में उनका मन कभी नहीं लगा। यही कारण था कि राज कपूर ने 10 की पढ़ाई बीच में ही छोड़ दी। इस मनमौजी ने अपने विद्यार्थी जीवन में किताबें बेचकर खूब केले, पकोड़े और चाट खाई। <br />
[[चित्र:Raj-Kapoor-2.jpg|thumb|250px|left|राज कपूर स्टाम्प]]<br />
सन [[1929]] में जब पृथ्वीराज कपूर [[मुंबई]] आए, तो उनके साथ मासूम राज कपूर भी आ गए। पृथ्वीराज कपूर सिद्धांतों के पक्के इंसान थे। राज कपूर को उनके पिता ने साफ कह दिया था '''कि राजू, नीचे से शुरुआत करोगे तो ऊपर तक जाओगे।''' राज कपूर ने पिता की यह बात गाँठ बाँध ली और जब उन्हें सत्रह वर्ष की उम्र में रणजीत मूवीटोन में साधारण एप्रेंटिस का काम मिला, तो उन्होंने वजन उठाने और पोंछा लगाने के काम से भी परहेज नहीं किया। काम के प्रति राज कपूर की लगन पंडित केदार शर्मा के साथ काम करते हुए रंग लाई, जहाँ उन्होंने अभिनय की बारीकियों को समझा। एक बार राज कपूर ने ग़लती होने पर केदार शर्मा जी से चाँटा भी खाया था। उसके बाद एक समय ऐसा भी आया, जब केदार शर्मा ने अपनी फ़िल्म 'नीलकमल' ([[1947]]) में मधुबाला के साथ राज कपूर को नायक के रूप में प्रस्तुत किया।<br />
====<u>नीलकमल</u>====<br />
केदार शर्मा उस समय के नामचीन निर्देशकों में से एक थे। केदार शर्मा ने राज कपूर को क्लैपर ब्वॉय के रूप में भरती कर किया। एक दिन की बात है किसी शॉट को फ़िल्माने के दौरान राज कपूर ने क्लैप को इतनी जोर से टकराया कि अभिनेता की नकली दाढ़ी उसमें फंसकर बाहर आ गई। केदार शर्मा ने गुस्से में राज कपूर को जोरदार थप्पड़ रसीद कर दिया। थप्पड़ ने अपना काम किया और राज कपूर को बाद में केदार शर्मा के निर्देशन में ही 'नीलकमल" मिल गई। इस फ़िल्म में मधुबाला उनकी नायिका थीं।<ref>{{cite web |url=http://takeoneready.blogspot.com/2010/06/blog-post.html |title=राज कपूर |accessmonthday=[[13 दिसंबर]] |accessyear=[[2010]] |last=बख्शी |first=मयूर मलहार |authorlink= |format=एच टी एम एल |publisher=चलो सिनेमा |language=[[हिन्दी]] }}<br />
</ref><br />
====<u>अभिनय की शुरुआत</u>====<br />
राज कपूर ने [[1930]] के दशक में बॉम्बे टॉकीज़ में क्लैपर-बॉय और पृथ्वी थिएटर में एक अभिनेता के रूप में काम किया, ये दोनों कंपनियाँ उनके पिता पृथ्वीराज कपूर की थीं। राज कपूर बाल कलाकार के रूप में 'इंकलाब' ([[1935]]) और 'हमारी बात' ([[1943]]), 'गौरी' ([[1943]]) में छोटी भूमिकाओं में कैमरे के सामने आ चुके थे। राज कपूर ने फ़िल्म वाल्मीकि ([[1946]]), 'नारद और अमरप्रेम' ([[1948]]) में [[कृष्ण]] की भूमिका निभाई थी। इन तमाम गतिविधियों के बावज़ूद उनके दिल में एक आग सुलग रही थी कि वे स्वयं निर्माता-निर्देशक बनकर अपनी स्वतंत्र फ़िल्म का निर्माण करे। उनका सपना 24 साल की उम्र में फ़िल्म 'आग' ([[1948]]) के साथ पूरा हुआ। राज कपूर ने पर्दे पर पहली प्रमुख भूमिका आग (1948) में निभाई, जिसका निर्माण और निर्देशन भी उन्होंने स्वयं किया था। इसके बाद राज कपूर के मन में अपना स्टूडियो बनाने का विचार आया और चेम्बूर में चार एकड़ ज़मीन लेकर [[1950]] में उन्होंने अपने आर. के. स्टूडियो की स्थापना की और [[1951]] में 'आवारा' में रूमानी नायक के रूप में ख्याति पाई। राज कपूर ने 'बरसात' ([[1949]]), 'श्री 420' ([[1955]]), 'जागते रहो' ([[1956]]) व 'मेरा नाम जोकर' ([[1970]]) जैसी सफल फ़िल्मों का निर्देशन व लेखन किया और उनमें अभिनय भी किया। उन्होंने ऐसी कई फ़िल्मों का निर्देशन किया, जिनमें उनके दो भाई शम्मी कपूर व शशि कपूर और तीन बेटे रणधीर, ऋषि व राजीव अभिनय कर रहे थे। यद्यपि उन्होंने अपनी आरंभिक फ़िल्मों में रूमानी भूमिकाएँ निभाई, लेकिन उनका सर्वाधिक प्रसिद्ध चरित्र 'चार्ली चैपलिन' का ग़रीब, लेकिन ईमानदार 'आवारा' का प्रतिरूप है। उनका यौन बिंबों का प्रयोग अक्सर परंपरागत रूप से सख्त भारतीय फ़िल्म मानकों को चुनौती देता था।<br />
==प्रसिद्ध गीत==<br />
{{दाँयाबक्सा|पाठ=राज कपूर के चरित्र चाहे सीधे-सादे गाँव वाले के हों, चाहे मुम्बइया चॉल-वासी स्मार्ट युवा के, वह एक ऐसा आम हिन्दुस्तानी था कि सीधा-पन और अपने सामाजिक-भावनात्मक मूल्यों के प्रति उसका लगाव छ्लकता था। उसकी आँखों-बातों से और उसके किसी कठिन परिस्थिति में पड़ने पर लिए जाने वाले निर्णय से उनका लगाव दिखता था। राज कपूर का निर्णय हमेशा आशावाद से भरा और मानवता की जीत का होता था, भले ही व्यक्तिगत हार या तात्कालिक नुक्सान अवश्यम्भावी हो।|विचारक=}}<br />
राज कपूर की फ़िल्मों के कई गीत बेहद लोकप्रिय हुए, जिनमें 'मेरा जूता है जापानी', 'आवारा हूँ' और 'ए भाई ज़रा देख के चलो' शामिल हैं।<br />
====<u>राज कपूर का प्रिय रंग</u>==== <br />
बचपन में ही राज कपूर को सफ़ेद साड़ी पहने स्त्री से मोह हो गया था। इस मोह को उन्होंने अपने जीवन भर बनाए रखा। राज कपूर की फ़िल्मों की तमाम हीरोइनों नरगिस, पद्मिनी, वैजयंतीमाला, जीनत अमान, पद्मिनी कोल्हापुरे, मंदाकिनी ने परदे पर सफ़ेद साड़ी पहनी है और घर में इनकी पत्नी कृष्णा ने हमेशा सफ़ेद साड़ी पहनकर अपने शो-मेन के शो को जारी रखा है।<br />
====<u>संगीत</u>====<br />
संगीत की राज कपूर को अच्छी समझ थी। राज कपूर को गीत बनने के पहले एक बार अवश्य सुनाया जाता था। आर. के. बैनर तले राज कपूर जी ने अपने <br />
*संगीतकार- शंकरजय किशन <br />
*गीतकार- शैलेंद्र, हसरत जयपुरी, विट्ठलभाई पटेल, रविन्द्र जैन <br />
*गायक- मुकेश, मन्ना डे <br />
*छायाकार- राघू करमरकर <br />
*कला निर्देशक- प्रकाश अरोरा, राजा नवाथे आदि साथियों की टीम तैयार की। राज कपूर जी ने फ़िल्मी दुनिया में संगठन का जो उदाहरण दिया है, वह बेजोड़ है। <br />
====<u>गायन</u>====<br />
राज कपूर ने फ़िल्म 'दिल की रानी' में अपना प्लेबैक पहली बार खुद दिया था। सन [[1947]] में बनी इस फ़िल्म के संगीत निर्देशक [[सचिन देव बर्मन]] थे। इस फ़िल्म में नायिका की भूमिका मधुबाला ने की थी। इस फ़िल्म के गीत का मुखड़ा है- ओ दुनिया के रखवाले बता कहाँ गया चितचोर। इसके अलावा राज कपूर ने फ़िल्म जेलयात्रा में भी एक गीत गाया था।<br />
==राज कपूर और नरगिस==<br />
[[चित्र:Raj-Kapoor-3.jpg|thumb|250px|राज कपूर]] <br />
राज कपूर और नरगिस ने 9 वर्ष में 17 फ़िल्मों में अभिनय किया। अलगाव के बाद दोनों ही खामोश रहे। उन दोनों की गरिमामयी खामोशी उस युग का संस्कार थी। सन [[1956]] में फ़िल्म जागते रहो का अंतिम दृश्य नरगिस की विदाई का दृश्य था। रात भर के प्यासे नायक को मंदिर की पुजारिन पानी पिलाती है। फ़िल्म की वह प्यास सांस्कृतिक पुनर्जागरण का प्रतीक थी। राजकपूर और नरगिस के बीच अलगाव की पहली दरार रूस यात्रा के दौरान आई। तब तक 'आवारा' रूस की अघोषित राष्ट्रीय फ़िल्म हो चुकी थी। राज कपूर का मास्को के ऐतिहासिक लाल चौराहे पर नागरिक अभिनंदन किया गया। उसी रात राज कपूर ने नरगिस से कहा 'आई हैव डन इट'। और इसके पूर्व हर सफलता पर राज कपूर कहते थे 'वी हैव डन इट'। दोनों के पास अहम समान था और अनजाने में कहे गए एक शब्द ने उनके संबंधों में दरार डाल दी। वर्षों की अंतरंगता पर यह एक शब्द भारी पड़ गया। राज कपूर और नरगिस जिस तरह अपने प्रेम में महान थे, उसी तरह अपने अलगाव में भी निराले थे। <br />
ऋषिकपूर के विवाह में 25 वर्ष बाद नरगिस अपने पति और पुत्र के साथ आर. के. स्टूडियो आई थीं। उस यादगार मुलाकात में राज कपूर मौन रहे। यहाँ तक कि राज कपूर की बहुत कुछ बोलने वाली आँखें भी मौन ही रही। कृष्णा जी से नरगिस ने कहा कि आज पत्नी और माँ होने पर उन्हें उनकी पीड़ा का अहसास हो रहा है। किंतु गरिमामय कृष्णा जी ने उन्हें समझाया कि मन में मलाल न रखें, वे नहीं होती तो शायद कोई और होता। राज कपूर के सफल होने में बहुत-सा श्रेय कृष्णा जी को जाता है। आज भी वह महिला फ़िल्म उद्योग में व्यवहार का प्रकाश स्तंभ है।<ref>{{cite web |url=http://dr-mahesh-parimal.blogspot.com/2008/12/blog-post_13.html |title=नीली आँखों का जादूगर राज कपूर |accessmonthday=[[13 दिसंबर]] |accessyear=[[2010]] |last= |first= |authorlink= |format=एच टी एम एल |publisher=संवेदनाओं के पंख |language=[[हिन्दी]]}}</ref><br />
==शोमैन==<br />
हिन्दी फ़िल्मों में राज कपूर को पहला शोमैन माना जाता है क्योंकि उनकी फ़िल्मों में मौज-मस्ती, प्रेम, हिंसा से लेकर अध्यात्म और समाजवाद तक सब कुछ मौजूद रहता था और उनकी फ़िल्में एवं गीत आज तक भारतीय ही नहीं तमाम विदेशी सिने प्रेमियों की पसंदीदा सूची में काफ़ी ऊपर बने रहते हैं। राज कपूर हिन्दी सिनेमा के महानतम शोमैन थे जिन्होंने कई बार सामान्य कहानी पर इतनी भव्यता से फ़िल्में बनाईं कि दर्शक बार-बार देखकर भी नहीं अघाते। प्रसिद्ध फ़िल्म समीक्षक विनोद भारद्वाज के अनुसार राज कपूर वास्तविक शोमैन थे। इसके बाद सुभाष घई ने भले ही शोमैन बनने की कोशिश की लेकिन राजकपूर की बात ही कुछ और थी। भारद्वाज के अनुसार राजकपूर की शुरुआती फ़िल्मों की क़ामयाबी विशेष रूप से उल्लेखनीय है। राज कपूर की 'आवारा', 'श्री 420', 'जिस देश में गंगा बहती है' आदि फ़िल्मों में समाजवादी सोच विशेष रूप से उभर कर सामने आती है।<br />
==चार्ली चैपलिन का भारतीयकरण==<br />
राजकपूर में हमें महान अभिनेता चार्ली चैपलिन की झलक दिखायी देती है। उन्होंने चैपलिन को भारतीय जामा पहनाया जो बेहद लोकप्रिय और आकर्षक था, जिसने देश में ही नहीं बल्कि विदेशों में भी अपनी धाक मनवाई।<br />
भारद्वाज के अनुसार राजकपूर ने महान अभिनेता चार्ली चैपलिन का भारतीयकरण शुरू किया और श्री 420 में यह नए मुकाम पर पहुँचता दिखता है। उन्होंने चैपलिन की छवि का जो भारतीयकरण किया, उसका अपना आकर्षण और महत्त्व है। <br />
==संयोजक==<br />
[[चित्र:Raj-Kapoor-4.jpg|thumb|250px|राज कपूर]]<br />
राजकपूर एक संपूर्ण फ़िल्मकार के रूप में हिन्दी सिनेमा का महत्त्वपूर्ण हिस्सा बने रहे। उनकी फ़िल्मों में शंकर जयकिशन, ख्वाजा अहमद अब्बास, शैलेंद्र, हसरत जयपुरी, मुकेश, राधू करमाकर सरीखे नामों की अहम भूमिका रही। यही वजह है कि कई फ़िल्मकार राजकपूर का मूल्यांकन करते समय उन्हें एक महान संयोजक के रूप में भी देखते हैं। <br />
==अलग छाप== <br />
राजकपूर को फ़िल्म की विभिन्न विधाओं की बेहतरीन समझ थी। यह उनकी फ़िल्मों के कथानक, कथा प्रवाह, गीत संगीत, फ़िल्मांकन आदि में स्पष्ट महसूस किया जा सकता है। शायद इसकी वजह निचले दर्जे से सफर की शुरुआत थी। राजकपूर के पिता पृथ्वीराज कपूर अपने दौर के प्रमुख सितारों में से थे लेकिन फ़िल्मों में राजकपूर की शुरुआत चौथे असिस्टेंट के रूप में हुई थी। राजकपूर ने एक साक्षात्कार में कहा था, पिताजी का नाम मेरे लिए कितना सहायक हुआ यह नहीं मालूम। उन्होंने फ़िल्मों में मुझे चौथे असिस्टेंट के रूप में भेजा। शायद यही वजह रही कि अपनी फ़िल्मों के हरेक मामले में उनकी अलग छाप स्पष्ट दिखती है।<br />
==उम्मीद==<br />
समीक्षकों के अनुसार उनकी फ़िल्मों को मोटे तौर पर दो हिस्सों में बाँटा जा सकता है। एक ओर प्रेम प्रधान फ़िल्में हैं जिनमें आग, बरसात, संगम, बॉबी आदि हैं। दूसरी श्रेणी उन फ़िल्मों की है जिनमें स्वतंत्रता के बाद की पीढ़ी के सपने नज़र आते हैं और आज़ादी के बाद सब कुछ ठीक हो जाने का सपना है। तत्कालीन प्रधानमंत्री [[जवाहरलाल नेहरू]] के सपनों के साथ उनकी फ़िल्में एक उम्मीद दिखाती हैं। इस क्रम में श्री 420, बूट पालिश, अब दिल्ली दूर नहीं, जिस देश में गंगा बहती है, आवारा आदि का नाम लिया जा सकता है। <br />
==मेरा नाम जोकर और आवारा==<br />
राजकपूर की महत्त्वाकांक्षी फ़िल्म मेरा नाम जोकर एक ओर जहाँ गंभीर और मानव स्वभाव के दर्शन पर आधारित है वहीं आवारा लीक से हटकर फ़िल्म थी। आवारा उनकी पहली फ़िल्म थी जिसे विदेश में भी खूब पसंद किया गया। इस फ़िल्म में उन्होंने स्पष्ट रूप से बताया है कि अपराध का ख़ून से कोई संबंध नहीं है और एक भले घर का लड़का भी अपराधियों की संगत में पड़कर अपराध की दुनिया में उतर जाता है, वहीं अपराधी का बच्चा भी बेहतर इंसान बन सकता है। यह सोच प्रचलित सोच के विपरीत थी जिसे काफ़ी पसंद किया गया। <br />
==राम तेरी गंगा मैली==<br />
बतौर निर्माता-निर्देशक राज कपूर अंत तक दर्शकों की पसंद को समझने में क़ामयाब रहे। [[1985]] में प्रदर्शित राम तेरी गंगा मैली की क़ामयाबी से इसे समझा जा सकता है जबकि उस दौर में वीडियो के आगमन ने हिन्दी सिनेमा को काफ़ी नुक़सान पहुँचाया था और बड़ी-बड़ी फ़िल्मों को अपेक्षित क़ामयाबी नहीं मिल रही थी। राम तेरी गंगा मैली के बाद वह हिना पर काम कर रहे थे पर नियति को यह मंजूर नहीं था और दादा साहब फाल्के सहित विभिन्न पुरस्कारों से सम्मानित महान फ़िल्मकार का दो जून 1988 को निधन हो गया।<ref>{{cite web |url=http://in.jagran.yahoo.com/cinemaaza/cinema/memories/201_201_8277.html |title=राज कपूर |accessmonthday=[[13 दिसंबर]] |accessyear=[[2010]] |last= |first= |authorlink= |format=एच टी एम एल |publisher=जागरण |language=[[हिन्दी]]}}</ref> <br />
==सच्ची निष्ठा और प्रेम का सबूत==<br />
आज हमारे बीच में राजकपूर नहीं है लेकिन उनकी सोच और विचार जरूर हमारे बीच में हैं, हां इसे समय की मार कहेंगे या दुर्भाग्य, कि आज आर. के. स्टूडियो की हालत बेहद दयनीय है, आर. के. स्टूडियो ने 'आ अब लौट चले' के बाद कोई फ़िल्म नहीं बनायी है लेकिन हां अब राजकपूर की नवासी करीना कपूर ने फ़िर से आर. के. स्टूडियो यानी राजकपूर के सपने को ज़िंदा करने की कोशिश की है। खबर है कि करीना स्टूडियो को फ़िर से चलाने जा रही है और राजकपूर के बेटे ऋषि कपूर एक फ़िल्म डायरेक्ट करने जा रहे हैं जिसमें उनके बेटे रणबीर कपूर लीड रोल में होंगे। चलिए देर से सही लेकिन कपूर ख़ानदान ने ये क़दम उठाया जो वाकई में तारीफ़े काबिल है। जो उनका अपने प्रिय पिता और शो मैन राजकपूर के प्रति सच्ची निष्ठा और प्रेम का सबूत है।<ref>{{cite web |url=http://thatshindi.oneindia.in/movies/bollywood/news/2010/06/bollywood-legend-raj-kapoor-22nd-death-anniversary.html |title=राजकपूर थे वास्तविक शोमैन |accessmonthday=[[13 दिसंबर]] |accessyear=[[2010]] |last= |first= |authorlink= |format=एच टी एम एल |publisher=वनइंडिया हिन्दी |language=[[हिन्दी]] }}</ref><br />
==निर्णय==<br />
<div style="float:right; width:45%; border:thin solid #aaaaaa; margin:10px"><br />
{| width="98%" class="bharattable" style="float:right";<br />
|+राज कपूर का फ़िल्मी सफ़र<br />
|-<br />
! width="20%"| वर्ष<br />
! width="40%"| फ़िल्म<br />
! width="40%"| चरित्र<br />
|}<br />
<div style="height: 300px; overflow: auto;overflow-x:hidden;"><br />
{| class="bharattable" border="1" width="98%"<br />
|-<br />
| [[1935]]<br />
| इन्कलाब<br />
|-<br />
| rowspan="2"| [[1943]]<br />
| हमारी बात<br />
|-<br />
| गौरी<br />
|-<br />
| [[1946]]<br />
| वाल्मीकि<br />
|-<br />
| rowspan="4"| [[1947]]<br />
| जेल यात्रा<br />
|-<br />
| दिल की रानी<br />
|-<br />
| चित्तौड़ विजय<br />
|-<br />
| नीलकमल || मधुसूदन<br />
|-<br />
| rowspan="3"| [[1948]]<br />
| आग<br />
|-<br />
| गोपीनाथ || मोहन<br />
|-<br />
| अमर प्रेम<br />
|-<br />
| rowspan="4"| [[1949]] <br />
| अंदाज़ || राजन<br />
|-<br />
| सुनहरे दिन || प्रेमेन्द्र<br />
|-<br />
| बरसात || प्राण<br />
|-<br />
| परिवर्तन<br />
|-<br />
| rowspan="6"| [[1950]] <br />
| जान पहचान || अनिल<br />
|-<br />
| दास्तान || राज<br />
|-<br />
| प्यार<br />
|-<br />
| बावरे नैन || चाँद<br />
|-<br />
| भँवरा<br />
|-<br />
| सरगम<br />
|-<br />
| [[1951]] <br />
| आवारा<br />
|-<br />
| rowspan="4"| [[1952]] <br />
| बेवफ़ा || राज<br />
|-<br />
| आशियाना || राजू<br />
|-<br />
| अंबर || राज<br />
|-<br />
| अनहोनी || राजकुमार सक्सेना<br />
|-<br />
| rowspan="3"| [[1953]] <br />
| पापी<br />
|-<br />
| आह<br />
|-<br />
| धुन<br />
|-<br />
| [[1954]] <br />
| बूट पॉलिश<br />
|-<br />
| [[1955]] <br />
| श्री 420<br />
|-<br />
| rowspan="2"| [[1956]] <br />
| चोरी चोरी<br />
|-<br />
| जागते रहो<br />
|-<br />
| [[1957]]<br />
| शारदा || शेखर<br />
|-<br />
| rowspan="2"| [[1958]]<br />
| फिर सुबह होगी || राम बाबू<br />
|-<br />
| परवरिश || राजा सिंह<br />
|-<br />
| rowspan="5"| [[1959]]<br />
| चार दिल चार राहें || गोविन्दा<br />
|-<br />
| मैं नशे में हूँ || राम दास खन्ना<br />
|-<br />
| दो उस्ताद<br />
|-<br />
| कन्हैया<br />
|-<br />
| अनाड़ी || राज कुमार<br />
|-<br />
| rowspan="3"| [[1960]]<br />
| श्रीमान सत्यवादी || विजय<br />
|-<br />
| छलिया<br />
|-<br />
| जिस देश में गंगा बहती है || राजू<br />
|-<br />
| [[1961]]<br />
| नज़राना<br />
|-<br />
| [[1962]]<br />
| आशिक<br />
|-<br />
| rowspan="2"| [[1963]]<br />
| एक दिल सौ अफ़साने || शेखर<br />
|-<br />
| दिल ही तो है<br />
|-<br />
| rowspan="2"| [[1964]]<br />
| दूल्हा दुल्हन || राज कुमार<br />
|-<br />
| संगम<br />
|-<br />
| [[1966]]<br />
| तीसरी कसम<br />
|-<br />
| rowspan="2"| [[1967]]<br />
| दीवाना || प्यारेलाल<br />
|-<br />
| एराउन्ड द वर्ल्ड || राज सिंह<br />
|-<br />
| [[1968]]<br />
| सपनों का सौदागर || राज कुमार<br />
|-<br />
| [[1970]]<br />
| मेरा नाम जोकर<br />
|-<br />
| [[1971]] <br />
| कल आज और कल<br />
|-<br />
| [[1973]] <br />
| मेरा दोस्त मेरा धर्म<br />
|-<br />
| rowspan="2"| [[1975]]<br />
| दो जासूस<br />
|-<br />
| धरम करम<br />
|-<br />
| [[1976]]<br />
| ख़ान दोस्त<br />
|-<br />
|[[1977]]<br />
| चाँदी सोना<br />
|-<br />
|[[1978]]<br />
| नौकरी<br />
|-<br />
| [[1980]]<br />
| अब्दुल्ला || अबदुल्ला<br />
|-<br />
| [[1981]]<br />
| नसीब<br />
|-<br />
| rowspan="2"| [[1982]]<br />
| वकील बाबू || वकील माथुर<br />
|-<br />
| गोपीचन्द जासूस<br />
|}<br />
</div><br />
</div><br />
राज कपूर के चरित्र चाहे सीधे-सादे गाँव वाले के हों, चाहे मुम्बइया चॉल-वासी स्मार्ट युवा के, वह एक ऐसा आम हिन्दुस्तानी था कि सीधा-पन और अपने सामाजिक-भावनात्मक मूल्यों के प्रति उसका लगाव छ्लकता था। उसकी आँखों-बातों से और उसके किसी कठिन परिस्थिति में पड़ने पर लिए जाने वाले निर्णय से उनका लगाव दिखता था। राज कपूर का निर्णय हमेशा आशावाद से भरा और मानवता की जीत का होता था, भले ही व्यक्तिगत हार या तात्कालिक नुक्सान अवश्यम्भावी हो। अपनी इसी पहचान को एक आम 'हिन्दुस्तानी' की छवि से सफलतापूर्वक जोड़ कर, राज जी ने एक ऐसे नायक को जिया जो सुपरमैन नहीं था, जिसे अपनी थाती, मूल्यों और ज़मीन से प्यार था। जो दस-बीस आदमियों को पीट नहीं पाता था, लेकिन 'सही' के पक्ष में रह कर पिट जाने से क़दम पीछे भी नहीं करता था।<br />
<br />
ऐसी सहानुभूति जुटाना सबके लिए सुलभ नहीं था, और यहाँ तक कि जब "संगम" में राजकपूर का चरित्र अपनी सीधी-सच्ची खिलंदड़ेपन से जुड़ी मुहब्बत लुटाता है नायिका पर, जो पहले ही अन्य नायक (राजेन्द्रकुमार) की मुहब्बत में गिरफ़्तार है, तो प्रचलन के अनुसार देखें तो राजकपूर को दो के बीच आने वाला तीसरा बनना चाहिए था, मगर सहानुभूति दर्शकों की उन्हीं के साथ रहती है; लोग नायिका पर और पहले नायक पर कुढ़ते हैं कथानक के हर नए विस्तार के साथ कि ये लोग इसे (राजकपूर को) सब साफ़-साफ़ बताते क्यों नहीं, धोखा क्यों दे रहे हैं इसे? यानी जो "तीसरा" बनने वाला था 'दो' के बीच, वही बेचारा है, सहानुभूति उसी के साथ है!<ref>{{cite web |url=http://sangam-teere.blogspot.com/2010/06/blog-post_17.html |title=राज कपूर |accessmonthday=[[13 दिसंबर]] |accessyear=[[2010]] |last= |first= |authorlink= |format=एच टी एम एल |publisher=संगम तीरे |language=[[हिन्दी]] }}</ref><br />
<br />
==राज कपूर और रणबीर कपूर में समानता==<br />
राजकपूर और रणबीर कपूर में एक समानता है। दोनों जिस डायरेक्टर के असिस्टेंट थे, दोनों ने उसी डायरेक्टर की फ़िल्म से एक्टिंग करियर की शुरुआत की। सभी जानते हैं कि राजकपूर ने स्कूल की पढ़ाई पूरी नहीं की थी। वे केदार शर्मा के असिस्टेंट रहे और सन [[1944]] में उन्हीं की फ़िल्म नीलकमल से बतौर एक्टर दर्शकों के सामने आए। 1947 में उन्होंने आर. के. फ़िल्म्स एंड स्टूडियोज की स्थापना की। <br />
[[चित्र:Kapoor-Family.jpg|thumb|250px|कपूर परिवार]]<br />
रणबीर भी अपने दादा की तरह संजय लीला भंसाली के सहायक रहे और फ़िर उनकी ही फ़िल्म सांवरिया से बतौर एक्टर दर्शकों के सामने आए। अब यह देखना है कि वे आर. के. फ़िल्म्स एंड स्टूडियोज को कब पुनर्जीवित करते हैं?<ref>{{cite web |url=http://in.jagran.yahoo.com/cinemaaza/cinema/memories/201_201_500116.html |title=राज कपूर |accessmonthday=[[13 दिसंबर]] |accessyear=[[2010]] |last= |first= |authorlink= |format=एच टी एम एल |publisher=जागरण |language=[[हिन्दी]] }}</ref><br />
====<u>जीवन एक रंगमंच</u>====<br />
<poem><br />
किसी की मुस्कुराहटों पे हो निसार, <br />
किसी का दर्द मिल सके तो ले उधार, <br />
किसी के वास्ते हो तेरे दिल में प्यार... <br />
जीना इसी का नाम है...</poem> <br />
<br />
राजकपूर पर फ़िल्माया गया यह गीत हमारे जीवन पर बिलकुल सटीक बैठता है। जीवन एक ऐसा रंगमंच है। जहाँ पर जीना-मरना, उठना-बैठना, रोना-गाना सभी कुछ साथ-साथ चलता रहता है, लेकिन फ़िर भी इन सबके बावज़ूद आदमी जीने को मज़बूर है। वह चाहकर भी इस रंगमंच के स्टेज से उतरकर भाग नहीं सकता, कहीं दूर जा नहीं सकता, ज़्यादा दिन इससे अपना पीछा छुड़ा नहीं सकता। यह एक परम सत्य है। जीवन में कई मुश्किलें रोजाना हमारे सामने आती रहती हैं। एक खत्म करो तो पलक झपकने से पहले ही दूसरी मुश्किल हमारे जीवन के दरवाजे पर मुँहबाए खड़ी हो जाती है। लेकिन फिर भी उन सबका मुक़ाबला करके, उन सभी आने वाली मुश्किलों का सामना करके इस रंगमंच पर खरे उतरना ही सच्ची मानवता की निशानी है।<ref>{{cite web |url=http://hindi.webdunia.com/miscellaneous/literature/apnamanch/0810/13/1081013006_1.htm |title=जीना एसी का नाम है |accessmonthday=[[13 दिसंबर]] |accessyear=[[2010]] |last= |first= |authorlink= |format=एच टी एम |publisher=वेबदुनिया |language=[[हिन्दी]] }}</ref><br />
<br />
==फ़िल्म निर्माण के क्षेत्र में क़दम==<br />
अंदाज के बाद राज कपूर ने निर्माण के क्षेत्र में क़दम रखा और आवारा (1951), श्री 420 (1955), चोरी-चोरी (1956), जिस देश में गंगा बहती है (1960) जैसी सफल फ़िल्में बनाईं। इन फ़िल्मों ने राज कपूर को चार्ली चैपलिन वाली भारतीय इमेज दी। <br />
<br />
इन सभी फ़िल्मों में राज कपूर ने आम आदमी का बखूबी चित्रण किया है। उनकी फ़िल्मों में फुटपाथ पर रहने वाले, फेरी लगाने वालों को आसानी से देखा जा सकता था। राज कपूर अक्सर महंगे होटलों और रेस्तरां के बजाए छोटे-छोटे ढाबों पर जाते और लोगों से बात करते और उसी आधार पर अपने फ़िल्मों के चरित्र गढ़ते थे। राज कपूर ने हमेशा आम आदमी के लिए फ़िल्में बनाई। [[1960]] के दशक में उन्होंने संगम बनाई। जिसके निर्माता-निर्देशक वे स्वयं थे। फ़िल्म में राजेंद्र कुमार, वैजयंतीमाला और स्वयं राज साहब केंद्रीय भूमिका में थे। यह उनकी पहली रंगीन और नायक के तौर पर आख़िरी हिट फ़िल्म थी।<br />
इसके कुछ सालों के बाद उन्होंने अपनी महत्त्वाकांक्षी फ़िल्म मेरा नाम जोकर शुरू की। यह फ़िल्म क़रीब छह सालों में पूरी हुई। फ़िल्म बनाने में काफ़ी पैसा भी खर्च हुआ। लेकिन [[1970]] में जब फ़िल्म रिलीज हुई तो यह बॉक्स ऑफिस पर औंधे मुँह गिरी। राज कपूर के लिए यह बहुत बढ़ा झटका था। क्योंकि यह उनका ड्रीम प्रोजेक्ट था। ऐसा कहा जाता है कि फ़िल्म की कहानी उनके निजी जीवन से प्रेरित थी। फ़िल्म की लंबाई भी काफ़ी चर्चा का विषय थी। ऐसा कहा जाता है कि जब यह फ़िल्म बनी तो इसकी लंबाई क़रीब पाँच घंटे की थी। इसकी अंतराष्ट्रीय स्तर पर रिलीज की गई डीवीडी में लंबाई क़रीब 233 मिनट रखी गई है जबकि भारतीय दर्शकों के लिए इसमें 184 मिनट की फ़िल्म काट दी गई। यह ऋषि कपूर की पहली फ़िल्म थी। मेरा नाम जोकर के पिटने से राज कपूर को इतना घाटा हुआ था कि एक बार तो उन्होंने कर्ज़ चुकाने के लिए आर. के. स्टूडियो को नीलाम करने की तक सोच डाली थी। <br />
{| class="bharattable" border="1" style="float:right; margin:10px"<br />
|+ फ़िल्मफेयर पुरस्कार<br />
|-<br />
! सन<br />
! पुरस्कार<br />
! फ़िल्म<br />
|-<br />
|[[1960]]<br />
|सर्वश्रेष्ठ अभिनेता पुरस्कार<br />
|अनाड़ी<br />
|-<br />
|[[1962]]<br />
|सर्वश्रेष्ठ अभिनेता पुरस्कार<br />
|जिस देश में गंगा बहती है<br />
|-<br />
|[[1965]]<br />
|सर्वश्रेष्ठ निर्देशक पुरस्कार<br />
|संगम<br />
|-<br />
|[[1970]]<br />
|सर्वश्रेष्ठ निर्देशक पुरस्कार<br />
|मेरा नाम जोकर<br />
|-<br />
|[[1972]]<br />
|सर्वश्रेष्ठ निर्देशक पुरस्कार<br />
|मेरा नाम जोकर<br />
|-<br />
|[[1983]]<br />
|सर्वश्रेष्ठ निर्देशक पुरस्कार<br />
|प्रेम रोग<br />
|}<br />
<br />
इतना होने के बाद भी फ़िल्म को सर्वश्रेष्ठ संगीतकार शंकर जयकिशन, सर्वश्रेष्ठ निर्देशक राज कपूर, सर्वश्रेष्ठ सिनेमैटोग्राफ़ी राध करमरकर, सर्वश्रेष्ठ पार्श्वगायक मन्ना डे (ऐ भाई जरा देख के चलो...) और सर्वश्रेष्ठ साउंड रिकॉर्डिंग अलाउद्दीन ख़ान कुरैशी को फ़िल्म फेयर अवार्ड मिला। यह उस समय की मेगा स्टार फ़िल्म थी, जिसमें राज कपूर के अलावा, धर्मेंद्र, मनोज कुमार, सिमी ग्रेवाल, दारा सिंह, पद्ममिनी, राजेंद्र कुमार, अचला सचदेव, ऋषि कपूर और रशियन अदाकारा सोनिया प्रमुख थीं।<br />
==पुरस्कार==<br />
राज कपूर को सन [[1987]] में दादा साहेब फाल्के पुरस्कार प्रदान किया गया था। राज कपूर जी को कला के क्षेत्र में भारत सरकार द्वारा, सन [[1971]] में [[पद्म भूषण]] से सम्मानित किया गया था।<br />
<br />
==मृत्यु==<br />
[[2 मई]], [[1988]] को एक पुरस्कार समारोह के दौरान, जिसमें राज कपूर को भारतीय फ़िल्म उद्योग का सर्वोच्च सम्मान दादासाहब फाल्के पुरास्कार प्रदान किया गया, राज कपूर को दमे का भयंकर दौरा पड़ा और वह गिर गए। ज़िंदगी और मौत के बीच वे एक माह तक संघर्ष करते रहे। अंत में [[2 जून]], [[1988]] को उनका देहावसान हो गया। इसे एक संयोग ही कहा जा सकता है कि [[3 मई]], [[1980]] को नरगिस का देहांत हुआ और राज कपूर को अस्थमा का दौरा 2 मई को पड़ा। साल भले ही अलग हों पर इन दोंनो की मृत्यु के बीच की तारीखें तो काफ़ी क़रीब थीं।<br />
<br />
राज कपूर स्वयं हाईस्कूल पास नहीं कर पाए थे, तो क्या हुआ। आज उनकी बनाए [[पुणे]] के लोनी हाई स्कूल में हज़ारों बच्चे हर साल उत्तीर्ण हो रहे हैं। भारतीय सिनेमा के इतिहास में यह एक ऐसा परिवार है, जिसे फ़िल्म का सर्वोच्च दादा साहेब फालके पुरस्कार दो बार मिला है। इस परिवार की चार पीढ़ियाँ फ़िल्मी क्षेत्र में अपनी सेवाएँ दे रही हैं। ऋषिकपूर के बेटे रणवीर कपूर, रणधीर कपूर की बेटियाँ करिश्मा और करीना ने इस परंपरा को बनाए रखा है। आर. के. स्टूडियो भले ही परिस्थितिवश बदहाली में हो, किंतु भाई शशिकपूर ने पृथ्वी थियेटर को अपने बच्चों के हाथों सौंपकर पिता की विरासत को सहेजे रखा है।<br />
<br />
{{प्रचार}}<br />
{{लेख प्रगति<br />
|आधार=<br />
|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक3<br />
|माध्यमिक=<br />
|पूर्णता=<br />
|शोध=<br />
}}<br />
<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
* [http://www.rajkapoor.org/ राज कपूर]<br />
==संबंधित लेख==<br />
{{अभिनेता}}{{दादा साहब फाल्के पुरस्कार}}<br />
[[Category:अभिनेता]]<br />
[[Category:फ़िल्म निर्देशक]]<br />
[[Category:फ़िल्म निर्माता]]<br />
[[Category:कला कोश]]<br />
[[Category:पद्म भूषण]]<br />
[[Category:प्रसिद्ध व्यक्तित्व]]<br />
[[Category:प्रसिद्ध व्यक्तित्व कोश]][[Category:चरित कोश]]<br />
[[Category:दादा साहब फाल्के पुरस्कार]]<br />
__INDEX__<br />
__NOTOC__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Madan-Mohan.jpg&diff=224051चित्र:Madan-Mohan.jpg2011-10-05T11:43:54Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{चित्र सूचना<br />
|विवरण=[[मदन मोहन]]<br />
|चित्रांकन=<br />
|दिनांक=<br />
|स्रोत=<br />
|प्रयोग अनुमति=<br />
|चित्रकार=<br />
|उपलब्ध=<br />
|प्राप्ति स्थान=<br />
|समय-काल=<br />
|संग्रहालय क्रम संख्या=<br />
|आभार=<br />
|आकार=<br />
|अन्य विवरण=मदन मोहन हिन्दी फ़िल्मों के एक प्रसिद्ध 1950, 1960, और 1970 के दशक के बॉलीवुड फ़िल्म संगीत निर्देशक थे। <br />
}}<br />
{{nil}}<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Madan-Mohan.jpg&diff=224046चित्र:Madan-Mohan.jpg2011-10-05T11:38:23Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div></div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE&diff=224040सदस्य वार्ता:गोविन्द राम2011-10-05T11:27:51Z<p>शिल्पी गोयल: /* सूचना बक्सा */</p>
<hr />
<div>__TOC__<br />
{{toc}}<br />
भईया [[माउंट आबू]] के page में Check क्या करना है?<br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== उत्तर प्रदेश की झीलें ==<br />
<br />
भईया मैंने [[उत्तर प्रदेश की झीलें|उत्तर प्रदेश की झीलों]] में लिंक लगा दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:35, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पटना]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:39, 17 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== नीलकंठ महादेव ==<br />
<br />
कृपया [[नीलकंठ महादेव]] के पेज को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:48, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== ॠषिकेश ==<br />
<br />
कृपया [[ॠषिकेश]] पेज ले लिंक को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:28, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:55, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पोरबंदर]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। <br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi]] में अमृतसर का साँचा जाचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:35, 17 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== वंश वृक्ष ==<br />
<br />
सूर्य वंश अच्छा लग रहा है। कोलकाता पर भी कार्य संतोषजनक है [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आदित्य चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 08:00, 19 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:13, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== ब्रज/आलेख ==<br />
<br />
{{50-50}} क्या इसे ब्रज से replace कर दिया जाए ? <u>बाहरी लिंक में ब्रजडिस्कवरी के लिंक डालें</u> [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:29, 7 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:07, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन ==<br />
श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन नई बनी है पुरानी हटा दि गयी है। उसमें <u>'''अंग्रेजी'''</u> लिखा था। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span><br />
<br />
== प्रेमचन्द ==<br />
<br />
अच्छा बन गया है लेकिन अभी काम बाक़ी है। सूचना बक्सा आदि लगाएँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 10:47, 30 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:व्रत और उत्सव2 ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:व्रत और उत्सव2]] को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 18:31, 10 सितंबर 2010 (IST)<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:36, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== जम्मू और कश्मीर ==<br />
<br />
[[साँचा:जम्मू और कश्मीर के पर्यटन स्थल]] बना दिया गया है कृपया इस को [[पर्यटन]] के पन्ने में डाले [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 12:21, 13 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
कृपया [[वैशेषिक दर्शन की तत्त्व मीमांसा]] पर चित्र लगाए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 19 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
[[संसद]] image<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== कपिल सिब्बल ==<br />
<br />
संदेश देने के लिए धन्यवाद जल्दी ही लग जाएगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:38, 28 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== चित्रकार ==<br />
<br />
चित्रकार का लिंक नहीं दिया जा रहा ??? [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 22:26, 23 अक्टूबर 2010 (IST)<br />
==बाजीराव==<br />
इस पृष्ठ पर मैंने काफ़ी काम किया है। आपको बस साँचा लगाना है। कृपया इस काम को कर दें।<br />
<br />
== category ==<br />
<br />
कृपया [[वर्तनी (हिन्दी)]] में category लगा दो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 25 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== संवरण ==<br />
<br />
कृपया इस पन्ने पर श्रेणी लगाए [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:03, 27 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अलंकार]], [[लिंग]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:19, 29 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== रबीन्द्रनाथ ठाकुर ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:रबीन्द्रनाथ ठाकुर]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:53, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी- 3==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया हिन्दी सामान्य ज्ञान का तीसरा भाग देखें, जिसमें प्रश्न सं. 12 और 17 एक ही हैं, कृपया सही करवायें. हिन्दी का सामान्य ज्ञान कौन बना रहा है, जानकारी दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी-4==<br />
<br />
<poem>गोदान में - 15. 'आदमी कितना स्वार्थी हो जाता है, जिसके लिए मरो, वही जान का दुश्मन हो जाता है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
मेहता<br />
खन्ना<br />
मालती<br />
होरी<br />
<br />
16. 'नारी में पुरुष के गुण आ जाते हैं, तो वह कुलटा हो जाती है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
रायसाहब<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
होरी<br />
<br />
17. 'जो अपनी जान खपाते हैं, उनका हक उन लोगों से ज्यादा है, जो केवल रुपया लगाते हैं।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र द्वारा कहा गया है?<br />
मालती<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
खन्ना</poem><br />
गोदान के पात्र का नाम महतो है ना कि मेहता कृपया जानकारी कर सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 5==<br />
<poem>7. 'गिरि' शब्द का शुद्ध बहुवचन है-<br />
गिरियाँ<br />
गिरी<br />
गिरि<br />
गिरिएं<br />
http://pustak.org/bs/home.php?bookid=4883&act=continue&index=6&booktype=free<br />
(8) कुछ शब्दों के रूप ‘एकवचन’ और ‘बहुवचन’ दोनो में समान होते हैं। जैसे-<br />
एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन<br />
क्षमा क्षमा नेता नेता<br />
जल जल प्रेम प्रेम<br />
गिरि गिरि क्रोध क्रोध<br />
राजा राजा पानी पानी<br />
यहाँ से कंफर्म करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:57, 30 दिसंबर 2010 (IST)</poem><br />
==श्रेणी==<br />
<br />
गोविन्द जी, इतिहास से सम्बन्धित लेखों में इतिहास कोश श्रेणी अवश्य होनी चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:15, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पात्र==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान में प्रयुक्त पात्रों के नामों को जाँच लें, वह बिल्कुल सही होने चाहियें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:24, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान- 1==<br />
<poem>18. अर्द्धमागधी अपभ्रंश से इनमें से किस बोली का विकास हुआ है?<br />
पश्चिमी<br />
बिहारी<br />
'''बंगाली<br />
बंगाली'''</poem><br />
यह अभी तक सही नहीं हुआ है[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:37, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==2011==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ...[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:13, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शनि चालीसा==<br />
गोविंद जी, कृपया शनि चालीसा और शिव चालीसा ये पन्ने भी देखें और इन सभी नये पन्नों में साँचा भी लगा दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:37, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शिक्षा सामान्य ज्ञान==<br />
<poem>1- शिक्षा शब्द समानार्थी है?<br />
निर्देश का<br />
विद्यालयीकरण का<br />
प्रशिक्षन का<br />
इनमें से सभी</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रशिक्षण''' होता है ना कि 'प्रशिक्षन', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:02, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रव्रज्या==<br />
<br />
<poem>4. बौद्ध युग में शिक्षा ग्रहण करने के लिए बालक का एक संस्कार होता था जिसे कहते हैं?<br />
प्रवज्जा संस्कार<br />
उपनयन संस्कार<br />
परिणय संस्कार<br />
इनमें से कोई नहीं</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रव्रज्या''' होता है ना कि 'प्रवज्जा', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:24, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==विद्यालय के==<br />
17. निजी विद्यालय के आय के स्त्रोत कौन से होते हैं? - यहाँ पर '''विद्यालय की''' होना चाहिए, कृपया सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रबन्धन==<br />
<br />
<poem>18. विद्यालय के संचालन के लिए आवश्यक है?<br />
विद्यालय संगठन<br />
'''विद्यालय प्रबन्ध'''<br />
विद्यालय प्रशासन<br />
इनमें से सभी</poem>सही शब्द '''विद्यालय प्रबन्धन''' होना चाहिए<br />
==माध्यिका==<br />
<poem>20- पचास शतांक मान का दूसरा नाम क्या है?<br />
माध्यिका<br />
मध्यमान<br />
बहुलांक<br />
प्रारम्भिक स्तर</poem><br />
'''माध्यिका''' शब्द के विषय में आदित्य जी से बात कर लें। मेरे विचार से सही शब्द 'मध्यांक' होना चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==व्यवस्था==<br />
कृपया बतायें क्या नये पन्ने क्रमवार जाँचे जा रहे हैं? नहीं तो क्या व्यवस्था चल रही है?[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:10, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान-1==<br />
18. 'दोपहर का भोजन' नामक कार्यक्रम निम्नलिखित मंत्रालय के अंतर्गत संचालित होता है? - प्रश्न संख्या 18 और 19 समान है, कृपया ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 05:37, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:29, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गोवा ==<br />
<br />
अगर आप गोवा के पन्ने पर काम नहीं कर रहे हो तो कया में गोवा के पन्ने में चित्रों को सही से लगालो? [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:01, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 4]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 5]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:00, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
==इतिहास सामान्य ज्ञान 2==<br />
प्रश्न संख्या-1 और 16 एक ही प्रकार के प्रश्न हैं जिसे हटा दिया गया है। कृपया दूसरा प्रश्न सम्मिलित करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:48, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:07, 19 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रायपुर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:00, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लेप्चा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:52, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इटावा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:00, 23 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्रकला]] और [[साँचा:चित्रकला शैलियाँ|भारतीय चित्रकला शैलियाँ]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:38, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मनाली हिमाचल प्रदेश|मनाली]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:26, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मेवाड़]], [[जूनागढ़]], [[भावनगर]] के पन्ने देखें और विज्ञान का सामान्य ज्ञान मेरे [[प्रयोग:Fozia4]] में देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 00:09, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==गणतंत्र दिवस==<br />
भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:21, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ब्यावर]], [[जालंधर]], [[विशाखापत्तनम]], [[लुधियाना]], [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:55, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
मैंने [[प्रयोग:Fozia4]] देख लिया है। एक बार आप भी देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:42, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[भारतीय सेना]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 23:19, 28 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== संगीत सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya1]] शीघ्र जाँचे। जबाब अवश्य दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 11:45, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5 ]] एक बार देख लेना। वो आज ही लगना है।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बिस्मिल्ला ख़ाँ]], [[आँख]], [[तन्त्रिका तन्त्र]], [[मस्तिष्क]], [[मेरुरज्जु]] और [[रक्त]] के पन्नो को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 09:44, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:15, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पन्ना==<br />
प्रयोग:Priya2 में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देख लिया है,किंतु प्रश्न सं. 6 और 10 को एक बार ठीक से जाँच लें। बाक़ी ठीक है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:54, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==बिस्मिल्ला ख़ाँ==<br />
बिस्मिल्ला ख़ाँ साहेब के पन्ने में 'जीवन परिचय' में जीवन परिचय ही नही है और यह पन्ना अधिक विस्तृत बनेगा। कृपया ध्यान दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:26, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मुहम्मद हिदायतुल्लाह]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:31, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Fozia5]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 12:04, 4 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==काशी हिन्दू विश्वविद्यालय== <br />
गोविन्द जी, कृपया काशी हिन्दू विश्वविद्यालय और मदनमोहन मालवीय के सन्दर्भ देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:50, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 10 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==बैडमिंटन==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया बैडमिंटन का पेज़ देखें, सही करवाएँ और पाठ्य सामग्री भी होनी चाहिए। भाषा और सामग्री पर ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:19, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
[[कबूतर]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:23, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] व [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 12 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:15, 14 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:30, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:01, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 14:37, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]], [[ग़ाज़ियाबाद]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:48, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राहुल सांकृत्यायन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:37, 20 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रावी, रामप्रसाद विद्यार्थी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:53, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व देखने के पश्चात आगे संदेश भेजे। चैक होने के पश्चात इस पेज को बना दे। धन्यवाद[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:52, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3#कम्प्यूटर|सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] में कम्प्यूटर सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:17, 25 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वृंदावनलाल वर्मा]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:15, 2 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[अट्टुकल पोंगल]] के पेज देखें व उचित साँचा लगायें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:20, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास2]]<br />
<br />
[[प्रयोग:Shilpi6]] पेज देख लिया गया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:32, 5 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मैग्नीसियम]], [[सोना]] और [[प्लेटिनम]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:46, 6 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एल्युमिनियम]], [[गन्धक]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:04, 8 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] में इतिहास सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 9 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[फॉस्फोरस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:15, 10 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[मैंगनीज]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:15, 13 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पुनः चैक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:28, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रत्नगिरि]] का पन्ना देखें और श्रेणियाँ भी देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:31, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी लगाएँ ==<br />
<br />
कृपया [[यातुधान]], [[यच]] में श्रेणी लगाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:37, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 13:17, 15 मार्च 2011 (IST)<br />
* गोविंद जी, [[एनी बेसेंट]] का जो चित्र पेज़ पर लगा है, वह बहुत कॉमन है, हमें कोई दूसरा चित्र लगाना चाहिए। -आशा चौधरी<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हाइड्रोजन]] का पन्ना देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:53, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:09, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्र सामान्य ज्ञान 5]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:14, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एलुमिनियम]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:34, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देखें।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अनंत कुमार]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:42, 21 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अटाला मस्जिद]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:19, 23 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें व बनाने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:51, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi5]] जाँचें व जाँचने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:19, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नज़ीबाबाद ==<br />
<br />
कृपया [[नज़ीबाबाद]] और [http://en.wikipedia.org/wiki/Nizamabad,_Uttar_Pradesh Nizamabad, Uttar Pradesh] के पन्ना देखें, शायद नज़ीबाबाद पन्ने का नाम निज़ामाबाद होना चाहीये। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:38, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
क्रपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 17:51, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:43, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:फ़िज़ा/अभ्यास]] में गुजरात के चित्र के Caption check करे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 15:13, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:40, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:11, 7 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:46, 9 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[जुझार सिंह]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:08, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:44, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] में चित्र सामान्य ज्ञान देखें और update kare. [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:15, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अगुआड़ा दुर्ग]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:19, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] में खेल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:53, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:02, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 7 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:22, 9 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:47, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व बताये कि ये वाला सामान्य ज्ञान लगा दिया गया है या नहीं।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:RAVI]] को जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:20, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया हाल में हुए शिल्पी गोयल के बदलाव देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:35, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
गोविन्द जी चयनित चित्र में अपडेट कर रहा हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
कहा किए है। मेरे को तोपुराने दिखा रहा है। किसमे पडे है।[[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:09, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:10, 19 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:Ravi4]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को अपडेट करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:03, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:12, 21 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] देखें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:06, 26 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:30, 31 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Laxmi1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 16:30, 1 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:37, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[राज कुमार]] में लगे सूचना बक्से पर एक बार निगाह डालें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:27, 16 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लघु उद्योग]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:03, 21 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज जाँचे ==<br />
<br />
कृपया [[हिन्दी साहित्य]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 16:09, 24 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[संजीव कुमार]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:34, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/Sandbox]], [[प्रयोग:शिल्पी]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:शिल्पी3]], [[प्रयोग:शिल्पी4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:42, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी4]] अब जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:34, 15 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[शिशु]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:58, 17 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 19:16, 18 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गायत्री देवी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:41, 21 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वहीदा रहमान]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 14:03, 22 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:57, 25 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== प्रयोग ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Janmejay]] देखें व पूरा करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:47, 2 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सूरसारावली]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:52, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[कपालभृत्]] शब्द है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 18:54, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालीबंगा]] के पन्ने में चित्र के शीर्षक देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:11, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें। [[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 17:48, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
क्रपया [[अरामबोल तट गोवा]] में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:56, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[रणजी]] के पेज में सूचना बक्सा लगाये।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:32, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बाल गंगाधर तिलक]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 16:33, 29 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:57, 30 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 16:25, 31 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:33, 4 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 16:56, 5 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] में इतिहास सामान्य देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 18:24, 6 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:26, 12 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गांधीनगर]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 17:34, 13 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गया]] के पन्ने में चित्र देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:19, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबोधि मंदिर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:59, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:16, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] इस पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:46, 18 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== समाचार ==<br />
<br />
http://business.bhaskar.com/article/india-may-surpass-japanese-economy-in-current-fiscal-2443072.html [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] '''.''' <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी/2|वार्ता]]</sub> 13:04, 21 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:11, 22 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== नये साँचे ==<br />
<br />
निष्क्रिय सदस्यों के लिए साँचे बनाये जायें और उन्हें ई-मेल किया जाय। इन्होंने अपने प्रचार के लिए पन्ने बना लिए हैं। [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] '''.''' <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी/2|वार्ता]]</sub> 09:46, 23 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 13:04, 24 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:निशा]]<span class="sign"> [[User:निशा|निशा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:निशा|वार्ता]]</small></span> 18:00, 25 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कन्नूर]], [[मुम्बई]], [[कौसानी]], [[जम्मू]] के पन्नों में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 09:53, 26 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नर्गिस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 12:25, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] इस पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:37, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालांगुट तट गोवा]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 18:15, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:निशा]]<span class="sign"> [[User:निशा|निशा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:निशा|वार्ता]]</small></span> 18:22, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 13:54, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:59, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:31, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना1]] पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:54, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हुसैन सागर झील]], [[कपालेश्वर मंदिर चेन्नई]] और [[कोवलम]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 16:03, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना1]], [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:35, 2 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना2]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:17, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:37, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]], [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कोच्चि]], [[केवेलोसिम तट गोवा]] और [[कैंडोलिम तट गोवा]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:35, 4 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] में [[महाराजा प्रताप]] के सूचना बक्से को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:56, 5 अक्टूबर 2011 (IST)</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE&diff=224039सदस्य वार्ता:गोविन्द राम2011-10-05T11:26:11Z<p>शिल्पी गोयल: /* सूचना बक्सा */ नया विभाग</p>
<hr />
<div>__TOC__<br />
{{toc}}<br />
भईया [[माउंट आबू]] के page में Check क्या करना है?<br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== उत्तर प्रदेश की झीलें ==<br />
<br />
भईया मैंने [[उत्तर प्रदेश की झीलें|उत्तर प्रदेश की झीलों]] में लिंक लगा दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:35, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पटना]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:39, 17 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== नीलकंठ महादेव ==<br />
<br />
कृपया [[नीलकंठ महादेव]] के पेज को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:48, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== ॠषिकेश ==<br />
<br />
कृपया [[ॠषिकेश]] पेज ले लिंक को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:28, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:55, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पोरबंदर]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। <br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi]] में अमृतसर का साँचा जाचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:35, 17 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== वंश वृक्ष ==<br />
<br />
सूर्य वंश अच्छा लग रहा है। कोलकाता पर भी कार्य संतोषजनक है [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आदित्य चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 08:00, 19 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:13, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== ब्रज/आलेख ==<br />
<br />
{{50-50}} क्या इसे ब्रज से replace कर दिया जाए ? <u>बाहरी लिंक में ब्रजडिस्कवरी के लिंक डालें</u> [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:29, 7 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:07, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन ==<br />
श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन नई बनी है पुरानी हटा दि गयी है। उसमें <u>'''अंग्रेजी'''</u> लिखा था। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span><br />
<br />
== प्रेमचन्द ==<br />
<br />
अच्छा बन गया है लेकिन अभी काम बाक़ी है। सूचना बक्सा आदि लगाएँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 10:47, 30 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:व्रत और उत्सव2 ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:व्रत और उत्सव2]] को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 18:31, 10 सितंबर 2010 (IST)<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:36, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== जम्मू और कश्मीर ==<br />
<br />
[[साँचा:जम्मू और कश्मीर के पर्यटन स्थल]] बना दिया गया है कृपया इस को [[पर्यटन]] के पन्ने में डाले [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 12:21, 13 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
कृपया [[वैशेषिक दर्शन की तत्त्व मीमांसा]] पर चित्र लगाए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 19 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
[[संसद]] image<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== कपिल सिब्बल ==<br />
<br />
संदेश देने के लिए धन्यवाद जल्दी ही लग जाएगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:38, 28 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== चित्रकार ==<br />
<br />
चित्रकार का लिंक नहीं दिया जा रहा ??? [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 22:26, 23 अक्टूबर 2010 (IST)<br />
==बाजीराव==<br />
इस पृष्ठ पर मैंने काफ़ी काम किया है। आपको बस साँचा लगाना है। कृपया इस काम को कर दें।<br />
<br />
== category ==<br />
<br />
कृपया [[वर्तनी (हिन्दी)]] में category लगा दो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 25 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== संवरण ==<br />
<br />
कृपया इस पन्ने पर श्रेणी लगाए [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:03, 27 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अलंकार]], [[लिंग]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:19, 29 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== रबीन्द्रनाथ ठाकुर ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:रबीन्द्रनाथ ठाकुर]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:53, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी- 3==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया हिन्दी सामान्य ज्ञान का तीसरा भाग देखें, जिसमें प्रश्न सं. 12 और 17 एक ही हैं, कृपया सही करवायें. हिन्दी का सामान्य ज्ञान कौन बना रहा है, जानकारी दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी-4==<br />
<br />
<poem>गोदान में - 15. 'आदमी कितना स्वार्थी हो जाता है, जिसके लिए मरो, वही जान का दुश्मन हो जाता है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
मेहता<br />
खन्ना<br />
मालती<br />
होरी<br />
<br />
16. 'नारी में पुरुष के गुण आ जाते हैं, तो वह कुलटा हो जाती है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
रायसाहब<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
होरी<br />
<br />
17. 'जो अपनी जान खपाते हैं, उनका हक उन लोगों से ज्यादा है, जो केवल रुपया लगाते हैं।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र द्वारा कहा गया है?<br />
मालती<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
खन्ना</poem><br />
गोदान के पात्र का नाम महतो है ना कि मेहता कृपया जानकारी कर सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 5==<br />
<poem>7. 'गिरि' शब्द का शुद्ध बहुवचन है-<br />
गिरियाँ<br />
गिरी<br />
गिरि<br />
गिरिएं<br />
http://pustak.org/bs/home.php?bookid=4883&act=continue&index=6&booktype=free<br />
(8) कुछ शब्दों के रूप ‘एकवचन’ और ‘बहुवचन’ दोनो में समान होते हैं। जैसे-<br />
एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन<br />
क्षमा क्षमा नेता नेता<br />
जल जल प्रेम प्रेम<br />
गिरि गिरि क्रोध क्रोध<br />
राजा राजा पानी पानी<br />
यहाँ से कंफर्म करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:57, 30 दिसंबर 2010 (IST)</poem><br />
==श्रेणी==<br />
<br />
गोविन्द जी, इतिहास से सम्बन्धित लेखों में इतिहास कोश श्रेणी अवश्य होनी चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:15, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पात्र==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान में प्रयुक्त पात्रों के नामों को जाँच लें, वह बिल्कुल सही होने चाहियें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:24, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान- 1==<br />
<poem>18. अर्द्धमागधी अपभ्रंश से इनमें से किस बोली का विकास हुआ है?<br />
पश्चिमी<br />
बिहारी<br />
'''बंगाली<br />
बंगाली'''</poem><br />
यह अभी तक सही नहीं हुआ है[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:37, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==2011==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ...[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:13, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शनि चालीसा==<br />
गोविंद जी, कृपया शनि चालीसा और शिव चालीसा ये पन्ने भी देखें और इन सभी नये पन्नों में साँचा भी लगा दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:37, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शिक्षा सामान्य ज्ञान==<br />
<poem>1- शिक्षा शब्द समानार्थी है?<br />
निर्देश का<br />
विद्यालयीकरण का<br />
प्रशिक्षन का<br />
इनमें से सभी</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रशिक्षण''' होता है ना कि 'प्रशिक्षन', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:02, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रव्रज्या==<br />
<br />
<poem>4. बौद्ध युग में शिक्षा ग्रहण करने के लिए बालक का एक संस्कार होता था जिसे कहते हैं?<br />
प्रवज्जा संस्कार<br />
उपनयन संस्कार<br />
परिणय संस्कार<br />
इनमें से कोई नहीं</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रव्रज्या''' होता है ना कि 'प्रवज्जा', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:24, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==विद्यालय के==<br />
17. निजी विद्यालय के आय के स्त्रोत कौन से होते हैं? - यहाँ पर '''विद्यालय की''' होना चाहिए, कृपया सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रबन्धन==<br />
<br />
<poem>18. विद्यालय के संचालन के लिए आवश्यक है?<br />
विद्यालय संगठन<br />
'''विद्यालय प्रबन्ध'''<br />
विद्यालय प्रशासन<br />
इनमें से सभी</poem>सही शब्द '''विद्यालय प्रबन्धन''' होना चाहिए<br />
==माध्यिका==<br />
<poem>20- पचास शतांक मान का दूसरा नाम क्या है?<br />
माध्यिका<br />
मध्यमान<br />
बहुलांक<br />
प्रारम्भिक स्तर</poem><br />
'''माध्यिका''' शब्द के विषय में आदित्य जी से बात कर लें। मेरे विचार से सही शब्द 'मध्यांक' होना चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==व्यवस्था==<br />
कृपया बतायें क्या नये पन्ने क्रमवार जाँचे जा रहे हैं? नहीं तो क्या व्यवस्था चल रही है?[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:10, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान-1==<br />
18. 'दोपहर का भोजन' नामक कार्यक्रम निम्नलिखित मंत्रालय के अंतर्गत संचालित होता है? - प्रश्न संख्या 18 और 19 समान है, कृपया ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 05:37, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:29, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गोवा ==<br />
<br />
अगर आप गोवा के पन्ने पर काम नहीं कर रहे हो तो कया में गोवा के पन्ने में चित्रों को सही से लगालो? [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:01, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 4]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 5]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:00, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
==इतिहास सामान्य ज्ञान 2==<br />
प्रश्न संख्या-1 और 16 एक ही प्रकार के प्रश्न हैं जिसे हटा दिया गया है। कृपया दूसरा प्रश्न सम्मिलित करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:48, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:07, 19 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रायपुर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:00, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लेप्चा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:52, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इटावा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:00, 23 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्रकला]] और [[साँचा:चित्रकला शैलियाँ|भारतीय चित्रकला शैलियाँ]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:38, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मनाली हिमाचल प्रदेश|मनाली]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:26, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मेवाड़]], [[जूनागढ़]], [[भावनगर]] के पन्ने देखें और विज्ञान का सामान्य ज्ञान मेरे [[प्रयोग:Fozia4]] में देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 00:09, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==गणतंत्र दिवस==<br />
भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:21, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ब्यावर]], [[जालंधर]], [[विशाखापत्तनम]], [[लुधियाना]], [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:55, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
मैंने [[प्रयोग:Fozia4]] देख लिया है। एक बार आप भी देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:42, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[भारतीय सेना]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 23:19, 28 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== संगीत सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya1]] शीघ्र जाँचे। जबाब अवश्य दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 11:45, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5 ]] एक बार देख लेना। वो आज ही लगना है।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बिस्मिल्ला ख़ाँ]], [[आँख]], [[तन्त्रिका तन्त्र]], [[मस्तिष्क]], [[मेरुरज्जु]] और [[रक्त]] के पन्नो को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 09:44, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:15, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पन्ना==<br />
प्रयोग:Priya2 में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देख लिया है,किंतु प्रश्न सं. 6 और 10 को एक बार ठीक से जाँच लें। बाक़ी ठीक है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:54, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==बिस्मिल्ला ख़ाँ==<br />
बिस्मिल्ला ख़ाँ साहेब के पन्ने में 'जीवन परिचय' में जीवन परिचय ही नही है और यह पन्ना अधिक विस्तृत बनेगा। कृपया ध्यान दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:26, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मुहम्मद हिदायतुल्लाह]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:31, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Fozia5]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 12:04, 4 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==काशी हिन्दू विश्वविद्यालय== <br />
गोविन्द जी, कृपया काशी हिन्दू विश्वविद्यालय और मदनमोहन मालवीय के सन्दर्भ देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:50, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 10 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==बैडमिंटन==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया बैडमिंटन का पेज़ देखें, सही करवाएँ और पाठ्य सामग्री भी होनी चाहिए। भाषा और सामग्री पर ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:19, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
[[कबूतर]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:23, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] व [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 12 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:15, 14 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:30, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:01, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 14:37, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]], [[ग़ाज़ियाबाद]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:48, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राहुल सांकृत्यायन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:37, 20 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रावी, रामप्रसाद विद्यार्थी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:53, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व देखने के पश्चात आगे संदेश भेजे। चैक होने के पश्चात इस पेज को बना दे। धन्यवाद[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:52, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3#कम्प्यूटर|सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] में कम्प्यूटर सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:17, 25 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वृंदावनलाल वर्मा]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:15, 2 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[अट्टुकल पोंगल]] के पेज देखें व उचित साँचा लगायें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:20, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास2]]<br />
<br />
[[प्रयोग:Shilpi6]] पेज देख लिया गया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:32, 5 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मैग्नीसियम]], [[सोना]] और [[प्लेटिनम]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:46, 6 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एल्युमिनियम]], [[गन्धक]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:04, 8 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] में इतिहास सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 9 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[फॉस्फोरस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:15, 10 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[मैंगनीज]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:15, 13 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पुनः चैक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:28, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रत्नगिरि]] का पन्ना देखें और श्रेणियाँ भी देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:31, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी लगाएँ ==<br />
<br />
कृपया [[यातुधान]], [[यच]] में श्रेणी लगाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:37, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 13:17, 15 मार्च 2011 (IST)<br />
* गोविंद जी, [[एनी बेसेंट]] का जो चित्र पेज़ पर लगा है, वह बहुत कॉमन है, हमें कोई दूसरा चित्र लगाना चाहिए। -आशा चौधरी<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हाइड्रोजन]] का पन्ना देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:53, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:09, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्र सामान्य ज्ञान 5]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:14, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एलुमिनियम]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:34, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देखें।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अनंत कुमार]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:42, 21 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अटाला मस्जिद]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:19, 23 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें व बनाने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:51, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi5]] जाँचें व जाँचने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:19, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नज़ीबाबाद ==<br />
<br />
कृपया [[नज़ीबाबाद]] और [http://en.wikipedia.org/wiki/Nizamabad,_Uttar_Pradesh Nizamabad, Uttar Pradesh] के पन्ना देखें, शायद नज़ीबाबाद पन्ने का नाम निज़ामाबाद होना चाहीये। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:38, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
क्रपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 17:51, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:43, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:फ़िज़ा/अभ्यास]] में गुजरात के चित्र के Caption check करे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 15:13, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:40, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:11, 7 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:46, 9 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[जुझार सिंह]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:08, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:44, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] में चित्र सामान्य ज्ञान देखें और update kare. [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:15, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अगुआड़ा दुर्ग]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:19, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] में खेल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:53, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:02, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 7 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:22, 9 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:47, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व बताये कि ये वाला सामान्य ज्ञान लगा दिया गया है या नहीं।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:RAVI]] को जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:20, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया हाल में हुए शिल्पी गोयल के बदलाव देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:35, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
गोविन्द जी चयनित चित्र में अपडेट कर रहा हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
कहा किए है। मेरे को तोपुराने दिखा रहा है। किसमे पडे है।[[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:09, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:10, 19 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:Ravi4]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को अपडेट करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:03, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:12, 21 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] देखें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:06, 26 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:30, 31 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Laxmi1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 16:30, 1 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:37, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[राज कुमार]] में लगे सूचना बक्से पर एक बार निगाह डालें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:27, 16 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लघु उद्योग]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:03, 21 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज जाँचे ==<br />
<br />
कृपया [[हिन्दी साहित्य]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 16:09, 24 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[संजीव कुमार]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:34, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/Sandbox]], [[प्रयोग:शिल्पी]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:शिल्पी3]], [[प्रयोग:शिल्पी4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:42, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी4]] अब जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:34, 15 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[शिशु]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:58, 17 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 19:16, 18 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गायत्री देवी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:41, 21 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वहीदा रहमान]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 14:03, 22 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:57, 25 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== प्रयोग ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Janmejay]] देखें व पूरा करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:47, 2 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सूरसारावली]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:52, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[कपालभृत्]] शब्द है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 18:54, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालीबंगा]] के पन्ने में चित्र के शीर्षक देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:11, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें। [[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 17:48, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
क्रपया [[अरामबोल तट गोवा]] में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:56, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[रणजी]] के पेज में सूचना बक्सा लगाये।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:32, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बाल गंगाधर तिलक]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 16:33, 29 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:57, 30 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 16:25, 31 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:33, 4 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 16:56, 5 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] में इतिहास सामान्य देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 18:24, 6 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:26, 12 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गांधीनगर]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 17:34, 13 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गया]] के पन्ने में चित्र देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:19, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबोधि मंदिर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:59, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:16, 15 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] इस पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:46, 18 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== समाचार ==<br />
<br />
http://business.bhaskar.com/article/india-may-surpass-japanese-economy-in-current-fiscal-2443072.html [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] '''.''' <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी/2|वार्ता]]</sub> 13:04, 21 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:11, 22 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== नये साँचे ==<br />
<br />
निष्क्रिय सदस्यों के लिए साँचे बनाये जायें और उन्हें ई-मेल किया जाय। इन्होंने अपने प्रचार के लिए पन्ने बना लिए हैं। [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] '''.''' <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी/2|वार्ता]]</sub> 09:46, 23 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 13:04, 24 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:निशा]]<span class="sign"> [[User:निशा|निशा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:निशा|वार्ता]]</small></span> 18:00, 25 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कन्नूर]], [[मुम्बई]], [[कौसानी]], [[जम्मू]] के पन्नों में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 09:53, 26 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नर्गिस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 12:25, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] इस पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:37, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालांगुट तट गोवा]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 18:15, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:निशा]]<span class="sign"> [[User:निशा|निशा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:निशा|वार्ता]]</small></span> 18:22, 27 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 13:54, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:59, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:31, 29 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस पन्ने को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना1]] पन्ने को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:54, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हुसैन सागर झील]], [[कपालेश्वर मंदिर चेन्नई]] और [[कोवलम]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:सुहाना]]<span class="sign">[[User:सुहाना|सुहाना]] . <small>[[सदस्य वार्ता:सुहाना|वार्ता]]</small></span> 16:03, 30 सितम्बर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना1]], [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:35, 2 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना2]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:17, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== कृपया इस साँचे को देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:प्रीति चौधरी/अभ्यास पन्ना]] साँचे को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रीति चौधरी]]<span class="sign">[[User:प्रीति चौधरी|प्रीति चौधरी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:प्रीति चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:37, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]], [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 3 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कोच्चि]], [[केवेलोसिम तट गोवा]] और [[कैंडोलिम तट गोवा]] के पन्ने में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:35, 4 अक्टूबर 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:56, 5 अक्टूबर 2011 (IST)</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80&diff=224035प्रयोग:शिल्पी2011-10-05T11:23:23Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{सूचना बक्सा ऐतिहासिक पात्र<br />
|चित्र=Maharana-Pratap.jpg<br />
|चित्र का नाम=महाराणा प्रताप<br />
|पूरा नाम=महाराणा प्रताप<br />
|अन्य नाम=<br />
|जन्म=[[9 मई]], 1540<br />
|जन्म भूमि=[[राजस्थान]], [[कुम्भलगढ़]]<br />
|मृत्यु तिथि=[[19 जनवरी]], 1597<br />
|मृत्यु स्थान=<br />
|पिता/माता=पिता- महाराणा उदयसिंह एवं माता- राणी जीवत कँवर<br />
|पति/पत्नी=<br />
|संतान=<br />
|उपाधि=<br />
|शासन=<br />
|धार्मिक मान्यता=<br />
|राज्याभिषेक=<br />
|युद्ध=[[हल्दीघाटी का युद्ध]]<br />
|प्रसिद्धि=<br />
|निर्माण=<br />
|सुधार-परिवर्तन=<br />
|राजधानी=[[उदयपुर]]<br />
|पूर्वाधिकारी= [[महाराणा उदयसिंह]]<br />
|राजघराना=राजपूत <br />
|वंश=[[सूर्यवंश]]<br />
|शासन काल=1568–1597<br />
|स्मारक=<br />
|मक़बरा=<br />
|संबंधित लेख=<br />
|शीर्षक 1=<br />
|पाठ 1=<br />
|शीर्षक 2=<br />
|पाठ 2=<br />
|अन्य जानकारी=महाराणा प्रताप के पास एक सबसे प्रिय घोड़ा था। जिसका नाम चेतक था। <br />
|बाहरी कड़ियाँ=<br />
|अद्यतन=<br />
}}</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80&diff=224034प्रयोग:शिल्पी2011-10-05T11:21:30Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{सूचना बक्सा ऐतिहासिक पात्र<br />
|चित्र=Maharana-Pratap.jpg<br />
|चित्र का नाम=महाराणा प्रताप<br />
|पूरा नाम=महाराणा प्रताप<br />
|अन्य नाम=<br />
|जन्म=[[9 मई]], 1540<br />
|जन्म भूमि=[[राजस्थान]], [[कुम्भलगढ़]]<br />
|मृत्यु तिथि=[[19 जनवरी]], 1597<br />
|मृत्यु स्थान=<br />
|पिता/माता=पिता- महाराणा उदयसिंह एवं माता- राणी जीवत कँवर<br />
|पति/पत्नी=<br />
|संतान=<br />
|उपाधि=<br />
|शासन=<br />
|धार्मिक मान्यता=<br />
|राज्याभिषेक=<br />
|युद्ध=[[हल्दीघाटी का युद्ध]]<br />
|प्रसिद्धि=<br />
|निर्माण=<br />
|सुधार-परिवर्तन=<br />
|राजधानी=[[उदयपुर]]<br />
|पूर्वाधिकारी= [[महाराणा उदयसिंह]]<br />
|राजघराना=राजपूत <br />
|वंश=[[सूर्यवंश]]<br />
|शासन काल=<br />
|स्मारक=<br />
|मक़बरा=<br />
|संबंधित लेख=<br />
|शीर्षक 1=<br />
|पाठ 1=<br />
|शीर्षक 2=<br />
|पाठ 2=<br />
|अन्य जानकारी=महाराणा प्रताप के पास एक सबसे प्रिय घोड़ा था। जिसका नाम चेतक था। <br />
|बाहरी कड़ियाँ=<br />
|अद्यतन=<br />
}}</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80&diff=224033प्रयोग:शिल्पी2011-10-05T11:11:36Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{सूचना बक्सा ऐतिहासिक पात्र<br />
|चित्र=Maharana-Pratap.jpg<br />
|चित्र का नाम=महाराणा प्रताप<br />
|पूरा नाम=महाराणा प्रताप<br />
|अन्य नाम=<br />
|जन्म=[[9 मई]], 1540<br />
|जन्म भूमि=[[राजस्थान]], [[कुम्भलगढ़]]<br />
|मृत्यु तिथि=[[19 जनवरी]], 1597<br />
|मृत्यु स्थान=<br />
|पिता/माता=पिता- महाराणा उदयसिंह एवं माता- राणी जीवत कँवर<br />
|पति/पत्नी=<br />
|संतान=<br />
|उपाधि=<br />
|शासन=<br />
|धार्मिक मान्यता=<br />
|राज्याभिषेक=<br />
|युद्ध=[[हल्दीघाटी का युद्ध]]<br />
|प्रसिद्धि=<br />
|निर्माण=<br />
|सुधार-परिवर्तन=<br />
|राजधानी=<br />
|पूर्वाधिकारी=<br />
|राजघराना=<br />
|वंश=<br />
|शासन काल=<br />
|स्मारक=<br />
|मक़बरा=<br />
|संबंधित लेख=<br />
|शीर्षक 1=<br />
|पाठ 1=<br />
|शीर्षक 2=<br />
|पाठ 2=<br />
|अन्य जानकारी=<br />
|बाहरी कड़ियाँ=<br />
|अद्यतन=<br />
}}</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B9%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%80%E0%A4%98%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A5%80_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7&diff=224032हल्दीघाटी का युद्ध2011-10-05T11:08:15Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{पुनरीक्षण}}[[हल्दीघाटी]] का युद्ध [[अकबर]] और [[महाराणा प्रताप]] के बीच हुआ। [[अकबर]] ने सन 1624 में मेवाड़ पर आक्रमण कर [[चित्तौड़]] को घेर लिया पर [[राणा उदयसिंह]] ने उसकी अधीनता स्वीकार नहीं की थी और प्राचीन आधाटपुर के पास [[उदयपुर]] नामक अपनी राजधानी बसाकर वहाँ चला गया था। उनके बाद [[महाराणा प्रताप]] ने भी युद्ध जारी रखा और अधीनता नहीं मानी थी। उनका हल्दीघाटी का युद्ध इतिहास प्रसिद्ध है। इस युद्ध के बाद प्रताप की युद्ध-नीति छापामार लड़ाई की रही थी। अकबर ने कुम्भलमेर दुर्ग से भी प्रताप को खदेड़ दिया तथा मेवाड़ पर अनेक आक्रमण करवाये थे पर प्रताप ने अधीनता स्वीकार नहीं की थी। अंत में सन 1642 के बाद अकबर का ध्यान दूसरे कामों में लगे रहने के कारण प्रताप ने अपने स्थानों पर फिर अधिकार कर लिया था। सन 1654 में चावंड में उनकी मृत्यु हो गई थी। <br />
{{tocright}}<br />
==युद्ध की समाप्ति==<br />
युद्ध राणा प्रताप के पक्ष में निर्णायक न हो सका। खुला युद्ध समाप्त हो गया था किंतु संघर्ष समाप्त नहीं हुआ था। भविष्य में संघर्षो को अंजाम देने के लिए, प्रताप एवं उसकी सेना युद्धस्थल से हटकर पहाड़ी प्रदेश में आ गयी थी। [[अकबर]] की अधीनता स्वीकार न किए जाने के कारण प्रताप के साहस एवं शौर्य की गाथाएँ तब तक गुंजित रहेंगी जब तक युद्धों का वर्णन किया जाता रहेगा। युद्ध के दौरान प्रताप का स्वामिभक्त घोड़ा चेतक घायल हो गया था। फिर भी, उसने अपने स्वामी की रक्षा की। अंत में चेतक वीरगति को प्राप्त हुआ। युद्धस्थली के समीप ही चेतक की स्मृति में स्मारक बना हुआ है। अब यहाँ पर एक संग्रहालय है। इस संग्रहालय में हल्दीघाटी के युद्ध के मैदान का एक मॉडल रखा गया है। इसके अलावा यहाँ महाराणा प्रताप से संबंधित वस्तुओं को रखा गया है। <br />
<br />
{{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक1 |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
<br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
==संबंधित लेख==<br />
<br />
[[Category:नया पन्ना अक्टूबर-2011]]<br />
[[Category:इतिहास कोश]]<br />
[[Category:उदयपुर]]<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B9%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%80%E0%A4%98%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A5%80_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7&diff=224031हल्दीघाटी का युद्ध2011-10-05T11:07:20Z<p>शिल्पी गोयल: '{{पुनरीक्षण}}हल्दीघाटी का युद्ध अकबर और [[महाराणा प...' के साथ नया पन्ना बनाया</p>
<hr />
<div>{{पुनरीक्षण}}[[हल्दीघाटी]] का युद्ध [[अकबर]] और [[महाराणा प्रताप]] के बीच हुआ। [[अकबर]] ने सन 1624 में मेवाड़ पर आक्रमण कर [[चित्तौड़]] को घेर लिया, पर [[राणा उदयसिंह]] ने उसकी अधीनता स्वीकार नहीं की थी और प्राचीन आधाटपुर के पास [[उदयपुर]] नामक अपनी राजधानी बसाकर वहाँ चला गया था। उनके बाद [[महाराणा प्रताप]] ने भी युद्ध जारी रखा और अधीनता नहीं मानी थी। उनका हल्दीघाटी का युद्ध इतिहास प्रसिद्ध है। इस युद्ध के बाद प्रताप की युद्ध-नीति छापामार लड़ाई की रही थी। अकबर ने कुम्भलमेर दुर्ग से भी प्रताप को खदेड़ दिया तथा मेवाड़ पर अनेक आक्रमण करवाये थे पर प्रताप ने अधीनता स्वीकार नहीं की थी। अंत में सन 1642 के बाद अकबर का ध्यान दूसरे कामों में लगे रहने के कारण प्रताप ने अपने स्थानों पर फिर अधिकार कर लिया था। सन 1654 में चावंड में उनकी मृत्यु हो गई थी। <br />
==युद्ध की समाप्ति==<br />
युद्ध राणा प्रताप के पक्ष में निर्णायक न हो सका। खुला युद्ध समाप्त हो गया था किंतु संघर्ष समाप्त नहीं हुआ था। भविष्य में संघर्षो को अंजाम देने के लिए, प्रताप एवं उसकी सेना युद्धस्थल से हटकर पहाड़ी प्रदेश में आ गयी थी। [[अकबर]] की अधीनता स्वीकार न किए जाने के कारण प्रताप के साहस एवं शौर्य की गाथाएँ तब तक गुंजित रहेंगी जब तक युद्धों का वर्णन किया जाता रहेगा। युद्ध के दौरान प्रताप का स्वामिभक्त घोड़ा चेतक घायल हो गया था। फिर भी, उसने अपने स्वामी की रक्षा की। अंत में चेतक वीरगति को प्राप्त हुआ। युद्धस्थली के समीप ही चेतक की स्मृति में स्मारक बना हुआ है। अब यहाँ पर एक संग्रहालय है। इस संग्रहालय में हल्दीघाटी के युद्ध के मैदान का एक मॉडल रखा गया है। इसके अलावा यहाँ महाराणा प्रताप से संबंधित वस्तुओं को रखा गया है। <br />
<br />
{{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक1 |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
<br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
==संबंधित लेख==<br />
<br />
[[Category:नया पन्ना अक्टूबर-2011]]<br />
[[Category:इतिहास कोश]]<br />
[[Category:उदयपुर]]<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%B9%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A6_%E0%A4%B0%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%80&diff=224025मुहम्मद रफ़ी2011-10-05T10:25:33Z<p>शिल्पी गोयल: /* अन्य गीत */</p>
<hr />
<div>{{सूचना बक्सा कलाकार<br />
|चित्र=Mohd.Rafi.jpg<br />
|पूरा नाम=मुहम्मद रफ़ी<br />
|अन्य नाम=<br />
|जन्म= [[24 दिसम्बर]], 1924 <br />
|जन्म भूमि=[[अमृतसर ]], [[पंजाब ]]<br />
|अविभावक= हाज़ी अली मुहम्मद<br />
|पति/पत्नी=बेगम विक़लिस <br />
|संतान= सात (चार पुत्र और तीन पुत्रियाँ) <br />
|कर्म भूमि=[[मुंबई]]<br />
|कर्म-क्षेत्र=फ़िल्म [[संगीत]] (पार्श्वगायक) <br />
|मृत्यु=[[31 जुलाई]] 1980<br />
|मृत्यु स्थान= [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]]<br />
|मुख्य रचनाएँ=<br />
|मुख्य फ़िल्में= <br />
|विषय= <br />
|शिक्षा=<br />
|विद्यालय=<br />
|पुरस्कार-उपाधि=1965 में [[पद्मश्री]], और 23 बार फ़िल्म फ़ेयर पुरस्कार<br />
|प्रसिद्धि=क़रीब 40 साल के फ़िल्मी गायन में 25 हज़ार से अधिक गाने रिकॉर्ड करवाए। <br />
|विशेष योगदान=<br />
|नागरिकता=भारतीय <br />
|संबंधित लेख=<br />
|शीर्षक 1=मुख्य गीत<br />
|पाठ 1=चौदहवीं का चांद हो, छू लेने दो नाजुक होठों को,दिल के झरोखे में, खिलौना जानकर, याद ना जाए आदि <br />
|शीर्षक 2=<br />
|पाठ 2=<br />
|अन्य जानकारी=<br />
|बाहरी कड़ियाँ=<br />
|अद्यतन=<br />
}}<br />
<br />
'''मुहम्मद रफ़ी''' ([[अंग्रेज़ी]]: ''Mohammed Rafi'') (जन्म- [[24 दिसम्बर]] 1924, [[अमृतसर]], [[पंजाब]]; मृत्यु- [[31 जुलाई]] 1980 [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]]) हिन्दी सिनेमा के श्रेष्ठतम पार्श्व गायकों में से एक थे। जिन्होंने क़रीब 40 साल के फ़िल्मी गायन में 25 हज़ार से अधिक गाने रिकॉर्ड करवाए। अपनी आवाज की मधुरता और परास की अधिकता के लिए इन्होंने अपने समकालीन गायकों के बीच अलग पहचान बनाई। इन्हें 'शहंशाह-ए-तरन्नुम' भी कहा जाता था।<br />
==जन्म और परिवार==<br />
मुहम्मद रफ़ी का जन्म 24 दिसम्बर 1924 को अमृतसर ज़िला, पंजाब [[भारत]] में हुआ था। रफ़ी ने कम उम्र से ही संगीत में रूचि देखानी शुरू कर दी थी। बचपन में ही उनका परिवार गाँव से [[लाहौर]] आ गया। रफ़ी के बड़े भाई उनके लिए प्रेरणा के प्रमुख स्रोत थे। रफ़ी के बड़े भाई की अमृतसर में नाई की दुकान थी और रफ़ी का बचपन में इसी दुकान पर आकर बैठते थे। उनकी दुकान पर एक फ़कीर रोज आकर सूफी गाने सुनाता था, सात साल के रफ़ी साहब को उस फ़कीर की आवाज इतनी भाने लगी कि वे दिन भर उस फ़कीर का पीछा कर उसके गाए गीत सुना करते थे। जब फ़कीर अपना गाना बंद कर खाना खाने या आराम करने चला जाता तो रफ़ी उसकी नकल कर गाने की कोशिश किया करते थे। वे उस फ़कीर के गाए गीत उसी की आवाज़ में गाने में इतने मशगूल हो जाते थे कि उनको पता ही नहीं चलता था कि उनके आसपास लोगों की भीड़ खड़ी हो गई है। कोई जब उनकी दुकान में बाल कटाने आता तो सात साल के मुहम्मद रफ़ी से एक गाने की फरमाईश जरुर करता।<br />
==विवाह==<br />
मुहम्मद रफ़ी ने बेगम विक़लिस से शादी की थी और उनकी सात संताने हुईं जिनमें चार बेटे तथा तीन बेटियाँ हैं। <br />
==सार्वजनिक प्रदर्शन==<br />
क़रीब 15 वर्ष की उम्र में उन्हें संयोगवश सार्वजनिक प्रदर्शन का मौक़ा मिला, जो उनके जीवन में महत्त्वपूर्ण मोड़ साबित हुआ। श्रोताओं में प्रसिद्ध संगीतकार श्याम सुन्दर भी थे, जिन्होंने रफ़ी की प्रतिभा से प्रभावित होकर उन्हें फ़िल्मों में गाने के लिए बंबई (वर्तमान [[मुंबई]]) बुलाया।<br />
==पहला गीत==<br />
रफ़ी ने अपना पहला गाना पंजाबी फ़िल्म 'गुल बलोच' के लिए गाया। बंबई में उन्होंने हिन्दी में शुरुआती गीत 'गाँव की गोरी' (1945), 'समाज को बदल डालो' (1947) और 'जुगनू' (1947) जैसी फ़िल्मों के लिए गाए।<br />
==पहला एकल गीत==<br />
संगीतकार नौशाद ने होनहार गायक की क्षमता को पहचाना और फ़िल्म 'अनमोल घड़ी' (1946) में रफ़ी से पहली बार एकल गाना 'तेरा खिलौना टूटा बालक' और फिर फ़िल्म 'दिल्लगी' (1949) में 'इस दुनिया में आए दिलवालों' गाना गवाया, जो बहुत सफल सिद्ध हुए।<br />
==अन्य गीत==<br />
बाद के वर्षों में रफ़ी की माँग बेहद बढ़ गई। वह तत्कालीन शीर्ष सितारों की सुनहारी आवाज़ थे। उनका महानतम गुण पर्दे पर उनके गाने पर होंठ हिलाने वाले अभिनेता के व्यक्तित्व के अनुरूप अपनी आवाज़ को ढ़ालने की क्षमता थी। इस प्रकार 'लीडर' (1964) में 'तेरे हुस्न की क्या तारीफ़ करू' गाते समय वह रूमानी [[दिलीप कुमार]] थे, 'प्यासा' (1957) में 'ये दुनिया अगर मिल भी जाए, तो क्या है' जैसे गानों में [[गुरुदत्त]] की आत्मा थे, फ़िल्म 'जंगली' (1961) में 'या हू' गाते हुए अदम्य [[शम्मी कपूर]] थे और यहाँ तक कि 'प्यासा' में तेल मालिश की पेशकश करने वाले शरारती [[जॉनी वॉकर]] भी थे। हिन्दी फ़िल्म के प्रमुख समकालीन पार्श्व गायकों के साथ उनके युगल गीत भी उतने ही यादगार और लोकप्रिय हैं।<br />
<br />
रफ़ी की आवाज़ में अद्भुत विस्तार था, जिसका संगीतकारों ने बख़ूबी इस्तेमाल किया। उनकी शानदार गायकी ने कई गीतों को अमर बना दिया, जिनमें विभिन्न मनोभावों और शैलियों की झलक है। उनके गीतों के ख़ज़ाने में फ़िल्म 'कोहिनूर' (1907) का 'मधुबन में राधिका नाचे रे' और 'बैज बावरा' (1952) का 'ओ दुनिया के रखवाले' जैसे शास्त्रीय गीत; फ़िल्म 'दुलारी' (1949) की 'सुहानी रात ढल चुकी' तथा 'चौदहवीं का चाँद' (1960) जैसी ग़ज़लें; 1965 की फ़िल्म 'सिकंदर-ए-आज़म' से 'जहाँ डाल-डाल पर', 'हक़ीक़त' (1964) से 'कर चले हम फ़िदा' तथा 'लीडर' (1964) से 'अपनी आज़ादी को हम जैसे आत्मा को झकझोरने वाले' देशभक्ति गीत; और 'तीसरी मंज़िल' (1964) का 'रॉक ऐंड रोल' से प्रभावित 'आजा-आजा मैं हूँ प्यार तेरा' जैसे हल्के-फुल्के गाने शामिल हैं। उन्होंने अंतिम गाना 1980 की फ़िल्म 'आसपास' के लिए 'तू कहीं आसपास है ऐ दोस्त' गाया था।<br />
<br />
==मोहर्रम में काम बंद==<br />
मुहम्मद रफ़ी मोहर्रम की दस तारीख़ तक गाना नहीं गाते थे। [[रमज़ान]] में भी गाना तो बंद नहीं करते थे, लेकिन रिकॉर्डिंग दोपहर से पहले कर लिया करते थे। मुहम्मद रफ़ी पक्के मज़हबी थे। नमाज़ के साथ दूसरे अरकान के लिए वो व़क़्त निकाल लेते थे।<br />
==उदार ह्रदय==<br />
मुहम्मद रफ़ी उदार ह्रदय के व्यक्ति थे। कोई कभी उनके पास से ख़ाली हाथ नहीं जाता था। अपने शुरुआती दिनों में संगीतकार जोड़ी लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल के लिए उन्होंने नाममात्र का मेहनताना लिया ताकि यह जोड़ी फ़िल्मी दुनिया में जम सके। गानों की रॉयल्टी को लेकर भी उनका एक अजब और उदार रवैया था। इसको लेकर उनका लता मंगेशकर से विवाद भी हो गया था। लता मंगेशकर का कहना था कि गाना गाने के बाद भी उन गानों से होने वाली आमदनी की रायल्टी गायकों-गायिकाओं को मिलना चाहिए। मगर उसूल के पक्के रफ़ी साहब इसके एकदम ख़िलाफ़ थे वे मानते थे कि एक बार गाने रिकॉर्ड हो गए और गायक-गायिकाओं उनका पैसा मिलते ही बात खतम हो जाती है। इस बात को लेकर दोनों में विवाद इतना बढ़ा कि दोनों ने एक साथ गीत नहीं गाए। बाद में नरगिस की पहल पर दोनों का विवाद सुलझा और दोनों ने एक साथ फ़िल्म 'ज्वैल थीफ' में 'दिल पुकारे' गीत गाया।<br />
==पुरस्कार==<br />
भारत सरकार ने रफ़ी को 1965 में [[पद्मश्री]] से सम्मानित किया था। रफ़ी साहब को 23 बार फ़िल्म फ़ेयर पुरस्कारों से नवाज़ा गया। रफ़ी साहब को मिले फ़िल्म फ़ेयर पुरस्कारों की सूची:-<br />
*1960 - चौदहवीं का चांद हो (फ़िल्म - चौदहवीं का चांद) <br />
*1961 - हुस्नवाले तेरा जवाब नहीं (फ़िल्म - घराना) <br />
*1961 - तेरी प्यारी प्यारी सूरत को (फ़िल्म - ससुराल) <br />
*1962 - ऐ गुलबदन (फ़िल्म - प्रोफ़ेसर) <br />
*1963 - मेरे महबूब तुझे मेरी मुहब्बत की क़सम (फ़िल्म - मेरे महबूब) <br />
*1964 - चाहूंगा में तुझे (फ़िल्म - दोस्ती) <br />
*1965 -छू लेने दो नाजुक होठों को (फ़िल्म - काजल) <br />
*1966 - बहारों फूल बरसाओ(फ़िल्म - सूरज) <br />
*1968 - मैं गाऊँ तुम सो जाओ (फ़िल्म - ब्रह्मचारी) <br />
*1968 - बाबुल की दुआएँ लेती जा (फ़िल्म - नीलकमल) <br />
*1968 - दिल के झरोखे में (फ़िल्म - ब्रह्मचारी) <br />
*1969 - बड़ी मुश्किल है (फ़िल्म - जीने की राह) <br />
*1970 - खिलौना जानकर तुम तो, मेरा दिल तोड़ जाते हो(फ़िल्म -खिलौना) <br />
*1973 - हमको तो जान से प्यारी है (फ़िल्म - नैना) <br />
*1974 - अच्छा ही हुआ दिल टूट गया (फ़िल्म - मां बहन और बीवी) <br />
*1977 - परदा है परदा (फ़िल्म - अमर अकबर एंथनी) <br />
*1977 - क्या हुआ तेरा वादा (फ़िल्म - हम किसी से कम नहीं) <br />
*1978 - आदमी मुसाफ़िर है (फ़िल्म - अपनापन) <br />
*1979 - चलो रे डोली उठाओ कहार (फ़िल्म - जानी दुश्मन) <br />
*1979 - मेरे दोस्त किस्सा ये (फ़िल्म - दोस्ताना) <br />
*1980 - दर्द-ए-दिल, दर्द-ए-ज़िगर(फ़िल्म - कर्ज) <br />
*1980 - मैने पूछा चाँद से (फ़िल्म - अब्दुल्ला)<br />
<br />
==निधन==<br />
रफ़ी साहब का निधन [[31 जुलाई]] 1980 को हुआ था।<br />
<br />
{{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक2 |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
*[http://www.mohdrafi.com/ Rafi Saab]<br />
*[http://knol.google.com/k/%E0%A4%9C-%E0%A4%95-%E0%A4%85%E0%A4%B5%E0%A4%A7-%E0%A4%AF/%E0%A4%AE-%E0%A4%B9%E0%A4%AE-%E0%A4%AE%E0%A4%A6-%E0%A4%B0%E0%A4%AB-%E0%A4%8F%E0%A4%95-%E0%A4%AE%E0%A4%B9-%E0%A4%A8-%E0%A4%97-%E0%A4%AF%E0%A4%95/2wg7z457k5cwm/153# मोहम्मद रफ़ी - एक महान गायक]<br />
*[http://musicvideoswiz.com/artist/%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%B9%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A6%20%E0%A4%B0%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%80 Biography: Mohammed Rafi]<br />
==संबंधित लेख==<br />
{{पार्श्वगायक}}<br />
[[Category:गायक]]<br />
[[Category:प्रसिद्ध व्यक्तित्व]]<br />
[[Category:प्रसिद्ध व्यक्तित्व कोश]]<br />
[[Category:चरित कोश]]<br />
[[Category:संगीत कोश]] <br />
[[Category:कला कोश]] <br />
[[Category:जीवनी साहित्य]]<br />
[[Category:पद्म श्री]] <br />
__INDEX__<br />
__NOTOC__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%89%E0%A4%A1_%E0%A4%8F%E0%A4%82%E0%A4%A1&diff=222470क्लाउड एंड2011-10-02T11:51:52Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>*क्लाउड एंड [[उत्तराखंड]] की प्रकृति की गोद में बसे [[मसूरी]] के मुख्य [[मसूरी पर्यटन|पर्यटन]] स्थल में से है। <br />
*क्लाउड्स एंड होटल मसूरी हिल के एकदम पश्चिम में, लाइब्रेरी से 8 कि.मी. दूरी पर स्थित है।<br />
*क्लाउड एंड बंगला 1838 में एक ब्रिटिश मेजर ने बनवाया था।<br />
*क्लाउड एंड मसूरी में बने पहले चार भवनों में से एक है।<br />
*विदेशी पर्यटकों और नव विवाहित दंपत्तियों के लिए यह सबसे उपयुक्त होटल है। <br />
*क्लाउड एंड को अब बंगले को होटल में बदल चुका है।<br />
*क्लाउड एंड होटल घने जंगलों से घिरा हुआ है और यहाँ पेड़-पौधों की विविध किस्में हैं।<br />
*क्लाउड एंड से [[हिमालय]] की पहाडियों और [[यमुना नदी]] को भो देखा जा सकता है। <br />
==वीथिका==<br />
<gallery><br />
चित्र:Clouds-End-Mussoorie-Resort.jpg|रिसोर्ट, क्लाउड एंड, [[मसूरी]]<br />
चित्र:Sunset-at-Clouds-End-Mussoorie.jpg|क्लाउड एंड, [[मसूरी]] में सूर्यास्त का एक दृश्य<br />
</gallery><br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
*[http://cloudend.com/ cloudend]<br />
==संबंधित लेख==<br />
{{उत्तराखंड के पर्यटन स्थल}}<br />
[[Category:उत्तराखंड]]<br />
[[Category:उत्तराखंड के पर्यटन स्थल]]<br />
[[Category:पर्यटन कोश]]<br />
[[Category:मसूरी]]<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%89%E0%A4%A1_%E0%A4%8F%E0%A4%82%E0%A4%A1&diff=222469क्लाउड एंड2011-10-02T11:45:27Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>*क्लाउड एंड [[उत्तराखंड]] की प्रकृति की गोद में बसे [[मसूरी]] के मुख्य [[मसूरी पर्यटन|पर्यटन]] स्थल में से है। <br />
*क्लाउड्स एंड होटल मसूरी हिल के एकदम पश्चिम में, लाइब्रेरी से 8 कि.मी. दूरी पर स्थित है।<br />
*क्लाउड एंड बंगला 1838 में एक ब्रिटिश मेजर ने बनवाया था।<br />
*क्लाउड एंड मसूरी में बने पहले चार भवनों में से एक है।<br />
*विदेशी पर्यटकों और नव विवाहित दंपत्तियों के लिए यह सबसे उपयुक्त होटल है। <br />
*क्लाउड एंड को अब बंगले को होटल में बदल चुका है।<br />
*क्लाउड एंड होटल घने जंगलों से घिरा हुआ है और यहाँ पेड़-पौधों की विविध किस्में हैं।<br />
*क्लाउड एंड से [[हिमालय]] की पहाडियों और [[यमुना नदी]] को भो देखा जा सकता है। <br />
==वीथिका==<br />
<gallery><br />
चित्र:Clouds-End-Mussoorie-Resort.jpg|रिसोर्ट, क्लाउड एंड, [[मसूरी]]<br />
चित्र:Sunset-at-Clouds-End-Mussoorie.jpg|क्लाउड एंड, [[मसूरी]] में सूर्यास्त का एक दृश्य<br />
</gallery><br />
<br />
==संबंधित लेख==<br />
{{उत्तराखंड के पर्यटन स्थल}}<br />
[[Category:उत्तराखंड]]<br />
[[Category:उत्तराखंड के पर्यटन स्थल]]<br />
[[Category:पर्यटन कोश]]<br />
[[Category:मसूरी]]<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%96%E0%A4%9C%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BE_%E0%A4%AE%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%B0_%E0%A4%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%8C%E0%A4%B0&diff=222463खजराना मंदिर इन्दौर2011-10-02T11:30:03Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>[[चित्र:Khajarana-Ganpati-Indore.jpg|खजराना मंदिर, [[इन्दौर]]|250px|thumb]]<br />
*[[मध्य प्रदेश]] राज्य के शहर [[इन्दौर]] में कई [[इन्दौर पर्यटन|पर्यटन स्थल]] है जिनमें से एक खजराना मंदिर है। <br />
*खजराना मंदिर का निर्माण होल्कर राज्य की महारानी [[अहिल्याबाई होल्कर|अहिल्याबाई]] ने करवाया था। <br />
*इन्दौर के प्रसिद्ध खजराना क्षेत्र में मंदिर तथा मस्जिद दोनों पास-पास स्थित हैं। <br />
*मंदिर में [[गणेश]] जी की मूर्ति तथा पास ही नाहर सैयद की दरगाह है। <br />
*इन दोनों स्थानों पर दोनों [[धर्म]] के श्रद्धालु आराधना के लिए देश के कोने-कोने से आते हैं। <br />
*इंदौर में यह दूसरा गणेश मंदिर है जहाँ ऐसा माना जाता है कि अगर कोई भक्त मन्नत माँगे तो वह पूरी होती है। <br />
*मंदिर के पास नाहर सैयद की दरगाह पर भी [[मुसलमान]] सहित अन्य धर्म के श्रद्धालु आते हैं।<br />
*गणेश जी के मंदिर में विभिन्न [[संस्कृति]] तथा सभ्यता के लोग यहाँ पर आकर भगवान की आराधना करते हैं तथा मुराद पूरी हो जाने पर भगवान गणेश को लड्डूओं का भोग लगाते हैं। <br />
*खजराना मंदिर में हर दिन पूजा-आरती आदि होती है पर [[बुधवार]] के दिन विशेष पूजा-आरती होती हैं जिसमें सैकड़ों भक्त शामिल होकर [[गजानन]] का आशीर्वाद लेते हैं। <br />
*खजराना मंदिर ट्रेन या हवाईजहाज़ द्वारा पहुँचा जा सकता हैं।<ref>{{cite web |url=http://www.naradsamachar.com/endaur%20ganpati%20mandir.aspx |title=इंदौर के ख्यात गणपति मंदिर |accessmonthday=[[12 फ़रवरी]] |accessyear=[[2011]] |last= |first= |authorlink= |format= |publisher=नारद समाचार |language=[[हिन्दी]]}}</ref><br />
{{प्रचार}}<br />
{{लेख प्रगति<br />
|आधार=<br />
|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक1<br />
|माध्यमिक=<br />
|पूर्णता=<br />
|शोध=<br />
}}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
==संबंधित लेख==<br />
{{मध्य प्रदेश के पर्यटन स्थल}}<br />
[[Category:मध्य प्रदेश]]<br />
[[Category:मध्य प्रदेश के पर्यटन स्थल]]<br />
[[Category:इन्दौर]]<br />
[[Category:पर्यटन कोश]]<br />
__INDEX__<br />
__NOTOC__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Khajarana-Ganpati-Indore.jpg&diff=222462चित्र:Khajarana-Ganpati-Indore.jpg2011-10-02T11:26:28Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{चित्र सूचना<br />
|विवरण=[[खजराना मंदिर इन्दौर|खजराना मंदिर]], [[इन्दौर]]<br />
|चित्रांकन=[http://www.flickr.com/people/akhileshster/ Akhilesh ] <br />
|दिनांक=<br />
|स्रोत=www.flickr.com<br />
|प्रयोग अनुमति=<br />
|चित्रकार=<br />
|उपलब्ध=[http://www.flickr.com/photos/akhileshster/2262564512/ Khajarana Ganpati, Indore]<br />
|प्राप्ति स्थान=<br />
|समय-काल=<br />
|संग्रहालय क्रम संख्या=<br />
|आभार=[http://www.flickr.com/photos/akhileshster/ Akhilesh S' photostream]<br />
|आकार=<br />
|अन्य विवरण=[[मध्य प्रदेश]] राज्य के शहर [[इन्दौर]] में कई पर्यटन स्थल है जिनमें से एक खजराना मंदिर है। खजराना मंदिर का निर्माण होल्कर राज्य की महारानी [[अहिल्याबाई होल्कर|अहिल्याबाई]] ने करवाया था। <br />
}}<br />
<br />
{{CCL<br />
|Attribution={{Attribution}}<br />
|Noncommercial=<br />
|Share Alike=<br />
|No Derivative Works={{No Derivative Works}}<br />
}}<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Khajarana-Ganpati-Indore.jpg&diff=222461चित्र:Khajarana-Ganpati-Indore.jpg2011-10-02T11:25:14Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{चित्र सूचना<br />
|विवरण=[[खजराना मंदिर इन्दौर|खजराना मंदिर]], [[इन्दौर]]<br />
|चित्रांकन=[http://www.flickr.com/people/akhileshster/ Akhilesh ] <br />
|दिनांक=<br />
|स्रोत=www.flickr.com<br />
|प्रयोग अनुमति=<br />
|चित्रकार=<br />
|उपलब्ध=[http://www.flickr.com/photos/akhileshster/2262564512/ Khajarana Ganpati, Indore]<br />
|प्राप्ति स्थान=<br />
|समय-काल=<br />
|संग्रहालय क्रम संख्या=<br />
|आभार=[http://www.flickr.com/photos/akhileshster/ Akhilesh S' photostream]<br />
|आकार=<br />
|अन्य विवरण=[[मध्य प्रदेश]] राज्य के शहर [[इन्दौर]] में कई पर्यटन स्थल है जिनमें से एक खजराना मंदिर है। खजराना मंदिर का निर्माण होल्कर राज्य की महारानी [[अहिल्याबाई]] ने करवाया था। <br />
}}<br />
<br />
{{CCL<br />
|Attribution={{Attribution}}<br />
|Noncommercial=<br />
|Share Alike=<br />
|No Derivative Works={{No Derivative Works}}<br />
}}<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Khajarana-Ganpati-Indore.jpg&diff=222460चित्र:Khajarana-Ganpati-Indore.jpg2011-10-02T11:16:35Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div></div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BF&diff=212980त्रिमूर्ति2011-09-04T13:10:18Z<p>शिल्पी गोयल: 'ब्रह्मा, विष्णु एवं शिव तीनों को मिलाकर त्रिमूर...' के साथ नया पन्ना बनाया</p>
<hr />
<div>[[ब्रह्मा]], [[विष्णु]] एवं [[शिव]] तीनों को मिलाकर त्रिमूर्ति कहते हैं। ब्रह्मा सृष्टि करने वाले, विष्णु पालन करने वाले तथा शिव (रुद्र) संहार करने वाले कहे जाते हैं। वास्तव में एक ही शक्ति के ये तीन रूप हैं। <br />
<br />
{{लेख प्रगति|आधार=आधार1|प्रारम्भिक= |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
<br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
==संबंधित लेख==<br />
{{भारतीय संस्कृति के प्रतीक}}<br />
[[Category:हिन्दू धर्म]] [[Category:हिन्दू धर्म कोश]] <br />
[[Category:पौराणिक कोश]]<br />
[[Category:नया पन्ना सितंबर-2011]]<br />
<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%AE%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%B0_%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%A3%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95&diff=212872सूर्य मंदिर कोणार्क2011-09-04T11:45:21Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{बहुविकल्प|बहुविकल्पी शब्द=सूर्य|लेख का नाम=सूर्य (बहुविकल्पी)}}<br />
[[चित्र:Sun-Temple-Konark.jpg|thumb|250px|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br /> Sun Temple, Konark]]<br />
सूर्य मंदिर [[भारत]] के [[उड़ीसा]] राज्य के पुरी ज़िले के [[पुरी]] नामक शहर में स्थित है।यह मंदिर अपने निर्माण के 750 साल बाद भी अपनी अद्वितीयता, विशालता व कलात्मक भव्यता से हर किसी को निरुत्तर कर देता है। कोणार्क सूर्य मंदिर के लिए प्रसिद्ध है। वास्तव में जिसे हम कोणार्क के सूर्य मन्दिर के रूप में पहचानते हैं, वह पार्श्व में बने उस सूर्य मन्दिर का जगमोहन या महामण्डप है, जो कि बहुत पहले ध्वस्त हो चुका है। पुराविद व वास्तुकार मन्दिर की संरचना, मूर्तिशिल्प व पत्थरों पर उकेरी आकृतियों को वैज्ञानिक, तकनीकी व तार्किक कसौटी पर कसने के बाद तथ्यों को दुनिया के सामने रखते रहे हैं और यह क्रम जारी है। बहरहाल इस महामण्डप या जगमोहन की विराटता व भग्न हो चुके मुख्य मन्दिर के आधार पर उत्कीर्ण सज्जा से ही इसे यूनेस्को के [[विश्व विरासत स्थल]] की पहचान मिली है। '''भारत से ही नहीं बल्कि दुनिया भर से लाखों पर्यटक इसको देखने कोणार्क आते हैं।''' कोणार्क में बनी इस भव्य कृति को महज देखकर समझना कठिन है कि यह कैसे बनी होगी। इसे देखने का आनन्द तभी है जब इसके इतिहास की पृष्ठभूमि में जाकर इसे देखा जाए।<br />
==वास्तु रचना==<br />
स्थान चयन से लेकर मन्दिर निर्माण सामग्री की व्यवस्था और मूर्तियों के निर्माण के लिए बड़ी योजना को रूप दिया गया। चूँकि उस काल में निर्माण वास्तुशास्त्र के आधार पर ही होता था, इसलिए मन्दिर निर्माण में भूमि से लेकर स्थान व दिन चयन में निर्धारित नियमों का पालन किया गया। '''इसके निर्माण में 1200 कुशल शिल्पियों ने 12 साल तक लगातार काम किया।''' शिल्पियों को निर्देश थे कि एक बार निर्माण आरम्भ होने पर वे अन्यत्र न जा सकेंगे। निर्माण स्थल में निर्माण योग्य पत्थरों का अभाव था। इसलिए सम्भवतया निर्माण सामग्री नदी मार्ग से यहाँ पर लाई गई। इसे मन्दिर के निकट ही तराशा गया। पत्थरों को स्थिरता प्रदान करने के लिए जंगरहित लोहे के क़ब्ज़ों का प्रयोग किया गया। '''इसमें पत्थरों को इस प्रकार से तराशा गया कि वे इस प्रकार से बैठें कि जोड़ों का पता न चले।'''<br />
<br />
'''सूर्यमन्दिर [[भारत]] का इकलौता सूर्य मन्दिर है''' जो पूरी दुनिया में अपनी भव्यता और बनावट के लिए जाना जाता है। सूर्य मन्दिर [[उड़ीसा]] की राजधनी [[भुवनेश्वर]] से 65 किलोमीटर दूर कोणार्क में अपने समय की उत्कृष्ट वास्तु रचना है। [[गंग वंश|पूर्वी गंग वंश]] के राजा नरसिंह देव प्रथम ने सूर्य मन्दिर को तेरहवीं शताब्दी में बनवाया था। प्राचीन उड़िया स्थापत्य कला का यह मन्दिर बेजोड़ उदाहरण है। सूर्य मन्दिर की रचना इस तरह से की गई है कि यह सभी को आकर्षित करती है। सूर्य को ऊर्जा, जीवन और ज्ञान का प्रतीक माना जाता है। [[सूर्य देवता]] की सभी संस्कृतियों में पूजा की जाती रही है। सूर्य की इस मन्दिर में मानवीय आकार में मूर्ति है जो अन्य कहीं नहीं है।<br />
<br />
'''इस मंदिर को देखकर ऐसा प्रतीत होता है कि अपने सात घोड़े वाले रथ पर विराजमान सूर्य देव अभी-अभी कहीं प्रस्थान करने वाले हैं।''' यह मूर्ति सूर्य मन्दिर की सबसे भव्य मूतियों में से एक है। सूर्य की चार पत्नियाँ रजनी, निक्षुभा, छाया और सुवर्चसा मूर्ति के दोनों तरफ हैं। सूर्य की मूर्ति के चरणों के पास ही रथ का सारथी अरुण भी उपस्थित है।<br />
{{दाँयाबक्सा|पाठ='''इसके निर्माण में 1200 कुशल शिल्पियों ने 12 साल तक लगातार काम किया।''' शिल्पियों को निर्देश थे कि एक बार निर्माण आरम्भ होने पर वे अन्यत्र न जा सकेंगे। निर्माण स्थल में निर्माण योग्य पत्थरों का अभाव था। इसलिए सम्भवतया निर्माण सामग्री नदी मार्ग से यहाँ पर लाई गई। इसे मन्दिर के निकट ही तराशा गया। पत्थरों को स्थिरता प्रदान करने के लिए जंगरहित लोहे के क़ब्ज़ों का प्रयोग किया गया। '''इसमें पत्थरों को इस प्रकार से तराशा गया कि वे इस प्रकार से बैठें कि जोड़ों का पता न चले।'''|विचारक=}}<br />
<br />
==निर्माण सम्बन्धी अनुश्रुतियाँ==<br />
मुख्य मन्दिर की संरचना को लेकर अनेक कहानियाँ प्रचलित हैं। कहा जाता है कि जहाँ पर मुख्य मन्दिर था, उसके गर्भगृह में [[सूर्यदेव]] की मूर्ति ऊपर व नीचे चुम्बकीय प्रभाव के कारण हवा में दोलित होती थी। प्रात: सूर्य की किरणें रंगशाला से होते हुए वर्तमान में मौजूद जगमोहन से होते हुए कुछ देर के लिए गर्भगृह में स्थित मूर्ति पर पड़ती थीं। समुद्र का तट उस समय मन्दिर के समीप ही था, जहाँ बड़ी नौकाओं का आवागमन होता रहता था। अक्सर चुम्बकीय प्रभाव के कारण नौकाओं के दिशा मापक यन्त्र दिशा का ज्ञान नहीं करा पाते थे। इसलिए इन चुम्बकों को हटा दिया गया और मन्दिर अस्थिर होने से ध्वस्त हो गया। इसकी ख्याति उत्तर में जब [[मुग़ल|मुग़लों]] तक पहुँची तो उन्होंने इसे नष्ट करने में कोई कसर नहीं छोड़ी। 16वीं सदी के मध्य में मुग़ल आक्रमणकारी कालापहाड़ ने इसके आमलक को नुक़सान पहुँचाया व कई मूर्तियों को खण्डित किया, जिसके कारण मन्दिर का परित्याग कर दिया गया। इससे हुई उपेक्षा के कारण इसका क्षरण होने लगा। कुछ विद्वान मुख्य मन्दिर के टूटने का कारण इसकी विशालता व डिजाइन में दोष को बताते हैं। जो रेतीली भूमि में बनने के कारण धँसने लगा था, लेकिन इस बारे में एक राय नहीं है। '''कुछ का यह मानना है कि यह मन्दिर कभी पूर्ण नहीं हुआ''', जबकि '''[[आइना-ए-अकबरी|आईने अकबरी]]''' में [[अबुल फ़ज़ल]] ने इस मन्दिर का भ्रमण करके इसकी कीर्ति का वर्णन किया है। कुछ विद्वानों का मत है कि काफ़ी समय तक यह मन्दिर अपने मूल स्वरूप में ही था। ब्रिटिश पुराविद [[फ़र्ग्युसन]] ने जब 1837 में इसका भ्रमण किया था, तो उस समय मुख्य मन्दिर का एक कोना बचा हुआ था, जिसकी ऊँचाई उस समय 45 मीटर बताई गई। कुछ विद्वान मुख्य मन्दिर के खण्डित होने का कारण प्रकृति की मार यथा भूकम्प व समुद्री तूफ़ान आदि को मानते हैं। लेकिन इस क्षेत्र में भूकम्प के बाद भी निकटवर्ती मन्दिर कैसे बचे रह गए, यह विचारणीय है। गिरने का अन्य कारण इसमें कम गुणवत्ता का पत्थर प्रयोग होना भी है, जो काल के थपेड़ों व इसके भार को न सह सका। किन्तु एक सर्वस्वीकार्य तथ्य के अनुसार समुद्र से ख़ारे पानी की वाष्प युक्त हवा के लगातार थपेड़ों से मन्दिर में लगे पत्थरों का क्षरण होता चला गया और मुख्य मन्दिर ध्वस्त हो गया। यह प्रभाव सर्वत्र दिखाई देता है।<br />
<br />
==कला का अद्वितीय मन्दिर== <br />
[[चित्र:A-View-Of-Sun-Temple-Konark.jpg|thumb|left|250px|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br /> Sun Temple, Konark]] <br />
कोणार्क [[उड़ीसा]] की प्राचीन वास्तुशैली का विशिष्ट मन्दिर है, जिसमें मन्दिर में मुख्य मन्दिर, महामण्डप, रंगशाला व सटा भोगमण्डप होते थे। इनमें से ज़्यादातर में जगमोहन व मुख्य मन्दिर एक साथ जुड़े होते थे। कोणार्क मन्दिर में थोड़ी भिन्नता है। यहाँ पर जगमोहन व मुख्यमन्दिर सटे थे। पूर्व में स्थित प्रवेश द्वार के बाद नाट्यमण्डप हैं। द्वार पर दोनों ओर दो विशालकाय सिंह एक [[हाथी]] को दबोचे हैं। नाट्यमण्डप पर स्तम्भों को तराश कर विभिन्न आकृतियों से सज्जित किया गया है। मन्दिर का भोगोंडप मन्दिर से पृथक निर्मित है। मुख्य सूर्य मन्दिर में महामण्डप व मुख्य मन्दिर जुड़े थे, जबकि भोगमण्डप रथ से पृथक था। मन्दिर को रथ का स्वरूप देने के लिए मन्दिर के आधार पर दोनों ओर एक जैसे पत्थर के 24 पहिए बनाए गए। पहियों को खींचने के लिए 7 घोड़े बनाए गए। इन पहियों का व्यास तीन मीटर है। मन्दिर के डिजायन व अंकरण में उस समय के सामाजिक व सांस्कृतिक परिवेश का ध्यान रखा गया। आधार की बाहरी दीवार पर लगे पत्थरों पर विभिन्न आकृतियों को इस प्रकार से उकेरा गया कि वे जीवन्त लगें। इनमें कुछ स्थानों पर [[खजुराहो]] की तरह कामातुर आकृतियाँ तो कहीं पर नारी सौंदर्य, महिला व पुरुष वादकों व नर्तकियों की विभिन्न भाव-भंगिमाओं को उकेरा गया। इसके अलावा इसमें मानव, पेड़-पौधों, जीव-जन्तुओं के साथ पुष्पीय व ज्यामितीय अंकरण हैं। मन्दिर का महामण्डप चबूतरे सहित कुल 39 मीटर है। इसकी विशालता से मुख्य मन्दिर की ऊँचाई का अनुमान लगाया जा सकता है, जो सम्भवतया [[लिंगराज मन्दिर|लिंगराज]] व [[पुरी]] से भव्य रहा होगा। पुरातत्ववेत्ता महामण्डप के पीछे इस रेखा मन्दिर या उर्ध्व मन्दिर की ऊँचाई 65 मीटर तक मानते हैं। इस भग्न मन्दिर के एक ओर साढ़े तीन मीटर ऊँची सूर्यदेव की मूर्ति बेहद आकर्षक हैं। इस मन्दिर की मूर्तियाँ लेहराइट, क्लोराइट और खोण्डोलाइट नाम के पत्थरों से बनाई गई हैं। कोर्णाक में ये पत्थर नहीं पाए जाते, इसलिए यह अनुमान लगाया जाता है कि नरसिंह देव ने इसे बाहर से मंगवाया होगा। इस मन्दिर के तीन हिस्से हैं - <br />
#नृत्यमन्दिर, <br />
#जगमोहन मन्दिर <br />
#गर्भगृह। <br />
मन्दिर का महामण्डप बेहद आकर्षक है, जिसका शीर्ष पिरामिड के आकार का है। '''इसमें विभिन्न स्तरों पर [[सूर्य देवता|सूर्य]], चन्द्र, मंगल, बुध, शनि आदि नक्षत्रों की प्रतिमाएँ हैं'''। इसके ऊपर विशाल आमलक है। समीप ही सूर्य की पत्नी मायादेवी व वैष्णव मन्दिर खण्डित अवस्था में है। समीप में भोगमण्डप था। एक नवग्रह मन्दिर भी यहाँ पर है।<br />
<br />
==मान्यताएँ==<br />
[[चित्र:Sun-Temple-Konark-3.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]|thumb|right|250px]]<br />
<blockquote>कोणार्क के आध्यात्मिक महत्त्व, वर्तमान मन्दिर की स्थापना, इसके परित्याग करने से लेकर, मुख्य मन्दिर के ध्वस्त होने के बारे में अनेकानेक मान्यताएँ, अनुश्रुतियाँ हैं। मन्दिर के सम्बन्ध में कई बातें अब भी इतिहास के गर्भ में हैं। इसलिए कई बातों से विद्वतजन एकमत नहीं हैं। [[स्कन्दपुराण]] में कोणार्क की पहचान में सूर्यक्षेत्र, [[ब्रह्म पुराण]] में कोणादित्य, कपि संहिता में रवि क्षेत्र, भाम्बपुराण में मित्रवन व प्राचीन महात्यम में अर्कतीर्थ आदि नामों से की गई है। वहीं निकट में एक सूर्य मन्दिर था। [[पुराण|पुराणों]] में वर्णित मित्रवन व चन्द्रभागा की पहचान के बारे में अलग-अलग तर्क हैं। कुछ लोग इसे [[पाकिस्तान]] के [[मुल्तान]] में बताते हैं, जिसका प्राचीन नाम भाम्बापुरा था और यहीं से [[चिनाब नदी|चिनाब]] या [[चन्द्रभागा नदी|चन्द्रभागा]] गुज़रती है। उधर कोणार्क में भाम्बापुरा तो नहीं है किन्तु मन्दिर से 2 किलोमीटर दूर चन्द्रभागा का तट है, जहाँ पर माघ माह की सप्तमी को विशाल मेला लगता है। <br />
गंग नरेश नरसिंहदेव ने सूर्य मन्दिर का ही निर्माण क्यों करवाया, इसे लेकर अनेक मान्यताएँ हैं।</blockquote><br />
<br />
==बारह महीने के प्रतीक चक्र==<br />
दीवार पर मन्दिर के बाहर बने विशालकाय चक्र पर्यटकों का ध्यान खींच लेते हैं। हर चक्र का व्यास तीन मीटर से ज़्यादा है। चक्रों के नीचे हाथियों के समूह को बेहद बारीकी से उकेरा गया है। सूर्य देवता के रथ के चबूतरे पर बारह जोड़ी चक्र हैं, जो साल के बारह महीने के प्रतीक हैं।<br />
[[चित्र:Sun-Temple-Konark-4.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]|thumb|left|250px]]<br />
==खोज व संरक्षण==<br />
'''1806 में जब इसका पता चला''' तो उस समय यह स्थान चारों ओर पेड़ों व झाड़ियों से घिरा व रेत से ढका था। 1838 में [[एशियाटिक सोसाइटी]] ने पहली बार इसके संरक्षण की बात उठाई। यहाँ से जंगल, झाड़ियों व रेत को हटाया गया। एक बात अच्छी रही कि दबे होने से मन्दिर आतताइयों से सुरक्षित रहा। उस समय मन्दिर का जगमोहन सुरक्षित था, जबकि मुख्य मन्दिर का पिछला हिस्सा ध्वस्त अवस्था में था और चारों ओर खण्डित मन्दिर के पत्थरों की बहुलता थी। 1900 में यहाँ पर वास्तविक संरक्षण करने का प्रयास हुआ। खण्डित हिस्सों को पुरानी संरचना के अनुसार संरक्षित करने का प्रयास किया गया। महामण्डप जो कि गिरने की हालत में था, को बचाने के लिए दरारों को पाटा गया। इसके लिए महामण्डप के आन्तरिक भाग को पत्थरों से भर दिया गया। शेष दोनों ओर के दरवाज़े भी चिनाई करके बन्द कर दिये गये। इस पर लगे पत्थरों का रासायनिक उपचार करके मन्दिर के स्वरूप को निखारा गया। संरक्षण का काम कई सालों तक चला। 20वीं सदी के मध्य में इसे '''भारतीय पुरातत्त्व सर्वेक्षण''' के अधीन कर दिया गया। अन्य सामग्री को लेकर निकट एक संग्रहालय बनाया गया। 1984 के बाद इसे [[विश्व विरासत स्थल]] घोषित किया गया।<br />
<br />
पौराणिक [[भारत]] के अलग-अलग प्रान्तों में धर्मिक उत्सवों के दौरान शोभायात्रा में देव मूर्तियों को लकड़ी के बने रथ पर सज़ा कर श्रद्धालुओं के बीच में ले जाया जाता था। इसीलिए यह माना जाता है कि सूर्य के इस मन्दिर को रथ का रूप दे दिया गया होगा।<ref>{{cite web |url= http://www.aadhiabadi.com/content/%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF-%E0%A4%95%E0%A5%87-%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%AF-%E0%A4%B0%E0%A4%A5-%E0%A4%95%E0%A4%BE-%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%95-%E0%A4%B9%E0%A5%88-%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A3%E0%A4%BE%E0%A4%95-%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%B0-0 |title=सूर्य के दिव्य रथ का प्रतीक है कोर्णाक सूर्यमन्दिर |accessmonthday=[[15 सितंबर]] |accessyear=[[2010]] |authorlink= |format= |publisher=आधी आबादी डॉट कॉम |language=[[हिन्दी]] }}</ref><br />
{{प्रचार}}<br />
{{लेख प्रगति<br />
|आधार=<br />
|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक3<br />
|माध्यमिक=<br />
|पूर्णता=<br />
|शोध=<br />
}}<br />
<br />
==वीथिका==<br />
<gallery><br />
चित्र:Sun-Temple-Konark-5.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
चित्र:Sun-Temple-Konark-6.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
चित्र:Sun-Temple-Konark-7.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
चित्र:Sun-Temple-Konark-8.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
चित्र:Sun-God-Sun-Temple-Konark-9.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
चित्र:Sun-Temple-Konark-10.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
चित्र:Sun-Temple-Konark-11.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
चित्र:Sun-Temple-Konark-12.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
चित्र:Sun-God-Sun-Temple-Konark-13.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
चित्र:Sun-Temple-Gate-Konark.jpg|सूर्य मंदिर, [[कोणार्क]]<br />
</gallery><br />
<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
==संबंधित लेख==<br />
{{उड़ीसा के पर्यटन स्थल}}<br />
{{भारत के मुख्य पर्यटन स्थल}}<br />
{{विश्व विरासत स्थल2}}<br />
[[Category:उड़ीसा राज्य]]<br />
[[Category:उड़ीसा राज्य के धार्मिक स्थल]]<br />
[[Category:उड़ीसा राज्य के पर्यटन स्थल]]<br />
[[Category:हिन्दू मन्दिर]]<br />
[[Category:धार्मिक स्थल कोश]]<br />
[[Category:पर्यटन कोश]]<br />
[[Category:स्थापत्य कला]]<br />
[[Category:कला कोश]]<br />
[[Category:विश्व विरासत स्थल]]<br />
__INDEX__<br />
__NOTOC__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%86%E0%A4%B6%E0%A4%BE_%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%80&diff=212871सदस्य वार्ता:आशा चौधरी2011-09-04T11:39:05Z<p>शिल्पी गोयल: /* पेज देखें */</p>
<hr />
<div>== शब्द संदर्भ ==<br />
<br />
कृपया शब्द कोश [[जय]], [[जय्य]], [[उज्जृम्भ]], [[उन्नत]] को देखे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:04, 14 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== भागीरथी नदी ==<br />
<br />
कृपया [[भागीरथी नदी]] के पेज को देखे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:33, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== द्वादश ज्योतिर्लिंग ==<br />
<br />
कृपया द्वादश ज्योतिर्लिंग का पृष्ठ देख लें।<br />
कृपया द्वादश ज्योतिर्लिंग का [[साँचा:द्वादश ज्योतिर्लिंग|साँचा]] देख लें।<br />
<br />
== द्वादश ज्योतिर्लिंग ==<br />
कृपया [[द्वादश ज्योतिर्लिंग]] का पृष्ठ और [[साँचा:द्वादश ज्योतिर्लिंग|साँचा]] देख लें।<br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:55, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ॠषिकेश]], [[देहरादून]], [[मसूरी]], [[तिब्बत]], [[लाहौर]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:41, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रकृत]], [[एकार्थ]], [[उज्जृम्भण]] शब्दों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:47, 2 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[उज्जृम्भ]] शब्द देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:09, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[आकर्ष]] व [[आक्रन्द]] शब्द देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:20, 10 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== धनानंद ==<br />
<br />
मगध के [[धनानंद]] का पन्ना बना दिया है। [[घनानंद]] का बहुविकल्पी समाप्त कर दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:38, 28 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:प्रतीक्षा ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:प्रतीक्षा]] को देखें ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:20, 28 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:13, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पन्ने के संदर्भ में ==<br />
<br />
मेडम [[गिरीश]] एक बहुविकल्पी शब्द है और इस पन्ने में सारे पन्नों के नाम लिखे हुए है। कृपया इन पन्नों के सही नाम बताये। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 00:16, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:05, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:35, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रीय गीत]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रूबी]]<span class="sign"> [[User:रूबी|रूबी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रूबी|वार्ता]]</small></span> 17:36, 11 अक्टूबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नृत्य कला]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:48, 8 नवंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी ==<br />
<br />
मैं दिखवा रहा हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub>प्रशासक</sub>]] | <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</sub></span> 16:10, 22 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== आप्टे शब्दकोश ==<br />
<br />
सही "पतंजलि:" है इसे पतंजलि लिखा जायेगा [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub>प्रशासक</sub>]] | <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</sub></span> 16:28, 23 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== हिन्दी, पर्यटन ==<br />
मेम भारतकोश हिन्दी का काम चल रहा है। मैं साहित्यकारों के पेज बना रही हूँ। और पर्यटन पर काम करूँगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:11, 28 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 3==<br />
मेम, मुझे आपका संदेश मिल गया है और कमियों को जल्द से जल्द सुधारता हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:46, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 4 और 5==<br />
मेम, ग़लतियाँ सही कर दी हैं, इतनी बारीकी से जाँचने के लिए धन्यवाद ! [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:33, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== धन्यवाद ==<br />
<br />
सूचना देने के लिए धन्यवाद! मैम आज गोविन्द भैया आये नहीं थे तो मैनें और प्रिया ने इन पेजों को चेक कर लिया है। कृपया इन्हें एक बार देख लेना और कल गोविन्द भैया के आने पर एक बार उन्हें भी दिखा दूँगी। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:42, 31 दिसंबर 2010 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान- 1==<br />
ठीक है मेम, मैं सभी हिन्दी सामान्य ज्ञान के लेखों को जाँचता हूँ, और आपको नववर्ष की हार्दिक शुभकामनाएँ ! [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 14:06, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== 2011 ==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ... [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 15:00, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शुभकामनाएँ ==<br />
<br />
आपको भी हमारी तरफ से नववर्ष की शुभकामनाएँ। नववर्ष आपके लिए भी मंगलमय हो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:22, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शुभकामनाएँ ==<br />
<br />
आपको हमारी तरफ से भी नववर्ष की शुभकामनाएँ और नववर्ष आपके लिए भी मंगलमय हो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:23, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नववर्ष ==<br />
<br />
मेम नववर्ष की आपको हार्दिक शुभकामनाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:43, 2 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शुभकामनाएं ==<br />
<br />
हमारी तरफ से भी आपको नव वर्ष की शुभ कामनाएं। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:47, 2 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== अपभ्रंश भाषा ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[अपभ्रंश भाषा]] का पेज बना दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए। और मैं इस पेज को और बढ़ा दूँगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:20, 2 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== 26 अगस्त ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[26 अगस्त]] का पेज कर दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:00, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==शनि चालीसा==<br />
ठीक है मेम, अभी मैं [[महात्मा गाँधी अंतर्राष्ट्रीय हिन्दी विश्वविद्यालय]] का पेज बना रहा हूँ, ये बनाने के बाद उन पृष्ठों को देखता हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 14:48, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शिक्षा सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[शिक्षा सामान्य ज्ञान]] मे प्रव्रज्या शब्द सही कर दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए और कुछ पन्नो मे लेख प्रगति साँचे के ऊपर मित्रों से चर्चा करें करने एक साँचा दाला है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:40, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान==<br />
ठीक है मेम, मैं अभी शिक्षा सामान्य ज्ञान को जाँचता हूँ और ग़लतियाँ ठीक करता हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 18:18, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्नों के नाम ==<br />
<br />
पन्नों के नाम [[उत्तर प्रदेश]], [[कर्नाटक]], [[अरुणाचल प्रदेश]] [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 19:06, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== व्यव्स्था ==<br />
<br />
नमस्ते मेम। जो नये पन्ने बनाए जा रहे हैं वो मैं एक-एक करके चेक कर रही हूँ। पन्नों पर यह काम अभी चल रहा है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:43, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
नमस्ते मेम! अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान-1 को ठीक कर दिया गया है और पन्ने चेक किये जा रहे है अभी उन पर काम चल रहा है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:17, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==दृष्टफल==<br />
<br />
नमस्ते मेम मैनें [[दृष्टफल]] पेज का पुल्लिंग शब्द सही कर दिया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 13:03, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गोवा ==<br />
<br />
मेम मैंने [[गोवा]] का पन्ना चेक कर लिया है, कृपया आप एक बार इस पन्ने को देख लीजिए। यह पन्ना मुख्य पन्ने पर लगाया जाएगा।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:20, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== व्यवस्था ==<br />
<br />
जी हाँ मैम, मैं अपने पेजों को बार-बार चैक कर रहा हूँ। मुझसे जो भी ग़लती होती है, आप बता दिया करें। जिससे अगली बार ग़लती न हो सके।<br />
<br />
== व्यवस्था ==<br />
<br />
जी हाँ मैम, मैं अपने पेजों को बार-बार चैक कर रहा हूँ। मुझसे जो भी ग़लती होती है, आप बता दिया करें। जिससे अगली बार ग़लती न हो सके।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:34, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
मैम अभी मैं उसे बना रही हूँ पहले मैं चैक करूँगी और कल रेनू दीदी क्योंकि अभी तो हम घर जा रहे हैं। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:47, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==इतिहास सामान्य ज्ञान 2==<br />
जी मैम, मैनें 25वाँ प्रश्न डाल दिया है [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 19:48, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मेम [[शिक्षा सामान्य ज्ञान]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान]] व [[इतिहास सामान्य ज्ञान]] देख लिया गया है। कृपया आप एक बार देख लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:20, 12 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== 1 अक्टूबर ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[1 अक्टूबर]] के पन्ने मे मजरुँ सुल्तानपुरी की जगह मजरुह सुल्तानपुरी कर दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 12:40, 13 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पन्ना ==<br />
<br />
मैम, मैंने सिक्ख का पृष्ठ बनाया है। कृपया आप देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 16 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मेम कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पन्ने ==<br />
<br />
मैंने अपनी पुरानी टाइपिंग में से ये पेज बनाए हैं। इन्हैं आप देख लीजिए। [[पिपरावा]], [[पिंडौली]], [[पालमपेट]], [[पानीगिरि]], [[बयाना]], [[बदायूँ]]।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:05, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==नया पन्ना==<br />
कृपया आप इस पन्ने को देख लें-[[राष्ट्रीय बालिका दिवस]]--[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रेणु]]<span class="sign">[[User:रेणु|रेणु]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रेणु|वार्ता]]</small></span> 17:17, 25 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== ध्यान दे रहा हूँ ==<br />
<br />
आपके निर्देशानुसार मैं ध्यान दे रहा हूँ। [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] | <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</sub> 21:38, 25 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 15:23, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
मेम आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 15:30, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
;नमस्ते मेम<br />
*भारतकोश परिवार की ओर से आपको भी गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ।<br />
*कृपया मेरे योगदान के पन्नों को जाँचे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:03, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! <br />
मेम आपको भी हमारी टीम को ओर गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:24, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
मेम कृपया [[प्रयोग:Fozia4]] में विज्ञान सामान्य ज्ञान का पन्ना देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:29, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
मेम दानरत्नाकर (चण्डेश्वर) के पन्ने में प्रक. को प्रकरण कर दिया गया है। कृपया [[दानरत्नाकर (चण्डेश्वर)]] के पन्ने को देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:47, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== संगीत सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! कृपया [[प्रयोग:Priya1]] देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 13:19, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! चयनित चित्र सही कर दिया गया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:44, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
==भूगोल सामान्य ज्ञान== <br />
मेम, क़ृपया [[प्रयोग:Priya2]] जाँच लीजिए [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 18:35, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
मैं मथुरा से बाहर गया था। इसीलिए अपने कुछ पेज दिखा नहीं सका। अब आप देख लीजिएगा।<br />
<br />
[[संघमित्रा]], [[राणा साँगा]], [[सत्याग्रह आन्दोलन]], [[शाहशुजा]], [[शेरअली]], [[आशुतोष मुखर्जी]], [[माधवराव नारायण]], [[मनसबदार]], [[सालबाई की सन्धि]], [[गोरखा युद्ध]], [[गोरखा]], [[लार्ड इरविन]], [[चार्टर एक्ट]], [[आनन्द मोहन बोस]], [[भास्कर वर्मा]], [[लार्ड लिटन प्रथम]], [[लार्ड रिपन]] [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:53, 4 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
मेम कृपया [[कम्प्यूटर सामान्य ज्ञान]] के पन्नो को देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:18, 5 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
__NOTOC__<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
आप इन पृष्ठों को एक बार देख लें। [[राघोवा]], [[मॉर्ले मिण्टो सुधार]], [[लार्ड मिण्टो प्रथम]], [[अमृतसर की सन्धि]], [[साइमन कमीशन]], [[सदाशिवराव भाऊ]], [[रामकृष्ण मिशन]], [[मुराद बख़्श]]।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:54, 6 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम कृपया [[विज्ञान सामान्य ज्ञान 7]] देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:16, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==काशी हिन्दू विश्वविद्यालय==<br />
[[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]], [[मदनमोहन मालवीय]] के सन्दर्भ सही कर दिये हैं [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:28, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सुझाव श्रेणी ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! जिस पन्ने में आपको लगता है, कि उसमे कोई कमी या ग़लती है, तो आप उस पन्ने की वार्ता में अपना संदेश दें और सुझाव श्रेणी डाल दें। जिससे उस पन्ने को देखा जा सके।<br />
<br />
== सुझाव श्रेणी ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! जिस पन्ने में आपको लगता है, कि उसमे कोई कमी या ग़लती है, तो आप उस पन्ने की वार्ता में अपना संदेश दें और [[:category:सुझाव|सुझाव श्रेणी]] डाल दें। जिससे उस पन्ने को देखा जा सके। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:18, 13 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
मेम नमस्ते! कृपया [[वाराणसी]] का पेज चेक कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:33, 17 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
मेम, कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]] जाँच करें। और [[एनी बेसेंट]] के पन्ने में नया चित्र और सूचना बक्सा लगा दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 18:46, 17 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:26, 22 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi5]] और [[अमृता प्रीतम]] की जाँच करें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:19, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] में कला सामान्य ज्ञान देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:46, 28 मार्च 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:49, 29 मार्च 2011 (IST)<br />
== कला सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:20, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
कृपया [[ब्रजभाषा]] के पृष्ठ को चैक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 18:10, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] के पृष्ठ को चैक करें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 19:04, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
=page review==<br />
कृपया [[एस.एल. भयरप्पा]], [[सरस्वती सम्मान]], [[चौधरी देवी लाल]] और [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:00, 7 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान== <br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:54, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रगान]], [[हाथी]], [[तिरंगा]], [[मोर]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:48, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 21:03, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[स्वतन्त्र प्रान्तीय राज्य]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:08, 28 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रीय गीत]], [[बाघ]], [[माउंट आबू]], [[उदयगिरि गुफ़ाएँ]], [[नैनीताल]], [[हॉकी]], [[मथुरा रिफाइनरी]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:16, 28 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== शब्द संदर्भ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी1]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:56, 29 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया नए सामान्य ज्ञान खेल के लिये [[प्रयोग:शिल्पी]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी1]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:27, 30 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:फ़ौज़िया6]] को एक बार देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:45, 7 मई 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 13:39, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को जाँच कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:49, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
आप [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:00, 14 मई 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:57, 15 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:51, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:Ravi1]] और [[प्रयोग:शिल्पी2]] को जाँच लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:31, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Ravi3]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:08, 17 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान के लिए [[प्रयोग:Ravi4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:32, 18 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को जाँच लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 11:24, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:हिना२]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:32, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:42, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:शिल्पी]] और [[प्रयोग:हिना4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:56, 23 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]], [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:13, 24 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]], [[प्रयोग:लक्ष्मी4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:13, 26 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना२]], [[प्रयोग:हिना3]] और [[प्रयोग:हिना4]] को जाँच लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 18:01, 27 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप सामान्य ज्ञान से सम्बन्धित [[प्रयोग:लक्ष्मी3]], [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] और [[प्रयोग:हिना5]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:55, 28 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] व [[ऑक्सीजन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:03, 30 मई 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 12:00, 1 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]], [[प्रयोग:लक्ष्मी4]], [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना२]], [[प्रयोग:हिना3]], [[प्रयोग:हिना4]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]], [[प्रयोग:लक्ष्मी6]], [[प्रयोग:हिना5]], [[प्रयोग:हिना6]], [[प्रयोग:हिना7]], को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:07, 5 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] और को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 12:44, 6 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:36, 7 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:Laxmi]] और [[प्रयोग:हिना3]] को जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 13:51, 7 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:हिना4]] को देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:07, 7 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:17, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:21, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] को जाँचें। क्या आपने [[प्रयोग:शिल्पी1]] को जाँच लिया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:40, 14 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी5]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:15, 15 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नाट्य शास्त्र भरतमुनि]] और [[भरतमुनि]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 14:17, 15 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[प्रयोग:लक्ष्मी4]] और [[प्रयोग:शिल्पी1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:31, 16 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:50, 20 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मैम आप [[प्रयोग:शिल्पी6]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को जल्दी से चैक कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:48, 24 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
मेम कृपया आप [[प्रयोग:प्रिया3]] में पड़ा हुआ गंगा का पेअ देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:18, 26 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:55, 28 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] और [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:33, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]], [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:11, 5 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:46, 8 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को जाँच लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:05, 13 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:34, 20 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] की जाँच कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:56, 23 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] और [[सदस्य:हिमानी/अभ्यास1]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:21, 23 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:19, 26 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:33, 29 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:49, 1 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] की जाँच आज अवश्य कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:09, 3 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वेब रत्न पुरस्कार]] पेज देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 21:33, 4 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/2]] की जाँच कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:50, 6 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:43, 7 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/2]] और [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:23, 8 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/अभ्यास]] और [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/3]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:12, 10 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 18:10, 12 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/2]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/3]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/अभ्यास]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:56, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:28, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 11:21, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
मेम कृपया [[धर्मवीर भारती]] में लगे सूचना बक्सा जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:54, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
मेम कृपया [[आनासागर झील अजमेर]] और [[अमीर महल चेन्नई]] में लगे सूचना बक्सा जाँचें।[[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 14:13, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
[[अरामबोल तट गोवा]] में सूचना बक्सा लगा दिया गया है। [[अल्ट्रासोनोस्कोप]] और [[आलेख्य कला]] के पन्नों में चित्र लगा दिया गया है। कृपया इन पन्नों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:06, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
[[अमरसागर जैसलमेर]] के पन्ने में चित्र लगा दिये गाये है। कृपया पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:35, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:27, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
[[बाल गंगाधर तिलक]] के पन्ने में चित्र लगा दिये गाये है। कृपया पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 16:33, 29 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
मेम कृपया [[दादा भाई नौरोजी]] और [[बड़े ग़ुलाम अली ख़ाँ]] में लगे सूचना बक्सा जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 12:51, 30 अगस्त 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] सामान्य ज्ञान को एक बार देख लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:42, 31 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास]] में मागधी भाषा के पेज को देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:09, 4 सितम्बर 2011 (IST)</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%86%E0%A4%B6%E0%A4%BE_%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%80&diff=212870सदस्य वार्ता:आशा चौधरी2011-09-04T11:36:04Z<p>शिल्पी गोयल: /* पेज देखें */ नया विभाग</p>
<hr />
<div>== शब्द संदर्भ ==<br />
<br />
कृपया शब्द कोश [[जय]], [[जय्य]], [[उज्जृम्भ]], [[उन्नत]] को देखे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:04, 14 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== भागीरथी नदी ==<br />
<br />
कृपया [[भागीरथी नदी]] के पेज को देखे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:33, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== द्वादश ज्योतिर्लिंग ==<br />
<br />
कृपया द्वादश ज्योतिर्लिंग का पृष्ठ देख लें।<br />
कृपया द्वादश ज्योतिर्लिंग का [[साँचा:द्वादश ज्योतिर्लिंग|साँचा]] देख लें।<br />
<br />
== द्वादश ज्योतिर्लिंग ==<br />
कृपया [[द्वादश ज्योतिर्लिंग]] का पृष्ठ और [[साँचा:द्वादश ज्योतिर्लिंग|साँचा]] देख लें।<br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:55, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ॠषिकेश]], [[देहरादून]], [[मसूरी]], [[तिब्बत]], [[लाहौर]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:41, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रकृत]], [[एकार्थ]], [[उज्जृम्भण]] शब्दों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:47, 2 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[उज्जृम्भ]] शब्द देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:09, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[आकर्ष]] व [[आक्रन्द]] शब्द देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:20, 10 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== धनानंद ==<br />
<br />
मगध के [[धनानंद]] का पन्ना बना दिया है। [[घनानंद]] का बहुविकल्पी समाप्त कर दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:38, 28 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:प्रतीक्षा ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:प्रतीक्षा]] को देखें ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:20, 28 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:13, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== पन्ने के संदर्भ में ==<br />
<br />
मेडम [[गिरीश]] एक बहुविकल्पी शब्द है और इस पन्ने में सारे पन्नों के नाम लिखे हुए है। कृपया इन पन्नों के सही नाम बताये। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 00:16, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:05, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:35, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रीय गीत]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रूबी]]<span class="sign"> [[User:रूबी|रूबी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रूबी|वार्ता]]</small></span> 17:36, 11 अक्टूबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नृत्य कला]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:48, 8 नवंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी ==<br />
<br />
मैं दिखवा रहा हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub>प्रशासक</sub>]] | <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</sub></span> 16:10, 22 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== आप्टे शब्दकोश ==<br />
<br />
सही "पतंजलि:" है इसे पतंजलि लिखा जायेगा [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub>प्रशासक</sub>]] | <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</sub></span> 16:28, 23 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== हिन्दी, पर्यटन ==<br />
मेम भारतकोश हिन्दी का काम चल रहा है। मैं साहित्यकारों के पेज बना रही हूँ। और पर्यटन पर काम करूँगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:11, 28 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 3==<br />
मेम, मुझे आपका संदेश मिल गया है और कमियों को जल्द से जल्द सुधारता हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:46, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 4 और 5==<br />
मेम, ग़लतियाँ सही कर दी हैं, इतनी बारीकी से जाँचने के लिए धन्यवाद ! [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:33, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== धन्यवाद ==<br />
<br />
सूचना देने के लिए धन्यवाद! मैम आज गोविन्द भैया आये नहीं थे तो मैनें और प्रिया ने इन पेजों को चेक कर लिया है। कृपया इन्हें एक बार देख लेना और कल गोविन्द भैया के आने पर एक बार उन्हें भी दिखा दूँगी। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:42, 31 दिसंबर 2010 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान- 1==<br />
ठीक है मेम, मैं सभी हिन्दी सामान्य ज्ञान के लेखों को जाँचता हूँ, और आपको नववर्ष की हार्दिक शुभकामनाएँ ! [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 14:06, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== 2011 ==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ... [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 15:00, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शुभकामनाएँ ==<br />
<br />
आपको भी हमारी तरफ से नववर्ष की शुभकामनाएँ। नववर्ष आपके लिए भी मंगलमय हो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:22, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शुभकामनाएँ ==<br />
<br />
आपको हमारी तरफ से भी नववर्ष की शुभकामनाएँ और नववर्ष आपके लिए भी मंगलमय हो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:23, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नववर्ष ==<br />
<br />
मेम नववर्ष की आपको हार्दिक शुभकामनाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:43, 2 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शुभकामनाएं ==<br />
<br />
हमारी तरफ से भी आपको नव वर्ष की शुभ कामनाएं। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:47, 2 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== अपभ्रंश भाषा ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[अपभ्रंश भाषा]] का पेज बना दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए। और मैं इस पेज को और बढ़ा दूँगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:20, 2 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== 26 अगस्त ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[26 अगस्त]] का पेज कर दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:00, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==शनि चालीसा==<br />
ठीक है मेम, अभी मैं [[महात्मा गाँधी अंतर्राष्ट्रीय हिन्दी विश्वविद्यालय]] का पेज बना रहा हूँ, ये बनाने के बाद उन पृष्ठों को देखता हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 14:48, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== शिक्षा सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[शिक्षा सामान्य ज्ञान]] मे प्रव्रज्या शब्द सही कर दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए और कुछ पन्नो मे लेख प्रगति साँचे के ऊपर मित्रों से चर्चा करें करने एक साँचा दाला है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:40, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान==<br />
ठीक है मेम, मैं अभी शिक्षा सामान्य ज्ञान को जाँचता हूँ और ग़लतियाँ ठीक करता हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 18:18, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्नों के नाम ==<br />
<br />
पन्नों के नाम [[उत्तर प्रदेश]], [[कर्नाटक]], [[अरुणाचल प्रदेश]] [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 19:06, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== व्यव्स्था ==<br />
<br />
नमस्ते मेम। जो नये पन्ने बनाए जा रहे हैं वो मैं एक-एक करके चेक कर रही हूँ। पन्नों पर यह काम अभी चल रहा है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:43, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
नमस्ते मेम! अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान-1 को ठीक कर दिया गया है और पन्ने चेक किये जा रहे है अभी उन पर काम चल रहा है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:17, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==दृष्टफल==<br />
<br />
नमस्ते मेम मैनें [[दृष्टफल]] पेज का पुल्लिंग शब्द सही कर दिया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 13:03, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गोवा ==<br />
<br />
मेम मैंने [[गोवा]] का पन्ना चेक कर लिया है, कृपया आप एक बार इस पन्ने को देख लीजिए। यह पन्ना मुख्य पन्ने पर लगाया जाएगा।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 16:20, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== व्यवस्था ==<br />
<br />
जी हाँ मैम, मैं अपने पेजों को बार-बार चैक कर रहा हूँ। मुझसे जो भी ग़लती होती है, आप बता दिया करें। जिससे अगली बार ग़लती न हो सके।<br />
<br />
== व्यवस्था ==<br />
<br />
जी हाँ मैम, मैं अपने पेजों को बार-बार चैक कर रहा हूँ। मुझसे जो भी ग़लती होती है, आप बता दिया करें। जिससे अगली बार ग़लती न हो सके।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:34, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
मैम अभी मैं उसे बना रही हूँ पहले मैं चैक करूँगी और कल रेनू दीदी क्योंकि अभी तो हम घर जा रहे हैं। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:47, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==इतिहास सामान्य ज्ञान 2==<br />
जी मैम, मैनें 25वाँ प्रश्न डाल दिया है [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 19:48, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मेम [[शिक्षा सामान्य ज्ञान]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान]] व [[इतिहास सामान्य ज्ञान]] देख लिया गया है। कृपया आप एक बार देख लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:20, 12 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== 1 अक्टूबर ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मैंने [[1 अक्टूबर]] के पन्ने मे मजरुँ सुल्तानपुरी की जगह मजरुह सुल्तानपुरी कर दिया है, कृपया आप पेज को देख लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 12:40, 13 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पन्ना ==<br />
<br />
मैम, मैंने सिक्ख का पृष्ठ बनाया है। कृपया आप देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 16 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! मेम कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पन्ने ==<br />
<br />
मैंने अपनी पुरानी टाइपिंग में से ये पेज बनाए हैं। इन्हैं आप देख लीजिए। [[पिपरावा]], [[पिंडौली]], [[पालमपेट]], [[पानीगिरि]], [[बयाना]], [[बदायूँ]]।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:05, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==नया पन्ना==<br />
कृपया आप इस पन्ने को देख लें-[[राष्ट्रीय बालिका दिवस]]--[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रेणु]]<span class="sign">[[User:रेणु|रेणु]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रेणु|वार्ता]]</small></span> 17:17, 25 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== ध्यान दे रहा हूँ ==<br />
<br />
आपके निर्देशानुसार मैं ध्यान दे रहा हूँ। [[चित्र:Admin-logo.jpg|प्रशासक|link=User:आदित्य चौधरी]] [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी <sub style="color:#8f30f1">प्रशासक</sub>]] | <sub>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</sub> 21:38, 25 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 15:23, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
मेम आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 15:30, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
;नमस्ते मेम<br />
*भारतकोश परिवार की ओर से आपको भी गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ।<br />
*कृपया मेरे योगदान के पन्नों को जाँचे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:03, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गणतंत्र दिवस ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! <br />
मेम आपको भी हमारी टीम को ओर गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:24, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
मेम कृपया [[प्रयोग:Fozia4]] में विज्ञान सामान्य ज्ञान का पन्ना देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:29, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
मेम दानरत्नाकर (चण्डेश्वर) के पन्ने में प्रक. को प्रकरण कर दिया गया है। कृपया [[दानरत्नाकर (चण्डेश्वर)]] के पन्ने को देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:47, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== संगीत सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! कृपया [[प्रयोग:Priya1]] देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 13:19, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! चयनित चित्र सही कर दिया गया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:44, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
==भूगोल सामान्य ज्ञान== <br />
मेम, क़ृपया [[प्रयोग:Priya2]] जाँच लीजिए [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 18:35, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
मैं मथुरा से बाहर गया था। इसीलिए अपने कुछ पेज दिखा नहीं सका। अब आप देख लीजिएगा।<br />
<br />
[[संघमित्रा]], [[राणा साँगा]], [[सत्याग्रह आन्दोलन]], [[शाहशुजा]], [[शेरअली]], [[आशुतोष मुखर्जी]], [[माधवराव नारायण]], [[मनसबदार]], [[सालबाई की सन्धि]], [[गोरखा युद्ध]], [[गोरखा]], [[लार्ड इरविन]], [[चार्टर एक्ट]], [[आनन्द मोहन बोस]], [[भास्कर वर्मा]], [[लार्ड लिटन प्रथम]], [[लार्ड रिपन]] [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:53, 4 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
मेम कृपया [[कम्प्यूटर सामान्य ज्ञान]] के पन्नो को देखे लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:18, 5 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
__NOTOC__<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
आप इन पृष्ठों को एक बार देख लें। [[राघोवा]], [[मॉर्ले मिण्टो सुधार]], [[लार्ड मिण्टो प्रथम]], [[अमृतसर की सन्धि]], [[साइमन कमीशन]], [[सदाशिवराव भाऊ]], [[रामकृष्ण मिशन]], [[मुराद बख़्श]]।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:54, 6 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम कृपया [[विज्ञान सामान्य ज्ञान 7]] देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:16, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==काशी हिन्दू विश्वविद्यालय==<br />
[[काशी हिन्दू विश्वविद्यालय]], [[मदनमोहन मालवीय]] के सन्दर्भ सही कर दिये हैं [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:28, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सुझाव श्रेणी ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! जिस पन्ने में आपको लगता है, कि उसमे कोई कमी या ग़लती है, तो आप उस पन्ने की वार्ता में अपना संदेश दें और सुझाव श्रेणी डाल दें। जिससे उस पन्ने को देखा जा सके।<br />
<br />
== सुझाव श्रेणी ==<br />
<br />
मेम नमस्ते! जिस पन्ने में आपको लगता है, कि उसमे कोई कमी या ग़लती है, तो आप उस पन्ने की वार्ता में अपना संदेश दें और [[:category:सुझाव|सुझाव श्रेणी]] डाल दें। जिससे उस पन्ने को देखा जा सके। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:18, 13 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
मेम नमस्ते! कृपया [[वाराणसी]] का पेज चेक कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 10:33, 17 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
मेम, कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]] जाँच करें। और [[एनी बेसेंट]] के पन्ने में नया चित्र और सूचना बक्सा लगा दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 18:46, 17 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मेम कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:26, 22 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi5]] और [[अमृता प्रीतम]] की जाँच करें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:19, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] में कला सामान्य ज्ञान देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:46, 28 मार्च 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:49, 29 मार्च 2011 (IST)<br />
== कला सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] | <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:20, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
कृपया [[ब्रजभाषा]] के पृष्ठ को चैक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 18:10, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] के पृष्ठ को चैक करें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 19:04, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
=page review==<br />
कृपया [[एस.एल. भयरप्पा]], [[सरस्वती सम्मान]], [[चौधरी देवी लाल]] और [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:00, 7 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान== <br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 16:54, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रगान]], [[हाथी]], [[तिरंगा]], [[मोर]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:48, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 21:03, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[स्वतन्त्र प्रान्तीय राज्य]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:08, 28 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राष्ट्रीय गीत]], [[बाघ]], [[माउंट आबू]], [[उदयगिरि गुफ़ाएँ]], [[नैनीताल]], [[हॉकी]], [[मथुरा रिफाइनरी]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:16, 28 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== शब्द संदर्भ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी1]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:56, 29 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया नए सामान्य ज्ञान खेल के लिये [[प्रयोग:शिल्पी]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी1]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:27, 30 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:फ़ौज़िया6]] को एक बार देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:45, 7 मई 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 13:39, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को जाँच कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:49, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
आप [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:00, 14 मई 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 17:57, 15 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:51, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:Ravi1]] और [[प्रयोग:शिल्पी2]] को जाँच लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:31, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Ravi3]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:08, 17 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान के लिए [[प्रयोग:Ravi4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:32, 18 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को जाँच लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 11:24, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:हिना२]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:32, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:42, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:शिल्पी]] और [[प्रयोग:हिना4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:56, 23 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]], [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:13, 24 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]], [[प्रयोग:लक्ष्मी4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:13, 26 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना२]], [[प्रयोग:हिना3]] और [[प्रयोग:हिना4]] को जाँच लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 18:01, 27 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप सामान्य ज्ञान से सम्बन्धित [[प्रयोग:लक्ष्मी3]], [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] और [[प्रयोग:हिना5]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:55, 28 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] व [[ऑक्सीजन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:03, 30 मई 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 12:00, 1 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]], [[प्रयोग:लक्ष्मी4]], [[प्रयोग:शिल्पी1]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना२]], [[प्रयोग:हिना3]], [[प्रयोग:हिना4]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]], [[प्रयोग:लक्ष्मी6]], [[प्रयोग:हिना5]], [[प्रयोग:हिना6]], [[प्रयोग:हिना7]], को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:07, 5 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] और को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 12:44, 6 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:36, 7 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:Laxmi]] और [[प्रयोग:हिना3]] को जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 13:51, 7 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[प्रयोग:हिना4]] को देख लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:07, 7 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:17, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:21, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी6]] को जाँचें। क्या आपने [[प्रयोग:शिल्पी1]] को जाँच लिया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:40, 14 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी5]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:15, 15 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[नाट्य शास्त्र भरतमुनि]] और [[भरतमुनि]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:ऋचा]]<span class="sign"> [[User:ऋचा|ऋचा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:ऋचा|वार्ता]]</small></span> 14:17, 15 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[प्रयोग:लक्ष्मी4]] और [[प्रयोग:शिल्पी1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:31, 16 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:50, 20 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
मैम आप [[प्रयोग:शिल्पी6]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को जल्दी से चैक कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:48, 24 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
मेम कृपया आप [[प्रयोग:प्रिया3]] में पड़ा हुआ गंगा का पेअ देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:18, 26 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:55, 28 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] और [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:33, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]], [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:11, 5 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:46, 8 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को जाँच लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:05, 13 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] को जाँच लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:34, 20 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] की जाँच कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:56, 23 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] और [[सदस्य:हिमानी/अभ्यास1]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:21, 23 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया आप [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:19, 26 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:33, 29 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:49, 1 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] की जाँच आज अवश्य कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:09, 3 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वेब रत्न पुरस्कार]] पेज देखें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 21:33, 4 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/2]] की जाँच कर लीजिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:50, 6 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:43, 7 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
आप सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/2]] और [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/1]] की जाँच कर लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:23, 8 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/अभ्यास]] और [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/3]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 20:12, 10 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 18:10, 12 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/2]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/3]], [[सदस्य:रविन्द्र प्रसाद/अभ्यास]] और [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5]] की जाँच करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 10:56, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:28, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 11:21, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
मेम कृपया [[धर्मवीर भारती]] में लगे सूचना बक्सा जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:54, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
मेम कृपया [[आनासागर झील अजमेर]] और [[अमीर महल चेन्नई]] में लगे सूचना बक्सा जाँचें।[[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 14:13, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
[[अरामबोल तट गोवा]] में सूचना बक्सा लगा दिया गया है। [[अल्ट्रासोनोस्कोप]] और [[आलेख्य कला]] के पन्नों में चित्र लगा दिया गया है। कृपया इन पन्नों को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:06, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ने देखें ==<br />
<br />
[[अमरसागर जैसलमेर]] के पन्ने में चित्र लगा दिये गाये है। कृपया पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:35, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान==<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] को एक बार देख लें [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:27, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
[[बाल गंगाधर तिलक]] के पन्ने में चित्र लगा दिये गाये है। कृपया पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 16:33, 29 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
मेम कृपया [[दादा भाई नौरोजी]] और [[बड़े ग़ुलाम अली ख़ाँ]] में लगे सूचना बक्सा जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 12:51, 30 अगस्त 2011 (IST)<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] सामान्य ज्ञान को एक बार देख लें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:गोविन्द राम]]<span class="sign">[[User:गोविन्द राम|गोविन्द राम]] - <small>[[सदस्य वार्ता:गोविन्द राम|वार्ता]]</small></span> 20:42, 31 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास]] में मागधी भाषा के पेज को देखें।</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2/%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8&diff=212869सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास2011-09-04T11:33:55Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>==मागधी भाषा==<br />
मगही या मागधी [[भारत]] की एक भाषा है। मगही शब्द का विकास मागधी से हुआ है (मागधी > मागही >मगही)। मगही [[भारत]] में कुल 17,449,446 लोगों द्वारा बोली जाती है। प्राचीन काल में यह [[मगध साम्राज्य]] की भाषा थी। भगवान [[बुद्ध]] अपने उपदेश इसके प्राचीन रुप मागधी प्राकृत में ही देते थे। मगही का [[मैथिली भाषा|मैथिली]] और [[भोजपुरी भाषा|भोजपुरी]] भाषाओं से भी गहरा संबंध है जिन्हें सामूहिक रूप से बिहारी भाषाएं कहा जाता है जो इन्डो-आर्यन भाषाएं हैं। मैथिली की पारंपरिक लिपि “कैथी” है पर अब यह समन्यतः [[देवनागरी लिपि]] में ही लिखी जाती है। मगही [[बिहार]] के मुख्यतः पटना, गया, जहानाबाद, और औरंगाबाद ज़िले में बोली जाती है। इसके अलावा यह पलामू, गिरिडीह, हज़ारीबाग, मुंगेर, और भागलपुर, झारखंड के कुछ ज़िलों तथा पश्चिम बंगाल के मालदा में भी बोला जाता है।<br />
<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है; अतः स्थान भेद के साथ-साथ इसके रूप बदल जाते हैं । प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत भाषाविद कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :-'सा मागधी मूलभाषा' इस वाक्य से यह बोध होता है कि भगवान गौतम बुद्ध के समय मागधी ही मूल भाषा के रुप में जन सामान्य के बीच बोली जाती थी। कहा जाता है कि भाषा समय पाकर अपना स्वरुप बदलती है और विभिन्न रुपों में विकसित होती है। <br />
==मगही का विकास==<br />
{{tocright}}<br />
मगही का विकास 'मागधी' शब्द से हुआ है। ध्वनि परिवर्तन के कारण मागधी > मागही > मगही। आद्य अक्षर में स्वर संकोच होने के कारण मा > म के रुप में विकसित हुआ है। यहां यह प्रश्न उपस्थित होता है कि मगही भाषा का विकास मागधी (पालि) अथवा नाटकों में प्रयुक्त मागधी प्राकृत से हुआ अथवा मगध जनपद में बोली जाने वाली किसी अन्य भाषा से। जहां तक नाटकों में प्रयुक्त होने वाली मागधी प्राकृत का सम्बन्ध है उससे मगही का विकास नहीं माना जा सकता है क्योंकि मागधी में र का ल और स का श हो जाता है। जबकि मगही में र औऱ ल तथा स आदि ध्वनियों का स्वतन्त्र अस्तित्त्वहै। मगही में श का प्रयोग ही नहीं होता है। मागधी में ज का य हो जाता है, किन्तु मगही में यह ज के रुप में ही मिलता है, यथा - जन्म > जनम, जल > जल। मागधी में अन्वर्वती च्छ का श्च हो जाता है जबकि मगही में छ का छ ही रहता है, यथा - गच्छ > गाछ, पुच्छ > पूंछ, गुच्छक > गुच्छा। मागधी में क्ष का श्क हो जाता है जबकि मगही में क्ष का ख हो जाता है, यथा - पक्ष > पक्ख > पख, पंख, क्षेत्र > खेत्त > खेत। उपर्युक्त तथ्यों के आधार पर यह कहा जा सकता है मागधी प्राकृत से मगही का विकास नहीं माना जा सकता है। पालि जिसे मागधी कहते हैं, उसमें मगही के अनेक शब्द मिलते हैं, यथा - निस्सेनी > निसेनी, गच्छ > गाछ, रुक्ख > रुख, जंखणे > जखने, तंखणे > तखने, कंखणे > कखने, कुहि, कहं > कहां, जहि, जहीं > जहां आदि।<br />
<br />
किन्तु पालि और मगही की तुलनात्मक विवेचना से यह स्पष्ट हो जाता है कि पालि (मागधी) से भी मगही विकसित नहीं हुई है। सुनीति कुमार चटर्जी ने पश्चिमी मागधी अपभ्रंश से बिहारी बोलियों को विकसति माना है। दोहों की भाषा और मगही भाषा की तुलना से यह तथ्य सुनिश्चित होता है कि मगही सिद्धों की भाषा से विकसित हुई है। [[सर्वनाम]] में सरहपाद की भाषा में जहां को, जे का प्रयोग होता है, वही मगही के, जे का प्रयोग प्रचलित है। चार, चउदह, दस (दह) आदि संख्यावाचक शब्दों का प्रयोग मगही के समान है। सामयिक परिवर्तन के कारण प्रयोग मगही तथा सिद्धों की मगही में सामयिक परिवर्तन दृष्टिगत होता है किन्तु दोनों की प्रवृति एवं प्रकृति में एकरुपता है।<br />
<br />
सिद्धों की शब्दावलियां कुछ परिवर्तन के साथ मगही में प्रयुक्त होती है। यथा - अइसन, अप्पन, कइसे, लेली-लेली, लेलकइ, आइल > आयल, अइलइ, अन्धारि > अंधार, फटिला > फटिलइ, अधराति, अधरतिया, भइली, भेली भइली, आदि। सिद्ध साहित्य की पंक्तियां भी मगही के अत्यन्त निकट मालूम पड़ती है :<br />
<poem>भाव न होइ अभाव ण जागइ।<br />
अइस संवाहै को पतिआइ।।<br />
आजि भूसु बंगाली भइली<br />
णिअधरणी चण्डाली लली (चर्यापद 29)। </poem><br />
<br />
सिद्धों की भाषाकार गठनात्मक रुप मगही से पूर्णत: एकनिष्ठ है। किसी भाषा की गठनात्मक स्वरुप का निरुपण, [[संज्ञा]], सर्वनाम, [[क्रिया]], [[विशेषण]], [[उपसर्ग]] तथा [[प्रत्यय]] आदि से होता है। सिद्धों की भाषा की संज्ञा, सर्वनाम, मगही के समान ही हैं। अत: यह कहा जा सकता है कि सिद्धों की भाषा से ही मगही का भाषिक रुप विकसित है। सिद्धों की भाषा और मगही में पर्याप्त समरुपता है। उदाहरण के लिये यर्यापद की कुछ पंक्तियां देखी जा सकती है:<br />
<poem>सरह भषइ जप उजु भइला<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
नाना तरुवर माउलिल ते गअणत लालेगि डालि।<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
आइल गराहक अपने बहिआ।<br />
(बिरुआ, चर्यापद) <br />
</poem><br />
उपर्युक्त पंक्तियों में सिद्धों ने वर्तमान भूतकालिक कृदन्त प्रत्यय "इल' का प्रयोग किया है। ऐसे प्रयोग आधुनिक मगही में भी मिलते हैं। मागधी अपभ्रंश से आधुनिक मगही पूर्णत: सम्बद्ध है। अपभ्रंश में प्रयुक्त विभक्तियुक्त संज्ञापदों के रुप मगही में पाये जाते हैं, यथा - "घरे में दिनरात बइठल ही। बाबू जी घरे न हथुन।" अपभ्रंश काल में विभक्तिबोधक पर सर्गों का प्रयोग होने लगा था, जिनका विकास अन्य भाषाओं के साथ मगही में भी हुआ। इसी प्रकार संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण तथा क्रिया आदि का विकास मागधी (पश्चिमी) अपभ्रंश से हुआ। अपभ्रंश में तत्सम शब्दों के बहिष्कार की प्रकृति दृष्टिगत होती है, आधुनिक मगही में भी यह प्रवृति वर्तमान है। मगही के तद्भव और देशी शब्द-तन्त्र मुख्यत: प्राकृत और अपभ्रंश के शब्द-तन्त्र के ही विकसित रुप हैं। यहां यह बता देना समीचीन है कि सिद्ध साहित्य के रुप में प्राप्त मगही के प्राचीनकालिक स्वरुप के अनन्तर उसके आधुनिक रुप ही मिलते हैं, मध्यकालीन स्वरुप अप्राप्त है।<br />
==भाषात्त्व==<br />
मगही का स्वतन्त्र भाषात्त्व है किन्तु मैथिली भाषा वैज्ञानिकों अर्थात जयकान्त मिश्र ने यह सिद्ध करने का प्रयत्न किया है कि मगही का स्वतन्त्र अस्तित्त्व है। जयकान्त मिश्र ने मगही को मैथिली की एक उपबोली के रुप में सिद्ध किया है किन्तु मैथिली और मगही को एक दूसरे से पृथक करने वाली विशिष्टता दोनों की औच्चारणिक एवं ध्वन्यात्मक परिवर्तन की प्रकिया है। अत: मगही को मैथिली की उपबोली के रुप में स्वीकार नहीं किया जा सकता है। इसका स्वतन्त्र भाषात्त्व है।<br />
<br />
मगही तथा भोजपुरी में भी कुछ भाषिक एवं व्याकरणिक एकरुपता दृष्टिगत होती है, किन्तु दोनों भाषाओं का पृथक-पृथक अस्तित्त्व है। बिहारी बोलियों में पायी जाने वाली आन्तरिक एकरुपता अवश्य मिलती है। किन्तु आन्तरिक विषमता भी प्रभूत रुप में मिलती है। मगही तथा भोजपुरी में व्याकरणिक भिन्नता भी है। मगही क्रियाओं में जहां कर्ता के अनुरुप लिंगभेद नहीं होता वहां भोजपुरी में होता हा। संक्षेपत: यह कहा जा सकता है कि मगही की स्वतन्त्र भाषिक सत्ता है।<br />
<br />
मगही भाषा की सीमा का विवेचन करने पर पता चलता है कि यह केवल पटना और गया ज़िले में ही नहीं अपितु झारखण्ड प्रदेश के हजारीबाग, गिरिडीह आदि ज़िले में भी बोली जाती है। मगध के पश्चिमी सीमा पर [[झारखण्ड]] राज्य के पलामू ज़िले के कुछ भागों में तथा पूर्व में [[बिहार]] राज्य के ही [[मुंगेर]] तथा [[भागलपुर]] के क्षेत्रों में भी मगही बोली जाती है।<br />
<br />
मगही क्षेत्र के उत्तर में गंगापार तिरहुत क्षेत्र में मैथिली बोली का क्षेत्र है। पश्चिम में शाहाबाद तथा पलामू का भोजपुरी क्षेत्र है। उत्तर पूर्वी सीमा पर मुंगेर, भागपुर और संथाल परगना (झारखण्ड) में अंगिका (छिकाछिकी) बोली जाती है। मगही की दक्षिण सीमा पर रांची में सदानी भोजपुरी का क्षेत्र है।<br />
==मगही के रूप==<br />
ग्रियर्सन ने मगही के दो रुपों को स्वीकार किया है:<br />
#पूर्वी मगही<br />
#शुद्ध मगही<br />
;पूर्वी मगही<br />
पूर्वी मगही का कोई श्रृंखलाबद्ध रुप नहीं है। यह मगही हजारीबाग के दक्षिणपूर्व भाग, मानभूम एवं रांची के दक्षिण पूर्व भाग खारासावां तथा दक्षिण में मयूरभंज एवं बामरा तक बोली जाती है। मालदा ज़िले के पश्चिमी भाग में भी पूर्वी मगही का क्षेत्र है।<br />
;शुद्ध मगही<br />
शुद्ध मगही अपने क्षेत्र में बोली जाती है। यह पश्चिमी क्षेत्र में पटना, गया, हजारीबाग, मुंगेर और भागलपुर ज़िले में ही नहीं अपितु पूर्व क्षेत्र में रांची के दक्षिण भाग में, सिंहभूम के उत्तरी क्षेत्र में तथा सरायकेला एवं कारसावां के कुछ क्षेत्रों में मगही बोली जाती है।<br />
;मिश्रित मगही<br />
पूर्वी मगही तथा शुद्ध मगही के साथ ही मिश्रित मगही की भी एक व्यापक संज्ञा हो सकती है। मिश्रित मगही का रुप वहां दिखाई पड़ता है जहां आदर्श मगही अपनी सीमा पर अन्य सहोदर भाषाओं, जैसे मैथिली और भोजपुरी से एक से एक होकर एवं अपने अस्तित्त्व को क्षीरोदकीभूत कर सीमावर्ती बोलियों के रुप में व्यक्त होती है।<br />
==आधुनिक काल में मगही==<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है, परिणामत: स्थान भेद के कारण इसके रुप भेद भी प्रचलित हैं। प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। <br />
; कृष्णदेव प्रसाद के अनुसार<br />
मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :<br />
<br />
#आदर्श-मगही<br />
#शुद्ध-मगही<br />
#टलहामगही<br />
#सोनतरियामगही<br />
#जंगलीमगही<br />
<br />
;आदर्श- मगही<br />
यह मुख्यत: गया ज़िले में बोली जाती है।<br />
;शुद्ध -मगही<br />
इस प्रकार की मगही राजगृह से लेकर बिहारशरीफ के उत्तर चार कोस बयना स्टेशन (रेलवे) पटना ज़िले के अन्य क्षेत्रों में बोली जाती है<br />
;टलहा -मगही<br />
टलहा मगही मुख्य रुप से मोकामा, बड़हिया, बाढ़ अनुमण्डल के इस पार के कुछ पूर्वी भाग और लक्खीसराय थाना के कुछ उत्तरी भाग गिद्धौर और पूर्व में फतुहां में बोली जाती है।<br />
;सोनतरिया मगही<br />
सोन नदी के तटवर्ती भू-भाग में पट्ना और गया ज़िले में सोनतरिया मगही बोली जाती है।<br />
;जंगली मगही<br />
[[राजगृह]], [[गया]], [[झारखण्ड]] प्रदेश के छोटानागपुर (उत्तरी छोटानागपुर मूलत:) और विशेषतौर से हजारीबाग के वन्य या जंगली क्षेत्रों में जंगली मगही बोली जाती है।<br />
;ग्रियर्सन महोदय के अनुसार<br />
श्री कृष्णदेव प्रसाद ने पूर्वी मगही का उल्लेख नहीं किया है। ग्रियर्सन महोदय के अनुसार पूर्वी मगही का क्षेत्र हजारीबाग, मानभूम, दक्षिणभूम, दक्षिणपूर्व रांची तथा उड़ीसा में स्थित खारसावां एवं मयुरभंज के कुछ भाग तथा छत्तीसगढ़ के वामड़ा में है। मालदा ज़िले के दक्षिण में भी ग्रियर्सन पूर्वी-मगही की स्थिति स्वीकार करते हैं। भोलानाथ तिवारी ने मगही के चार रुपों का निर्धारण [[हिन्दी भाषा]] नामक पुस्तक में किया है :<br />
#आदर्श-मगही<br />
#पूर्वी-मगही<br />
#जंगली-मगही<br />
#सोनतरी मगही<br />
;भोलानाथ तिवारी के अनुसार<br />
भोलानाथ तिवारी की मान्यता है कि मगही का परिनिष्ठित रुप गया ज़िले में बोला जाता है। ग्रियर्सन ने भी गया ज़िले में बोली जाने वाली मगही को विशुद्धतम की संज्ञा<ref>भारत की भाषा का सर्वेक्षण, खण्ड 5 भाग 2, पृ. 123</ref> दी है। प्राचीन गया जनपद में मगही भाषा के तीन स्पष्ट भेद प्रचलित थे। नवादा अनुमण्डल, औरंगाबाद अनुमण्डल तथा गया के शेष क्षेत्र की मगही में स्पष्ट अन्तर है। किन्तु ज़िले के पुनर्गठन के पश्चात गया ज़िले में एक ही प्रकार की मगही प्रचलित है। पटना ज़िले के दक्षिणी भाग और प्राय: सम्पूर्ण गया ज़िले में विशेष रुप से एकरुपता पायी जाती है। पटना और गया ज़िले की भाषा को ही परिनिष्ठित मगही मानना युक्तिसंगत एवं समीचीन है। अत: ब्रजमोहन पाण्डेय 'नलिन' जो कि पालि भाषा के मगध विश्वविद्यालय में विबागाध्यक्ष हैं मगही साहित्यकारों से निवेदन करते हुऐ लिखते हैं; 'मगही साहित्याकारों से अत: मेरा निवेदन है कि वे गया की मगही को ही परिनिष्ठित मानकर अपने रचनात्मक कार्यों का सम्पादन करें।'<br />
==मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास==<br />
मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास का प्रारम्भ आठवीं शताब्दी के सिद्ध कवियों की रचनाओं से होता है। सरहपा की रचनाओं का सुव्यवस्थित एवं वैज्ञानिक संस्करण दोहाकोष के नाम से प्रकाशित है जिसके सम्पादक महापणिडत [[राहुल सांकृत्यायन]] हैं। सिद्धों की परम्परा में मध्यकाल के अनेक संतकवियों ने मगधी भाषा में रचनायें की। इन कवियों में बाबा करमदास, बाबा सोहंगदास, बाबा हेमनाथ दास आदि अनेक कवियों के नाम उल्लेख हैं। <br />
==आधुनिक काल में मगही भाषा==<br />
<br />
आधुनिक काल में मगही भाषा में साहित्य प्रणयन की परम्परा आगे तीव्र गति से बढ़ी है। श्रीकान्त शास्री आधुनिक मगही साहित्य की चेतना का आरम्भ श्रीकृष्णदेव प्रसाद की रचनाओं से मानते हैं। आधुनिक मगही साहित्य की श्रीवृद्धि करने वालों में श्रीकान्त शास्री, श्रीकृष्णदेव प्रसाद, रामनरेश, पाठक, जयराम सिंह, रामनन्दन, मृत्युञ्जय मिश्र "करुणेश', योगेश्वर सिंह "योगेश', राम नरेश मिश्र "हंस', बाबूलाल "मधुकर', सतीश मिश्र, रामकृष्ण मिश्र, रामप्रसाद सिंह, रामनरेश प्रसाद वर्मा, रामपुकार सिंह राठौर, गोवर्धन प्रसाद सदय, सूर्यनारायण शर्मा, मथुरा प्रसाद "नवीन', श्रीनन्दन शास्री, सुरेश दूबे "सरस', शेषानन्द मधुकर, रामप्रसाद पुण्डरीक, अनिक विभाकर, मिथिलेश जैतपुरिया, राजेश पाठक, सुरेश आनन्द पाठक, देवनन्दन विकल, रामसिंहासन सिंह विद्यार्थी, श्रीधर प्रसाद शर्मा, कपिलदेव प्रसाद त्रिवेदी, "देव मगहिया', हरिश्चन्द्र प्रियदर्शी, हरिनन्दन मिश्र "किसलय', रामगोपाल शर्मा "रुद्र', रामसनेही सिंह "सनेही', सिध्देश्वर पाण्डेय "नलिन', राधाकृष्ण राय आदि के नाम प्रमुक है। जिन कवियों, लेखकों, नाटककारों, कहानीकारों, उपन्यासकारों एवं निबन्धकारों ने साहित्य की विविध विधाओं में रचनाधर्मिता को जिवन्त रखते हुए कलम चलाई है, उनका संक्षिप्त विवरण नीचे दिया जा रहा है :<br />
<br />
<br />
आधुनिक काल में लोकभाषा और लोकसाहित्य सम्बन्धी अध्ययन के परिणामस्वरुप मगही के प्राचीन परम्परागत लोकगीतों, लोककथाओं, लोकनाट्यों, मुहावरों, कहावतों तथा पहेलियों का संग्रह कार्य बड़ी तीव्रता के साथ किया जा रहा है। साथ ही मगही भाषा में युगोचित साहित्य, अर्थात कविता, कहानी, नाटक, उपन्यास, एकांकी, ललित निबन्ध आदि की रचनाएं, पत्र-पत्रिकाओं का प्रकाशन एवं भाषा और साहित्य पर अनुसंधान भी हो रहे हैं।<br />
====प्रबन्ध काव्य एवं महाकाव्य====<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित रामायन<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित भागवत<br />
*रामप्रसाद सिंह - लोहा मरद<br />
*योगेश्वर प्रसाद सिंह "योगेश' - गौतम<br />
*योगेश पाठक - जरासंध<br />
====खण्ड काव्य====<br />
*मिथिलेश प्रसाद मिथिलेश - रधिया<br />
*रामप्रसाद सिंह - सरहपाद<br />
====मुक्तक काव्य====<br />
*रामनरेश प्रसाद वर्मा - च्यवन<br />
*स्वर्णकिरण - जीवक, सुजाता<br />
* सुरेश दूवे ""सरस'' - निहोरा<br />
* प्रसाद सिंह - परसपल्लव<br />
* रामविलास रजकण - वासंती<br />
*रामविलास रजकण - दूज के चाँद<br />
*रामविलास रजकण - पनसोखा रजनीगंधा<br />
*रामपुकार सिंह राठौर - औजन<br />
*रामसिंहासन सिंह - जगरना<br />
*योगेश्वर प्रसाद ""योगेश'' - लोटचुट्टी<br />
<br />
====गीतिकाव्य और कविता====<br />
*रामकृष्ण मिश्र - गीत के जुड़छाँट<br />
* रामकृष्ण मिश्र - बेलपत्तर<br />
* रामदास आर्य - गीत आदमी के<br />
* स्वर्णकिरण - धरती फट गेलई<br />
* श्रीनन्दन शास्री - अप्पनगीत<br />
* महेन्द्र प्रसाद देहाती - पपिहरा<br />
* जय प्रकाश - माटी के दीया<br />
* रामाधार सिंह आधार - मगही कवितावली<br />
* सतीश कुमार मिश्र - टूसा<br />
* स्वर्णकिरण - धरती के पाती<br />
* जयनाथ कवि - पनघट<br />
* रामनगीना सिंह मगहिया - हलफा<br />
* राजेनेद्र सिंह - लुआठी<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह योगेश - तुलसीदास<br />
* रंजन कुमार मिश्र - ढ़रकित लोर<br />
* मथुरा प्रसाद नवीन - बड़हिया गोली कांड<br />
* राजकुमार प्रसाद - लुत्ती<br />
* मृत्युञ्जय मिश्र करुणेश - गजल हे नाम<br />
* दीनबन्धु - तीत-मीठ-गजलगीत<br />
* सुरेश दत्त मिश्र - उगेन<br />
* रामगोपाल शर्मा रुद्र - उपदेस - गाथा<br />
* श्यामप्यारी कुँअर - वंदना<br />
* रामनगीना सिंह मगहिया - भोर<br />
* स्वर्णकिरण - मुआर<br />
* ब्रजमोहन पाण्डेय नलिन (सं) - अतीत - गाथा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - झरोखा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - मुस्कान<br />
* बाबूलाल मधुकर - लहरा<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - विक्रमपुकार<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - धरड़या गीत<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - विक्रम प्रतिज्ञा<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - गवई गीत<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - जय मगही<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह योगेश - इँजोर<br />
* बाबूलाल मधुकर - अंगुरी के दाग<br />
* महेन्द्र प्रसाद शुभांसु - तरस उठल जियरा<br />
* गोविन्द प्यासा - बधवा में भेलड़ बिहान<br />
* गोविन्द प्यासा - सँझउती<br />
* राजेन्द्र पाण्डेय - ढिबरी<br />
<br />
====कहानी संग्रह====<br />
*जितेन्द्र वत्स - किरिया करम<br />
*श्रीकान्त शास्री - मगही कहानी सेंगरन<br />
*राजेश्वर पाठक ""राजेश'' - नगरबहू<br />
* लक्ष्मण प्रसाद - कथा थउद<br />
* रामनरेश प्रसाद वर्मा - सेजियादान<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - कथा सरोवर<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - कथाकली<br />
* सुरेश प्रदास निर्द्वेन्द्ध - मुरगा बोल देलक<br />
*तारकेश्वर भारती - नैना काजर<br />
*राधाकृष्ण - ए नेउर तू गंगा जा<br />
*रामनन्दन - लुट गेलिया<br />
*ब्रजमोहन पाण्डेय ""नलिन'' - एक पर एक<br />
*रामचन्द्र अदीप - गमला में गाछ<br />
*रामचन्द्र अदीप - बिखरइत गुलपासा<br />
====नाटक====<br />
*बाबूलाल मधुकर - नयका भोर<br />
*हरिनन्दन किसलय - अप्पन गाँव<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - गन्धारी के सराप<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - बुज्झल दीया क मट्टी<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - बदलाव<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - प्रेम अइसन होवड हे<br />
* सत्येन्द्र प्रसाद सिंह - अँचरवा के लाज<br />
* केशव प्रसाद वर्मा - कनहइया क दरद<br />
* रानन्दन - कौमुदी महोत्सव<br />
* रामनरेश मिस्त्र ""हंस'' - सुजाता<br />
* रघुवीर प्रसाद समदर्शी - भस्मासुर<br />
*गोपाल रावत पिपासा - आधी रात के बाद <br />
====एकांकी संग्रह====<br />
*छोटू नारायण शर्मा - मगही के दू फूल<br />
*केशव प्रसाद वर्मा - सोना के सीता<br />
====उपन्यास====<br />
<br />
*जयनाथ पति - सुनीता<br />
*जयनाथ पति - फूलबहादुर<br />
*जयनाथ पति - गदहनीत<br />
* राजेन्द्र प्रसाद चौधेय - बिसेसरा<br />
* राम नन्दन - आदमी आउ देवता<br />
* श्रीकान्त शास्री - गोदना<br />
* चक्रधर शर्मा - हाय रे उ दिन<br />
* चक्रधर शर्मा - साकल्य<br />
* बाबूलाल मधुकर - रमरतिया<br />
* द्वारिका प्रसाद - मोनाभिन्या<br />
* उपमा दत्त - पियक्कड़<br />
* रामप्रसाद सिंह - नरक-सरग-धरती<br />
* रामविलास रजकण - धूमैल धोती<br />
<references/><br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
*[http://lti1.wordpress.com/category/%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%82-%E0%A4%94%E0%A4%B0-%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%9D%E0%A4%B8%E0%A5%87-%E0%A4%9C%E0%A5%81%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A5%80-%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A5%9B%E0%A5%87%E0%A4%82/%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%80-%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%83%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE-%E0%A4%AE%E0%A4%97%E0%A4%B9%E0%A5%80-%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A4%A7%E0%A5%80/ मेरी मातृभाषा : मागधी (मगही)]<br />
*[http://www.ignca.nic.in/coilnet/mg005.htm#top]</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2/%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8&diff=212868सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास2011-09-04T11:30:54Z<p>शिल्पी गोयल: /* गीतिकाव्य और कविता */</p>
<hr />
<div>==मागधी भाषा==<br />
मगही या मागधी [[भारत]] की एक भाषा है। मगही शब्द का विकास मागधी से हुआ है (मागधी > मागही >मगही)। मगही [[भारत]] में कुल 17,449,446 लोगों द्वारा बोली जाती है। प्राचीन काल में यह [[मगध साम्राज्य]] की भाषा थी। भगवान [[बुद्ध]] अपने उपदेश इसके प्राचीन रुप मागधी प्राकृत में ही देते थे। मगही का [[मैथिली भाषा|मैथिली]] और [[भोजपुरी भाषा|भोजपुरी]] भाषाओं से भी गहरा संबंध है जिन्हें सामूहिक रूप से बिहारी भाषाएं कहा जाता है जो इन्डो-आर्यन भाषाएं हैं। मैथिली की पारंपरिक लिपि “कैथी” है पर अब यह समन्यतः [[देवनागरी लिपि]] में ही लिखी जाती है। मगही [[बिहार]] के मुख्यतः पटना, गया, जहानाबाद, और औरंगाबाद ज़िले में बोली जाती है। इसके अलावा यह पलामू, गिरिडीह, हज़ारीबाग, मुंगेर, और भागलपुर, झारखंड के कुछ ज़िलों तथा पश्चिम बंगाल के मालदा में भी बोला जाता है।<br />
<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है; अतः स्थान भेद के साथ-साथ इसके रूप बदल जाते हैं । प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत भाषाविद कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :-'सा मागधी मूलभाषा' इस वाक्य से यह बोध होता है कि भगवान गौतम बुद्ध के समय मागधी ही मूल भाषा के रुप में जन सामान्य के बीच बोली जाती थी। कहा जाता है कि भाषा समय पाकर अपना स्वरुप बदलती है और विभिन्न रुपों में विकसित होती है। <br />
==मगही का विकास==<br />
{{tocright}}<br />
मगही का विकास 'मागधी' शब्द से हुआ है। ध्वनि परिवर्तन के कारण मागधी > मागही > मगही। आद्य अक्षर में स्वर संकोच होने के कारण मा > म के रुप में विकसित हुआ है। यहां यह प्रश्न उपस्थित होता है कि मगही भाषा का विकास मागधी (पालि) अथवा नाटकों में प्रयुक्त मागधी प्राकृत से हुआ अथवा मगध जनपद में बोली जाने वाली किसी अन्य भाषा से। जहां तक नाटकों में प्रयुक्त होने वाली मागधी प्राकृत का सम्बन्ध है उससे मगही का विकास नहीं माना जा सकता है क्योंकि मागधी में र का ल और स का श हो जाता है। जबकि मगही में र औऱ ल तथा स आदि ध्वनियों का स्वतन्त्र अस्तित्त्वहै। मगही में श का प्रयोग ही नहीं होता है। मागधी में ज का य हो जाता है, किन्तु मगही में यह ज के रुप में ही मिलता है, यथा - जन्म > जनम, जल > जल। मागधी में अन्वर्वती च्छ का श्च हो जाता है जबकि मगही में छ का छ ही रहता है, यथा - गच्छ > गाछ, पुच्छ > पूंछ, गुच्छक > गुच्छा। मागधी में क्ष का श्क हो जाता है जबकि मगही में क्ष का ख हो जाता है, यथा - पक्ष > पक्ख > पख, पंख, क्षेत्र > खेत्त > खेत। उपर्युक्त तथ्यों के आधार पर यह कहा जा सकता है मागधी प्राकृत से मगही का विकास नहीं माना जा सकता है। पालि जिसे मागधी कहते हैं, उसमें मगही के अनेक शब्द मिलते हैं, यथा - निस्सेनी > निसेनी, गच्छ > गाछ, रुक्ख > रुख, जंखणे > जखने, तंखणे > तखने, कंखणे > कखने, कुहि, कहं > कहां, जहि, जहीं > जहां आदि।<br />
<br />
किन्तु पालि और मगही की तुलनात्मक विवेचना से यह स्पष्ट हो जाता है कि पालि (मागधी) से भी मगही विकसित नहीं हुई है। सुनीति कुमार चटर्जी ने पश्चिमी मागधी अपभ्रंश से बिहारी बोलियों को विकसति माना है। दोहों की भाषा और मगही भाषा की तुलना से यह तथ्य सुनिश्चित होता है कि मगही सिद्धों की भाषा से विकसित हुई है। [[सर्वनाम]] में सरहपाद की भाषा में जहां को, जे का प्रयोग होता है, वही मगही के, जे का प्रयोग प्रचलित है। चार, चउदह, दस (दह) आदि संख्यावाचक शब्दों का प्रयोग मगही के समान है। सामयिक परिवर्तन के कारण प्रयोग मगही तथा सिद्धों की मगही में सामयिक परिवर्तन दृष्टिगत होता है किन्तु दोनों की प्रवृति एवं प्रकृति में एकरुपता है।<br />
<br />
सिद्धों की शब्दावलियां कुछ परिवर्तन के साथ मगही में प्रयुक्त होती है। यथा - अइसन, अप्पन, कइसे, लेली-लेली, लेलकइ, आइल > आयल, अइलइ, अन्धारि > अंधार, फटिला > फटिलइ, अधराति, अधरतिया, भइली, भेली भइली, आदि। सिद्ध साहित्य की पंक्तियां भी मगही के अत्यन्त निकट मालूम पड़ती है :<br />
<poem>भाव न होइ अभाव ण जागइ।<br />
अइस संवाहै को पतिआइ।।<br />
आजि भूसु बंगाली भइली<br />
णिअधरणी चण्डाली लली (चर्यापद 29)। </poem><br />
<br />
सिद्धों की भाषाकार गठनात्मक रुप मगही से पूर्णत: एकनिष्ठ है। किसी भाषा की गठनात्मक स्वरुप का निरुपण, [[संज्ञा]], सर्वनाम, [[क्रिया]], [[विशेषण]], [[उपसर्ग]] तथा [[प्रत्यय]] आदि से होता है। सिद्धों की भाषा की संज्ञा, सर्वनाम, मगही के समान ही हैं। अत: यह कहा जा सकता है कि सिद्धों की भाषा से ही मगही का भाषिक रुप विकसित है। सिद्धों की भाषा और मगही में पर्याप्त समरुपता है। उदाहरण के लिये यर्यापद की कुछ पंक्तियां देखी जा सकती है:<br />
<poem>सरह भषइ जप उजु भइला<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
नाना तरुवर माउलिल ते गअणत लालेगि डालि।<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
आइल गराहक अपने बहिआ।<br />
(बिरुआ, चर्यापद) <br />
</poem><br />
उपर्युक्त पंक्तियों में सिद्धों ने वर्तमान भूतकालिक कृदन्त प्रत्यय "इल' का प्रयोग किया है। ऐसे प्रयोग आधुनिक मगही में भी मिलते हैं। मागधी अपभ्रंश से आधुनिक मगही पूर्णत: सम्बद्ध है। अपभ्रंश में प्रयुक्त विभक्तियुक्त संज्ञापदों के रुप मगही में पाये जाते हैं, यथा - "घरे में दिनरात बइठल ही। बाबू जी घरे न हथुन।" अपभ्रंश काल में विभक्तिबोधक पर सर्गों का प्रयोग होने लगा था, जिनका विकास अन्य भाषाओं के साथ मगही में भी हुआ। इसी प्रकार संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण तथा क्रिया आदि का विकास मागधी (पश्चिमी) अपभ्रंश से हुआ। अपभ्रंश में तत्सम शब्दों के बहिष्कार की प्रकृति दृष्टिगत होती है, आधुनिक मगही में भी यह प्रवृति वर्तमान है। मगही के तद्भव और देशी शब्द-तन्त्र मुख्यत: प्राकृत और अपभ्रंश के शब्द-तन्त्र के ही विकसित रुप हैं। यहां यह बता देना समीचीन है कि सिद्ध साहित्य के रुप में प्राप्त मगही के प्राचीनकालिक स्वरुप के अनन्तर उसके आधुनिक रुप ही मिलते हैं, मध्यकालीन स्वरुप अप्राप्त है।<br />
==भाषात्त्व==<br />
मगही का स्वतन्त्र भाषात्त्व है किन्तु मैथिली भाषा वैज्ञानिकों अर्थात जयकान्त मिश्र ने यह सिद्ध करने का प्रयत्न किया है कि मगही का स्वतन्त्र अस्तित्त्व है। जयकान्त मिश्र ने मगही को मैथिली की एक उपबोली के रुप में सिद्ध किया है किन्तु मैथिली और मगही को एक दूसरे से पृथक करने वाली विशिष्टता दोनों की औच्चारणिक एवं ध्वन्यात्मक परिवर्तन की प्रकिया है। अत: मगही को मैथिली की उपबोली के रुप में स्वीकार नहीं किया जा सकता है। इसका स्वतन्त्र भाषात्त्व है।<br />
<br />
मगही तथा भोजपुरी में भी कुछ भाषिक एवं व्याकरणिक एकरुपता दृष्टिगत होती है, किन्तु दोनों भाषाओं का पृथक-पृथक अस्तित्त्व है। बिहारी बोलियों में पायी जाने वाली आन्तरिक एकरुपता अवश्य मिलती है। किन्तु आन्तरिक विषमता भी प्रभूत रुप में मिलती है। मगही तथा भोजपुरी में व्याकरणिक भिन्नता भी है। मगही क्रियाओं में जहां कर्ता के अनुरुप लिंगभेद नहीं होता वहां भोजपुरी में होता हा। संक्षेपत: यह कहा जा सकता है कि मगही की स्वतन्त्र भाषिक सत्ता है।<br />
<br />
मगही भाषा की सीमा का विवेचन करने पर पता चलता है कि यह केवल पटना और गया ज़िले में ही नहीं अपितु झारखण्ड प्रदेश के हजारीबाग, गिरिडीह आदि ज़िले में भी बोली जाती है। मगध के पश्चिमी सीमा पर [[झारखण्ड]] राज्य के पलामू ज़िले के कुछ भागों में तथा पूर्व में [[बिहार]] राज्य के ही [[मुंगेर]] तथा [[भागलपुर]] के क्षेत्रों में भी मगही बोली जाती है।<br />
<br />
मगही क्षेत्र के उत्तर में गंगापार तिरहुत क्षेत्र में मैथिली बोली का क्षेत्र है। पश्चिम में शाहाबाद तथा पलामू का भोजपुरी क्षेत्र है। उत्तर पूर्वी सीमा पर मुंगेर, भागपुर और संथाल परगना (झारखण्ड) में अंगिका (छिकाछिकी) बोली जाती है। मगही की दक्षिण सीमा पर रांची में सदानी भोजपुरी का क्षेत्र है।<br />
==मगही के रूप==<br />
ग्रियर्सन ने मगही के दो रुपों को स्वीकार किया है:<br />
#पूर्वी मगही<br />
#शुद्ध मगही<br />
;पूर्वी मगही<br />
पूर्वी मगही का कोई श्रृंखलाबद्ध रुप नहीं है। यह मगही हजारीबाग के दक्षिणपूर्व भाग, मानभूम एवं रांची के दक्षिण पूर्व भाग खारासावां तथा दक्षिण में मयूरभंज एवं बामरा तक बोली जाती है। मालदा ज़िले के पश्चिमी भाग में भी पूर्वी मगही का क्षेत्र है।<br />
;शुद्ध मगही<br />
शुद्ध मगही अपने क्षेत्र में बोली जाती है। यह पश्चिमी क्षेत्र में पटना, गया, हजारीबाग, मुंगेर और भागलपुर ज़िले में ही नहीं अपितु पूर्व क्षेत्र में रांची के दक्षिण भाग में, सिंहभूम के उत्तरी क्षेत्र में तथा सरायकेला एवं कारसावां के कुछ क्षेत्रों में मगही बोली जाती है।<br />
;मिश्रित मगही<br />
पूर्वी मगही तथा शुद्ध मगही के साथ ही मिश्रित मगही की भी एक व्यापक संज्ञा हो सकती है। मिश्रित मगही का रुप वहां दिखाई पड़ता है जहां आदर्श मगही अपनी सीमा पर अन्य सहोदर भाषाओं, जैसे मैथिली और भोजपुरी से एक से एक होकर एवं अपने अस्तित्त्व को क्षीरोदकीभूत कर सीमावर्ती बोलियों के रुप में व्यक्त होती है।<br />
==आधुनिक काल में मगही==<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है, परिणामत: स्थान भेद के कारण इसके रुप भेद भी प्रचलित हैं। प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। <br />
; कृष्णदेव प्रसाद के अनुसार<br />
मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :<br />
<br />
#आदर्श-मगही<br />
#शुद्ध-मगही<br />
#टलहामगही<br />
#सोनतरियामगही<br />
#जंगलीमगही<br />
<br />
;आदर्श- मगही<br />
यह मुख्यत: गया ज़िले में बोली जाती है।<br />
;शुद्ध -मगही<br />
इस प्रकार की मगही राजगृह से लेकर बिहारशरीफ के उत्तर चार कोस बयना स्टेशन (रेलवे) पटना ज़िले के अन्य क्षेत्रों में बोली जाती है<br />
;टलहा -मगही<br />
टलहा मगही मुख्य रुप से मोकामा, बड़हिया, बाढ़ अनुमण्डल के इस पार के कुछ पूर्वी भाग और लक्खीसराय थाना के कुछ उत्तरी भाग गिद्धौर और पूर्व में फतुहां में बोली जाती है।<br />
;सोनतरिया मगही<br />
सोन नदी के तटवर्ती भू-भाग में पट्ना और गया ज़िले में सोनतरिया मगही बोली जाती है।<br />
;जंगली मगही<br />
[[राजगृह]], [[गया]], [[झारखण्ड]] प्रदेश के छोटानागपुर (उत्तरी छोटानागपुर मूलत:) और विशेषतौर से हजारीबाग के वन्य या जंगली क्षेत्रों में जंगली मगही बोली जाती है।<br />
;ग्रियर्सन महोदय के अनुसार<br />
श्री कृष्णदेव प्रसाद ने पूर्वी मगही का उल्लेख नहीं किया है। ग्रियर्सन महोदय के अनुसार पूर्वी मगही का क्षेत्र हजारीबाग, मानभूम, दक्षिणभूम, दक्षिणपूर्व रांची तथा उड़ीसा में स्थित खारसावां एवं मयुरभंज के कुछ भाग तथा छत्तीसगढ़ के वामड़ा में है। मालदा ज़िले के दक्षिण में भी ग्रियर्सन पूर्वी-मगही की स्थिति स्वीकार करते हैं। भोलानाथ तिवारी ने मगही के चार रुपों का निर्धारण [[हिन्दी भाषा]] नामक पुस्तक में किया है :<br />
#आदर्श-मगही<br />
#पूर्वी-मगही<br />
#जंगली-मगही<br />
#सोनतरी मगही<br />
;भोलानाथ तिवारी के अनुसार<br />
भोलानाथ तिवारी की मान्यता है कि मगही का परिनिष्ठित रुप गया ज़िले में बोला जाता है। ग्रियर्सन ने भी गया ज़िले में बोली जाने वाली मगही को विशुद्धतम की संज्ञा<ref>भारत की भाषा का सर्वेक्षण, खण्ड 5 भाग 2, पृ. 123</ref> दी है। प्राचीन गया जनपद में मगही भाषा के तीन स्पष्ट भेद प्रचलित थे। नवादा अनुमण्डल, औरंगाबाद अनुमण्डल तथा गया के शेष क्षेत्र की मगही में स्पष्ट अन्तर है। किन्तु ज़िले के पुनर्गठन के पश्चात गया ज़िले में एक ही प्रकार की मगही प्रचलित है। पटना ज़िले के दक्षिणी भाग और प्राय: सम्पूर्ण गया ज़िले में विशेष रुप से एकरुपता पायी जाती है। पटना और गया ज़िले की भाषा को ही परिनिष्ठित मगही मानना युक्तिसंगत एवं समीचीन है। अत: ब्रजमोहन पाण्डेय 'नलिन' जो कि पालि भाषा के मगध विश्वविद्यालय में विबागाध्यक्ष हैं मगही साहित्यकारों से निवेदन करते हुऐ लिखते हैं; 'मगही साहित्याकारों से अत: मेरा निवेदन है कि वे गया की मगही को ही परिनिष्ठित मानकर अपने रचनात्मक कार्यों का सम्पादन करें।'<br />
==मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास==<br />
मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास का प्रारम्भ आठवीं शताब्दी के सिद्ध कवियों की रचनाओं से होता है। सरहपा की रचनाओं का सुव्यवस्थित एवं वैज्ञानिक संस्करण दोहाकोष के नाम से प्रकाशित है जिसके सम्पादक महापणिडत [[राहुल सांकृत्यायन]] हैं। सिद्धों की परम्परा में मध्यकाल के अनेक संतकवियों ने मगधी भाषा में रचनायें की। इन कवियों में बाबा करमदास, बाबा सोहंगदास, बाबा हेमनाथ दास आदि अनेक कवियों के नाम उल्लेख हैं। <br />
==आधुनिक काल में मगही भाषा==<br />
<br />
आधुनिक काल में मगही भाषा में साहित्य प्रणयन की परम्परा आगे तीव्र गति से बढ़ी है। श्रीकान्त शास्री आधुनिक मगही साहित्य की चेतना का आरम्भ श्रीकृष्णदेव प्रसाद की रचनाओं से मानते हैं। आधुनिक मगही साहित्य की श्रीवृद्धि करने वालों में श्रीकान्त शास्री, श्रीकृष्णदेव प्रसाद, रामनरेश, पाठक, जयराम सिंह, रामनन्दन, मृत्युञ्जय मिश्र "करुणेश', योगेश्वर सिंह "योगेश', राम नरेश मिश्र "हंस', बाबूलाल "मधुकर', सतीश मिश्र, रामकृष्ण मिश्र, रामप्रसाद सिंह, रामनरेश प्रसाद वर्मा, रामपुकार सिंह राठौर, गोवर्धन प्रसाद सदय, सूर्यनारायण शर्मा, मथुरा प्रसाद "नवीन', श्रीनन्दन शास्री, सुरेश दूबे "सरस', शेषानन्द मधुकर, रामप्रसाद पुण्डरीक, अनिक विभाकर, मिथिलेश जैतपुरिया, राजेश पाठक, सुरेश आनन्द पाठक, देवनन्दन विकल, रामसिंहासन सिंह विद्यार्थी, श्रीधर प्रसाद शर्मा, कपिलदेव प्रसाद त्रिवेदी, "देव मगहिया', हरिश्चन्द्र प्रियदर्शी, हरिनन्दन मिश्र "किसलय', रामगोपाल शर्मा "रुद्र', रामसनेही सिंह "सनेही', सिध्देश्वर पाण्डेय "नलिन', राधाकृष्ण राय आदि के नाम प्रमुक है। जिन कवियों, लेखकों, नाटककारों, कहानीकारों, उपन्यासकारों एवं निबन्धकारों ने साहित्य की विविध विधाओं में रचनाधर्मिता को जिवन्त रखते हुए कलम चलाई है, उनका संक्षिप्त विवरण नीचे दिया जा रहा है :<br />
<br />
<br />
आधुनिक काल में लोकभाषा और लोकसाहित्य सम्बन्धी अध्ययन के परिणामस्वरुप मगही के प्राचीन परम्परागत लोकगीतों, लोककथाओं, लोकनाट्यों, मुहावरों, कहावतों तथा पहेलियों का संग्रह कार्य बड़ी तीव्रता के साथ किया जा रहा है। साथ ही मगही भाषा में युगोचित साहित्य, अर्थात कविता, कहानी, नाटक, उपन्यास, एकांकी, ललित निबन्ध आदि की रचनाएं, पत्र-पत्रिकाओं का प्रकाशन एवं भाषा और साहित्य पर अनुसंधान भी हो रहे हैं।<br />
====प्रबन्ध काव्य एवं महाकाव्य====<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित रामायन<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित भागवत<br />
*रामप्रसाद सिंह - लोहा मरद<br />
*योगेश्वर प्रसाद सिंह "योगेश' - गौतम<br />
*योगेश पाठक - जरासंध<br />
====खण्ड काव्य====<br />
*मिथिलेश प्रसाद मिथिलेश - रधिया<br />
*रामप्रसाद सिंह - सरहपाद<br />
====मुक्तक काव्य====<br />
*रामनरेश प्रसाद वर्मा - च्यवन<br />
*स्वर्णकिरण - जीवक, सुजाता<br />
* सुरेश दूवे ""सरस'' - निहोरा<br />
* प्रसाद सिंह - परसपल्लव<br />
* रामविलास रजकण - वासंती<br />
*रामविलास रजकण - दूज के चाँद<br />
*रामविलास रजकण - पनसोखा रजनीगंधा<br />
*रामपुकार सिंह राठौर - औजन<br />
*रामसिंहासन सिंह - जगरना<br />
*योगेश्वर प्रसाद ""योगेश'' - लोटचुट्टी<br />
<br />
====गीतिकाव्य और कविता====<br />
*रामकृष्ण मिश्र - गीत के जुड़छाँट<br />
* रामकृष्ण मिश्र - बेलपत्तर<br />
* रामदास आर्य - गीत आदमी के<br />
* स्वर्णकिरण - धरती फट गेलई<br />
* श्रीनन्दन शास्री - अप्पनगीत<br />
* महेन्द्र प्रसाद देहाती - पपिहरा<br />
* जय प्रकाश - माटी के दीया<br />
* रामाधार सिंह आधार - मगही कवितावली<br />
* सतीश कुमार मिश्र - टूसा<br />
* स्वर्णकिरण - धरती के पाती<br />
* जयनाथ कवि - पनघट<br />
* रामनगीना सिंह मगहिया - हलफा<br />
* राजेनेद्र सिंह - लुआठी<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह योगेश - तुलसीदास<br />
* रंजन कुमार मिश्र - ढ़रकित लोर<br />
* मथुरा प्रसाद नवीन - बड़हिया गोली कांड<br />
* राजकुमार प्रसाद - लुत्ती<br />
* मृत्युञ्जय मिश्र करुणेश - गजल हे नाम<br />
* दीनबन्धु - तीत-मीठ-गजलगीत<br />
* सुरेश दत्त मिश्र - उगेन<br />
* रामगोपाल शर्मा रुद्र - उपदेस - गाथा<br />
* श्यामप्यारी कुँअर - वंदना<br />
* रामनगीना सिंह मगहिया - भोर<br />
* स्वर्णकिरण - मुआर<br />
* ब्रजमोहन पाण्डेय नलिन (सं) - अतीत - गाथा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - झरोखा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - मुस्कान<br />
* बाबूलाल मधुकर - लहरा<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - विक्रमपुकार<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - धरड़या गीत<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - विक्रम प्रतिज्ञा<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - गवई गीत<br />
* रामनगीना सिंह महरिया - जय मगही<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह योगेश - इँजोर<br />
* बाबूलाल मधुकर - अंगुरी के दाग<br />
* महेन्द्र प्रसाद शुभांसु - तरस उठल जियरा<br />
* गोविन्द प्यासा - बधवा में भेलड़ बिहान<br />
* गोविन्द प्यासा - सँझउती<br />
* राजेन्द्र पाण्डेय - ढिबरी<br />
<br />
====कहानी संग्रह====<br />
*जितेन्द्र वत्स - किरिया करम<br />
*श्रीकान्त शास्री - मगही कहानी सेंगरन<br />
*राजेश्वर पाठक ""राजेश'' - नगरबहू<br />
* लक्ष्मण प्रसाद - कथा थउद<br />
* रामनरेश प्रसाद वर्मा - सेजियादान<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - कथा सरोवर<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - कथाकली<br />
* सुरेश प्रदास निर्द्वेन्द्ध - मुरगा बोल देलक<br />
*तारकेश्वर भारती - नैना काजर<br />
*राधाकृष्ण - ए नेउर तू गंगा जा<br />
*रामनन्दन - लुट गेलिया<br />
*ब्रजमोहन पाण्डेय ""नलिन'' - एक पर एक<br />
*रामचन्द्र अदीप - गमला में गाछ<br />
*रामचन्द्र अदीप - बिखरइत गुलपासा<br />
====नाटक====<br />
*बाबूलाल मधुकर - नयका भोर<br />
*हरिनन्दन किसलय - अप्पन गाँव<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - गन्धारी के सराप<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - बुज्झल दीया क मट्टी<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - बदलाव<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - प्रेम अइसन होवड हे<br />
* सत्येन्द्र प्रसाद सिंह - अँचरवा के लाज<br />
* केशव प्रसाद वर्मा - कनहइया क दरद<br />
* रानन्दन - कौमुदी महोत्सव<br />
* रामनरेश मिस्त्र ""हंस'' - सुजाता<br />
* रघुवीर प्रसाद समदर्शी - भस्मासुर<br />
*गोपाल रावत पिपासा - आधी रात के बाद <br />
====एकांकी संग्रह====<br />
*छोटू नारायण शर्मा - मगही के दू फूल<br />
*केशव प्रसाद वर्मा - सोना के सीता<br />
====उपन्यास====<br />
<br />
*जयनाथ पति - सुनीता<br />
*जयनाथ पति - फूलबहादुर<br />
*जयनाथ पति - गदहनीत<br />
* राजेन्द्र प्रसाद चौधेय - बिसेसरा<br />
* राम नन्दन - आदमी आउ देवता<br />
* श्रीकान्त शास्री - गोदना<br />
* चक्रधर शर्मा - हाय रे उ दिन<br />
* चक्रधर शर्मा - साकल्य<br />
* बाबूलाल मधुकर - रमरतिया<br />
* द्वारिका प्रसाद - मोनाभिन्या<br />
* उपमा दत्त - पियक्कड़<br />
* रामप्रसाद सिंह - नरक-सरग-धरती<br />
* रामविलास रजकण - धूमैल धोती<br />
<references/></div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2/%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8&diff=212867सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास2011-09-04T11:27:35Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>==मागधी भाषा==<br />
मगही या मागधी [[भारत]] की एक भाषा है। मगही शब्द का विकास मागधी से हुआ है (मागधी > मागही >मगही)। मगही [[भारत]] में कुल 17,449,446 लोगों द्वारा बोली जाती है। प्राचीन काल में यह [[मगध साम्राज्य]] की भाषा थी। भगवान [[बुद्ध]] अपने उपदेश इसके प्राचीन रुप मागधी प्राकृत में ही देते थे। मगही का [[मैथिली भाषा|मैथिली]] और [[भोजपुरी भाषा|भोजपुरी]] भाषाओं से भी गहरा संबंध है जिन्हें सामूहिक रूप से बिहारी भाषाएं कहा जाता है जो इन्डो-आर्यन भाषाएं हैं। मैथिली की पारंपरिक लिपि “कैथी” है पर अब यह समन्यतः [[देवनागरी लिपि]] में ही लिखी जाती है। मगही [[बिहार]] के मुख्यतः पटना, गया, जहानाबाद, और औरंगाबाद ज़िले में बोली जाती है। इसके अलावा यह पलामू, गिरिडीह, हज़ारीबाग, मुंगेर, और भागलपुर, झारखंड के कुछ ज़िलों तथा पश्चिम बंगाल के मालदा में भी बोला जाता है।<br />
<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है; अतः स्थान भेद के साथ-साथ इसके रूप बदल जाते हैं । प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत भाषाविद कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :-'सा मागधी मूलभाषा' इस वाक्य से यह बोध होता है कि भगवान गौतम बुद्ध के समय मागधी ही मूल भाषा के रुप में जन सामान्य के बीच बोली जाती थी। कहा जाता है कि भाषा समय पाकर अपना स्वरुप बदलती है और विभिन्न रुपों में विकसित होती है। <br />
==मगही का विकास==<br />
{{tocright}}<br />
मगही का विकास 'मागधी' शब्द से हुआ है। ध्वनि परिवर्तन के कारण मागधी > मागही > मगही। आद्य अक्षर में स्वर संकोच होने के कारण मा > म के रुप में विकसित हुआ है। यहां यह प्रश्न उपस्थित होता है कि मगही भाषा का विकास मागधी (पालि) अथवा नाटकों में प्रयुक्त मागधी प्राकृत से हुआ अथवा मगध जनपद में बोली जाने वाली किसी अन्य भाषा से। जहां तक नाटकों में प्रयुक्त होने वाली मागधी प्राकृत का सम्बन्ध है उससे मगही का विकास नहीं माना जा सकता है क्योंकि मागधी में र का ल और स का श हो जाता है। जबकि मगही में र औऱ ल तथा स आदि ध्वनियों का स्वतन्त्र अस्तित्त्वहै। मगही में श का प्रयोग ही नहीं होता है। मागधी में ज का य हो जाता है, किन्तु मगही में यह ज के रुप में ही मिलता है, यथा - जन्म > जनम, जल > जल। मागधी में अन्वर्वती च्छ का श्च हो जाता है जबकि मगही में छ का छ ही रहता है, यथा - गच्छ > गाछ, पुच्छ > पूंछ, गुच्छक > गुच्छा। मागधी में क्ष का श्क हो जाता है जबकि मगही में क्ष का ख हो जाता है, यथा - पक्ष > पक्ख > पख, पंख, क्षेत्र > खेत्त > खेत। उपर्युक्त तथ्यों के आधार पर यह कहा जा सकता है मागधी प्राकृत से मगही का विकास नहीं माना जा सकता है। पालि जिसे मागधी कहते हैं, उसमें मगही के अनेक शब्द मिलते हैं, यथा - निस्सेनी > निसेनी, गच्छ > गाछ, रुक्ख > रुख, जंखणे > जखने, तंखणे > तखने, कंखणे > कखने, कुहि, कहं > कहां, जहि, जहीं > जहां आदि।<br />
<br />
किन्तु पालि और मगही की तुलनात्मक विवेचना से यह स्पष्ट हो जाता है कि पालि (मागधी) से भी मगही विकसित नहीं हुई है। सुनीति कुमार चटर्जी ने पश्चिमी मागधी अपभ्रंश से बिहारी बोलियों को विकसति माना है। दोहों की भाषा और मगही भाषा की तुलना से यह तथ्य सुनिश्चित होता है कि मगही सिद्धों की भाषा से विकसित हुई है। [[सर्वनाम]] में सरहपाद की भाषा में जहां को, जे का प्रयोग होता है, वही मगही के, जे का प्रयोग प्रचलित है। चार, चउदह, दस (दह) आदि संख्यावाचक शब्दों का प्रयोग मगही के समान है। सामयिक परिवर्तन के कारण प्रयोग मगही तथा सिद्धों की मगही में सामयिक परिवर्तन दृष्टिगत होता है किन्तु दोनों की प्रवृति एवं प्रकृति में एकरुपता है।<br />
<br />
सिद्धों की शब्दावलियां कुछ परिवर्तन के साथ मगही में प्रयुक्त होती है। यथा - अइसन, अप्पन, कइसे, लेली-लेली, लेलकइ, आइल > आयल, अइलइ, अन्धारि > अंधार, फटिला > फटिलइ, अधराति, अधरतिया, भइली, भेली भइली, आदि। सिद्ध साहित्य की पंक्तियां भी मगही के अत्यन्त निकट मालूम पड़ती है :<br />
<poem>भाव न होइ अभाव ण जागइ।<br />
अइस संवाहै को पतिआइ।।<br />
आजि भूसु बंगाली भइली<br />
णिअधरणी चण्डाली लली (चर्यापद 29)। </poem><br />
<br />
सिद्धों की भाषाकार गठनात्मक रुप मगही से पूर्णत: एकनिष्ठ है। किसी भाषा की गठनात्मक स्वरुप का निरुपण, [[संज्ञा]], सर्वनाम, [[क्रिया]], [[विशेषण]], [[उपसर्ग]] तथा [[प्रत्यय]] आदि से होता है। सिद्धों की भाषा की संज्ञा, सर्वनाम, मगही के समान ही हैं। अत: यह कहा जा सकता है कि सिद्धों की भाषा से ही मगही का भाषिक रुप विकसित है। सिद्धों की भाषा और मगही में पर्याप्त समरुपता है। उदाहरण के लिये यर्यापद की कुछ पंक्तियां देखी जा सकती है:<br />
<poem>सरह भषइ जप उजु भइला<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
नाना तरुवर माउलिल ते गअणत लालेगि डालि।<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
आइल गराहक अपने बहिआ।<br />
(बिरुआ, चर्यापद) <br />
</poem><br />
उपर्युक्त पंक्तियों में सिद्धों ने वर्तमान भूतकालिक कृदन्त प्रत्यय "इल' का प्रयोग किया है। ऐसे प्रयोग आधुनिक मगही में भी मिलते हैं। मागधी अपभ्रंश से आधुनिक मगही पूर्णत: सम्बद्ध है। अपभ्रंश में प्रयुक्त विभक्तियुक्त संज्ञापदों के रुप मगही में पाये जाते हैं, यथा - "घरे में दिनरात बइठल ही। बाबू जी घरे न हथुन।" अपभ्रंश काल में विभक्तिबोधक पर सर्गों का प्रयोग होने लगा था, जिनका विकास अन्य भाषाओं के साथ मगही में भी हुआ। इसी प्रकार संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण तथा क्रिया आदि का विकास मागधी (पश्चिमी) अपभ्रंश से हुआ। अपभ्रंश में तत्सम शब्दों के बहिष्कार की प्रकृति दृष्टिगत होती है, आधुनिक मगही में भी यह प्रवृति वर्तमान है। मगही के तद्भव और देशी शब्द-तन्त्र मुख्यत: प्राकृत और अपभ्रंश के शब्द-तन्त्र के ही विकसित रुप हैं। यहां यह बता देना समीचीन है कि सिद्ध साहित्य के रुप में प्राप्त मगही के प्राचीनकालिक स्वरुप के अनन्तर उसके आधुनिक रुप ही मिलते हैं, मध्यकालीन स्वरुप अप्राप्त है।<br />
==भाषात्त्व==<br />
मगही का स्वतन्त्र भाषात्त्व है किन्तु मैथिली भाषा वैज्ञानिकों अर्थात जयकान्त मिश्र ने यह सिद्ध करने का प्रयत्न किया है कि मगही का स्वतन्त्र अस्तित्त्व है। जयकान्त मिश्र ने मगही को मैथिली की एक उपबोली के रुप में सिद्ध किया है किन्तु मैथिली और मगही को एक दूसरे से पृथक करने वाली विशिष्टता दोनों की औच्चारणिक एवं ध्वन्यात्मक परिवर्तन की प्रकिया है। अत: मगही को मैथिली की उपबोली के रुप में स्वीकार नहीं किया जा सकता है। इसका स्वतन्त्र भाषात्त्व है।<br />
<br />
मगही तथा भोजपुरी में भी कुछ भाषिक एवं व्याकरणिक एकरुपता दृष्टिगत होती है, किन्तु दोनों भाषाओं का पृथक-पृथक अस्तित्त्व है। बिहारी बोलियों में पायी जाने वाली आन्तरिक एकरुपता अवश्य मिलती है। किन्तु आन्तरिक विषमता भी प्रभूत रुप में मिलती है। मगही तथा भोजपुरी में व्याकरणिक भिन्नता भी है। मगही क्रियाओं में जहां कर्ता के अनुरुप लिंगभेद नहीं होता वहां भोजपुरी में होता हा। संक्षेपत: यह कहा जा सकता है कि मगही की स्वतन्त्र भाषिक सत्ता है।<br />
<br />
मगही भाषा की सीमा का विवेचन करने पर पता चलता है कि यह केवल पटना और गया ज़िले में ही नहीं अपितु झारखण्ड प्रदेश के हजारीबाग, गिरिडीह आदि ज़िले में भी बोली जाती है। मगध के पश्चिमी सीमा पर [[झारखण्ड]] राज्य के पलामू ज़िले के कुछ भागों में तथा पूर्व में [[बिहार]] राज्य के ही [[मुंगेर]] तथा [[भागलपुर]] के क्षेत्रों में भी मगही बोली जाती है।<br />
<br />
मगही क्षेत्र के उत्तर में गंगापार तिरहुत क्षेत्र में मैथिली बोली का क्षेत्र है। पश्चिम में शाहाबाद तथा पलामू का भोजपुरी क्षेत्र है। उत्तर पूर्वी सीमा पर मुंगेर, भागपुर और संथाल परगना (झारखण्ड) में अंगिका (छिकाछिकी) बोली जाती है। मगही की दक्षिण सीमा पर रांची में सदानी भोजपुरी का क्षेत्र है।<br />
==मगही के रूप==<br />
ग्रियर्सन ने मगही के दो रुपों को स्वीकार किया है:<br />
#पूर्वी मगही<br />
#शुद्ध मगही<br />
;पूर्वी मगही<br />
पूर्वी मगही का कोई श्रृंखलाबद्ध रुप नहीं है। यह मगही हजारीबाग के दक्षिणपूर्व भाग, मानभूम एवं रांची के दक्षिण पूर्व भाग खारासावां तथा दक्षिण में मयूरभंज एवं बामरा तक बोली जाती है। मालदा ज़िले के पश्चिमी भाग में भी पूर्वी मगही का क्षेत्र है।<br />
;शुद्ध मगही<br />
शुद्ध मगही अपने क्षेत्र में बोली जाती है। यह पश्चिमी क्षेत्र में पटना, गया, हजारीबाग, मुंगेर और भागलपुर ज़िले में ही नहीं अपितु पूर्व क्षेत्र में रांची के दक्षिण भाग में, सिंहभूम के उत्तरी क्षेत्र में तथा सरायकेला एवं कारसावां के कुछ क्षेत्रों में मगही बोली जाती है।<br />
;मिश्रित मगही<br />
पूर्वी मगही तथा शुद्ध मगही के साथ ही मिश्रित मगही की भी एक व्यापक संज्ञा हो सकती है। मिश्रित मगही का रुप वहां दिखाई पड़ता है जहां आदर्श मगही अपनी सीमा पर अन्य सहोदर भाषाओं, जैसे मैथिली और भोजपुरी से एक से एक होकर एवं अपने अस्तित्त्व को क्षीरोदकीभूत कर सीमावर्ती बोलियों के रुप में व्यक्त होती है।<br />
==आधुनिक काल में मगही==<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है, परिणामत: स्थान भेद के कारण इसके रुप भेद भी प्रचलित हैं। प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। <br />
; कृष्णदेव प्रसाद के अनुसार<br />
मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :<br />
<br />
#आदर्श-मगही<br />
#शुद्ध-मगही<br />
#टलहामगही<br />
#सोनतरियामगही<br />
#जंगलीमगही<br />
<br />
;आदर्श- मगही<br />
यह मुख्यत: गया ज़िले में बोली जाती है।<br />
;शुद्ध -मगही<br />
इस प्रकार की मगही राजगृह से लेकर बिहारशरीफ के उत्तर चार कोस बयना स्टेशन (रेलवे) पटना ज़िले के अन्य क्षेत्रों में बोली जाती है<br />
;टलहा -मगही<br />
टलहा मगही मुख्य रुप से मोकामा, बड़हिया, बाढ़ अनुमण्डल के इस पार के कुछ पूर्वी भाग और लक्खीसराय थाना के कुछ उत्तरी भाग गिद्धौर और पूर्व में फतुहां में बोली जाती है।<br />
;सोनतरिया मगही<br />
सोन नदी के तटवर्ती भू-भाग में पट्ना और गया ज़िले में सोनतरिया मगही बोली जाती है।<br />
;जंगली मगही<br />
[[राजगृह]], [[गया]], [[झारखण्ड]] प्रदेश के छोटानागपुर (उत्तरी छोटानागपुर मूलत:) और विशेषतौर से हजारीबाग के वन्य या जंगली क्षेत्रों में जंगली मगही बोली जाती है।<br />
;ग्रियर्सन महोदय के अनुसार<br />
श्री कृष्णदेव प्रसाद ने पूर्वी मगही का उल्लेख नहीं किया है। ग्रियर्सन महोदय के अनुसार पूर्वी मगही का क्षेत्र हजारीबाग, मानभूम, दक्षिणभूम, दक्षिणपूर्व रांची तथा उड़ीसा में स्थित खारसावां एवं मयुरभंज के कुछ भाग तथा छत्तीसगढ़ के वामड़ा में है। मालदा ज़िले के दक्षिण में भी ग्रियर्सन पूर्वी-मगही की स्थिति स्वीकार करते हैं। भोलानाथ तिवारी ने मगही के चार रुपों का निर्धारण [[हिन्दी भाषा]] नामक पुस्तक में किया है :<br />
#आदर्श-मगही<br />
#पूर्वी-मगही<br />
#जंगली-मगही<br />
#सोनतरी मगही<br />
;भोलानाथ तिवारी के अनुसार<br />
भोलानाथ तिवारी की मान्यता है कि मगही का परिनिष्ठित रुप गया ज़िले में बोला जाता है। ग्रियर्सन ने भी गया ज़िले में बोली जाने वाली मगही को विशुद्धतम की संज्ञा<ref>भारत की भाषा का सर्वेक्षण, खण्ड 5 भाग 2, पृ. 123</ref> दी है। प्राचीन गया जनपद में मगही भाषा के तीन स्पष्ट भेद प्रचलित थे। नवादा अनुमण्डल, औरंगाबाद अनुमण्डल तथा गया के शेष क्षेत्र की मगही में स्पष्ट अन्तर है। किन्तु ज़िले के पुनर्गठन के पश्चात गया ज़िले में एक ही प्रकार की मगही प्रचलित है। पटना ज़िले के दक्षिणी भाग और प्राय: सम्पूर्ण गया ज़िले में विशेष रुप से एकरुपता पायी जाती है। पटना और गया ज़िले की भाषा को ही परिनिष्ठित मगही मानना युक्तिसंगत एवं समीचीन है। अत: ब्रजमोहन पाण्डेय 'नलिन' जो कि पालि भाषा के मगध विश्वविद्यालय में विबागाध्यक्ष हैं मगही साहित्यकारों से निवेदन करते हुऐ लिखते हैं; 'मगही साहित्याकारों से अत: मेरा निवेदन है कि वे गया की मगही को ही परिनिष्ठित मानकर अपने रचनात्मक कार्यों का सम्पादन करें।'<br />
==मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास==<br />
मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास का प्रारम्भ आठवीं शताब्दी के सिद्ध कवियों की रचनाओं से होता है। सरहपा की रचनाओं का सुव्यवस्थित एवं वैज्ञानिक संस्करण दोहाकोष के नाम से प्रकाशित है जिसके सम्पादक महापणिडत [[राहुल सांकृत्यायन]] हैं। सिद्धों की परम्परा में मध्यकाल के अनेक संतकवियों ने मगधी भाषा में रचनायें की। इन कवियों में बाबा करमदास, बाबा सोहंगदास, बाबा हेमनाथ दास आदि अनेक कवियों के नाम उल्लेख हैं। <br />
==आधुनिक काल में मगही भाषा==<br />
<br />
आधुनिक काल में मगही भाषा में साहित्य प्रणयन की परम्परा आगे तीव्र गति से बढ़ी है। श्रीकान्त शास्री आधुनिक मगही साहित्य की चेतना का आरम्भ श्रीकृष्णदेव प्रसाद की रचनाओं से मानते हैं। आधुनिक मगही साहित्य की श्रीवृद्धि करने वालों में श्रीकान्त शास्री, श्रीकृष्णदेव प्रसाद, रामनरेश, पाठक, जयराम सिंह, रामनन्दन, मृत्युञ्जय मिश्र "करुणेश', योगेश्वर सिंह "योगेश', राम नरेश मिश्र "हंस', बाबूलाल "मधुकर', सतीश मिश्र, रामकृष्ण मिश्र, रामप्रसाद सिंह, रामनरेश प्रसाद वर्मा, रामपुकार सिंह राठौर, गोवर्धन प्रसाद सदय, सूर्यनारायण शर्मा, मथुरा प्रसाद "नवीन', श्रीनन्दन शास्री, सुरेश दूबे "सरस', शेषानन्द मधुकर, रामप्रसाद पुण्डरीक, अनिक विभाकर, मिथिलेश जैतपुरिया, राजेश पाठक, सुरेश आनन्द पाठक, देवनन्दन विकल, रामसिंहासन सिंह विद्यार्थी, श्रीधर प्रसाद शर्मा, कपिलदेव प्रसाद त्रिवेदी, "देव मगहिया', हरिश्चन्द्र प्रियदर्शी, हरिनन्दन मिश्र "किसलय', रामगोपाल शर्मा "रुद्र', रामसनेही सिंह "सनेही', सिध्देश्वर पाण्डेय "नलिन', राधाकृष्ण राय आदि के नाम प्रमुक है। जिन कवियों, लेखकों, नाटककारों, कहानीकारों, उपन्यासकारों एवं निबन्धकारों ने साहित्य की विविध विधाओं में रचनाधर्मिता को जिवन्त रखते हुए कलम चलाई है, उनका संक्षिप्त विवरण नीचे दिया जा रहा है :<br />
<br />
<br />
आधुनिक काल में लोकभाषा और लोकसाहित्य सम्बन्धी अध्ययन के परिणामस्वरुप मगही के प्राचीन परम्परागत लोकगीतों, लोककथाओं, लोकनाट्यों, मुहावरों, कहावतों तथा पहेलियों का संग्रह कार्य बड़ी तीव्रता के साथ किया जा रहा है। साथ ही मगही भाषा में युगोचित साहित्य, अर्थात कविता, कहानी, नाटक, उपन्यास, एकांकी, ललित निबन्ध आदि की रचनाएं, पत्र-पत्रिकाओं का प्रकाशन एवं भाषा और साहित्य पर अनुसंधान भी हो रहे हैं।<br />
====प्रबन्ध काव्य एवं महाकाव्य====<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित रामायन<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित भागवत<br />
*रामप्रसाद सिंह - लोहा मरद<br />
*योगेश्वर प्रसाद सिंह "योगेश' - गौतम<br />
*योगेश पाठक - जरासंध<br />
====खण्ड काव्य====<br />
*मिथिलेश प्रसाद मिथिलेश - रधिया<br />
*रामप्रसाद सिंह - सरहपाद<br />
====मुक्तक काव्य====<br />
*रामनरेश प्रसाद वर्मा - च्यवन<br />
*स्वर्णकिरण - जीवक, सुजाता<br />
* सुरेश दूवे ""सरस'' - निहोरा<br />
* प्रसाद सिंह - परसपल्लव<br />
* रामविलास रजकण - वासंती<br />
*रामविलास रजकण - दूज के चाँद<br />
*रामविलास रजकण - पनसोखा रजनीगंधा<br />
*रामपुकार सिंह राठौर - औजन<br />
*रामसिंहासन सिंह - जगरना<br />
*योगेश्वर प्रसाद ""योगेश'' - लोटचुट्टी<br />
<br />
====गीतिकाव्य और कविता====<br />
*रामकृष्ण मिश्र - गीत के जुड़छाँट<br />
* रामकृष्ण मिश्र - बेलपत्तर<br />
* रामदास आर्य - गीत आदमी के<br />
* स्वर्णकिरण - धरती फट गेलई<br />
* श्रीनन्दन शास्री - अप्पनगीत<br />
* महेन्द्र प्रसाद देहाती - पपिहरा<br />
* जय प्रकाश - माटी के दीया<br />
* रामाधार सिंह ""आधार'' - मगही कवितावली<br />
* सतीश कुमार मिश्र - टूसा<br />
* स्वर्णकिरण - धरती के पाती<br />
* जयनाथ कवि - पनघट<br />
* रामनगीना सिंह ""मगहिया'' - हलफा<br />
* राजेनेद्र सिंह - लुआठी<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह "योगेश' - तुलसीदास<br />
* रंजन कुमार मिश्र - ढ़रकित लोर<br />
* मथुरा प्रसाद नवीन - बड़हिया गोली कांड<br />
* राजकुमार प्रसाद - लुत्ती<br />
* मृत्युञ्जय मिश्र ""करुणेश'' - गजल हे नाम<br />
* दीनबन्धु - तीत-मीठ-गजलगीत<br />
* सुरेश दत्त मिश्र - उगेन<br />
* रामगोपाल शर्मा ""रुद्र'' - उपदेस - गाथा<br />
* श्यामप्यारी कुँअर - वंदना<br />
* रामनगीना सिंह ""मगहिया'' - भोर<br />
* स्वर्णकिरण - मुआर<br />
* ब्रजमोहन पाण्डेय ""नलिन'' (सं) - अतीत - गाथा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - झरोखा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - मुस्कान<br />
* बाबूलाल मधुकर - लहरा<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - विक्रमपुकार<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - धरड़या गीत<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - विक्रम प्रतिज्ञा<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - गवई गीत<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - जय मगही<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह ""योगेश'' - इँजोर<br />
* बाबूलाल मधुकर - अंगुरी के दाग<br />
* महेन्द्र प्रसाद शुभांसु - तरस उठल जियरा<br />
* गोविन्द प्यासा - बधवा में भेलड़ बिहान<br />
* गोविन्द प्यासा - सँझउती<br />
* राजेन्द्र पाण्डेय - ढिबरी<br />
<br />
====कहानी संग्रह====<br />
*जितेन्द्र वत्स - किरिया करम<br />
*श्रीकान्त शास्री - मगही कहानी सेंगरन<br />
*राजेश्वर पाठक ""राजेश'' - नगरबहू<br />
* लक्ष्मण प्रसाद - कथा थउद<br />
* रामनरेश प्रसाद वर्मा - सेजियादान<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - कथा सरोवर<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - कथाकली<br />
* सुरेश प्रदास निर्द्वेन्द्ध - मुरगा बोल देलक<br />
*तारकेश्वर भारती - नैना काजर<br />
*राधाकृष्ण - ए नेउर तू गंगा जा<br />
*रामनन्दन - लुट गेलिया<br />
*ब्रजमोहन पाण्डेय ""नलिन'' - एक पर एक<br />
*रामचन्द्र अदीप - गमला में गाछ<br />
*रामचन्द्र अदीप - बिखरइत गुलपासा<br />
====नाटक====<br />
*बाबूलाल मधुकर - नयका भोर<br />
*हरिनन्दन किसलय - अप्पन गाँव<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - गन्धारी के सराप<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - बुज्झल दीया क मट्टी<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - बदलाव<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - प्रेम अइसन होवड हे<br />
* सत्येन्द्र प्रसाद सिंह - अँचरवा के लाज<br />
* केशव प्रसाद वर्मा - कनहइया क दरद<br />
* रानन्दन - कौमुदी महोत्सव<br />
* रामनरेश मिस्त्र ""हंस'' - सुजाता<br />
* रघुवीर प्रसाद समदर्शी - भस्मासुर<br />
*गोपाल रावत पिपासा - आधी रात के बाद <br />
====एकांकी संग्रह====<br />
*छोटू नारायण शर्मा - मगही के दू फूल<br />
*केशव प्रसाद वर्मा - सोना के सीता<br />
====उपन्यास====<br />
<br />
*जयनाथ पति - सुनीता<br />
*जयनाथ पति - फूलबहादुर<br />
*जयनाथ पति - गदहनीत<br />
* राजेन्द्र प्रसाद चौधेय - बिसेसरा<br />
* राम नन्दन - आदमी आउ देवता<br />
* श्रीकान्त शास्री - गोदना<br />
* चक्रधर शर्मा - हाय रे उ दिन<br />
* चक्रधर शर्मा - साकल्य<br />
* बाबूलाल मधुकर - रमरतिया<br />
* द्वारिका प्रसाद - मोनाभिन्या<br />
* उपमा दत्त - पियक्कड़<br />
* रामप्रसाद सिंह - नरक-सरग-धरती<br />
* रामविलास रजकण - धूमैल धोती<br />
<references/></div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2/%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8&diff=212866सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास2011-09-04T11:05:04Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>मगही शब्द का विकास मागधी से हुआ है (मागधी > मागही >मगही) । मगही [[भारत]] में कुल 17,449,446 लोगों द्वारा बोली जाती है। प्राचीन काल में यह [[मगध साम्राज्य]] की भाषा थी। भगवान [[बुद्ध]] अपने उपदेश इसके प्राचीन रुप "मागधी प्राकृत" में ही देते थे। मगही का [[मैथिली भाषा|मैथिली]] और [[भोजपुरी भाषा|भोजपुरी]] भाषाओं से भी गहरा संबंध है जिन्हें सामूहिक रूप से "बिहारी भाषाएं" कहा जाता है जो इन्डो-आर्यन भाषाएं हैं। मैथिली की पारंपरिक लिपि “कैथी” है पर अब यह समन्यतः [[देवनागरी लिपि]] में ही लिखी जाती है। मगही [[बिहार]] के मुख्यतः पटना, गया, जहानाबाद, और औरंगाबाद ज़िले में बोली जाती है। इसके अलावा यह पलामू, गिरिडीह, हज़ारीबाग, मुंगेर, और भागलपुर, झारखंड के कुछ ज़िलों तथा पश्चिम बंगाल के मालदा में भी बोला जाता है।<br />
<br />
<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है; अतः स्थान भेद के साथ-साथ इसके रूप बदल जाते हैं । प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत भाषाविद कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :-"सा मागधी मूलभाषा' इस वाक्य से यह बोध होता है कि भगवान गौतम बुद्ध के समय मागधी ही मूल भाषा के रुप में जन सामान्य के बीच बोली जाती थी। कहा जाता है कि भाषा समय पाकर अपना स्वरुप बदलती है और विभिन्न रुपों में विकसित होती है। <br />
==मगही का विकास==<br />
मगही का विकास "मागधी' शब्द से हुआ है। ध्वनि परिवर्तन के कारण मागधी > मागही > मगही। आद्य अक्षर में स्वर संकोच होने के कारण मा > म के रुप में विकसित हुआ है। यहां यह प्रश्न उपस्थित होता है कि मगही भाषा का विकास मागधी (पालि) अथवा नाटकों में प्रयुक्त मागधी प्राकृत से हुआ अथवा मगध जनपद में बोली जाने वाली किसी अन्य भाषा से। जहां तक नाटकों में प्रयुक्त होने वाली मागधी प्राकृत का सम्बन्ध है उससे मगही का विकास नहीं माना जा सकता है क्योंकि मागधी में र का ल और स का श हो जाता है। जबकि मगही में र औऱ ल तथा स आदि ध्वनियों का स्वतन्त्र अस्तित्व है। मगही में श का प्रयोग ही नहीं होता है। मागधी में ज का य हो जाता है, किन्तु मगही में यह ज के रुप में ही मिलता है, यथा - जन्म > जनम, जल > जल। मागधी में अन्वर्वती च्छ का श्च हो जाता है जबकि मगही में छ का छ ही रहता है, यथा - गच्छ > गाछ, पुच्छ > पूंछ, गुच्छक > गुच्छा। मागधी में क्ष का श्क हो जाता है जबकि मगही में क्ष का ख हो जाता है, यथा - पक्ष > पक्ख > पख, पंख, क्षेत्र > खेत्त > खेत। उपर्युक्त तथ्यों के आधार पर यह कहा जा सकता है मागधी प्राकृत से मगही का विकास नहीं माना जा सकता है। पालि जिसे मागधी कहते हैं, उसमें मगही के अनेक शब्द मिलते हैं, यथा - निस्सेनी > निसेनी, गच्छ > गाछ, रुक्ख > रुख, जंखणे > जखने, तंखणे > तखने, कंखणे > कखने, कुहि, कहं > कहां, जहि, जहीं > जहां आदि।<br />
<br />
किन्तु पालि और मगही की तुलनात्मक विवेचना से यह स्पष्ट हो जाता है कि पालि (मागधी) से भी मगही विकसित नहीं हुई है। सुनीति कुमार चटर्जी ने पश्चिमी मागधी अपभ्रंश से बिहारी बोलियों को विकसति माना है। दोहों की भाषा और मगही भाषा की तुलना से यह तथ्य सुनिश्चित होता है कि मगही सिद्धों की भाषा से विकसित हुई है। सर्वनाम में सरहपाद की भाषा में जहां को, जे का प्रयोग होता है, वही मगही के, जे का प्रयोग प्रचलित है। चार, चउदह, दस (दह) आदि संख्यावाचक शब्दों का प्रयोग मगही के समान है। सामयिक परिवर्तन के कारण प्रयोग मगही तथा सिद्धों की मगही में सामयिक परिवर्तन दृष्टिगत होता है किन्तु दोनों की प्रवृति एवं प्रकृति में एकरुपता है।<br />
<br />
सिद्धों की शब्दावलियां कुछ परिवर्तन के साथ मगही में प्रयुक्त होती है। यथा - अइसन, अप्पन, कइसे, लेली-लेली, लेलकइ, आइल > आयल, अइलइ, अन्धारि > अंधार, फटिला > फटिलइ, अधराति, अधरतिया, भइली, भेली भइली, आदि। सिद्ध साहित्य की पंक्तियां भी मगही के अत्यन्त निकट मालूम पड़ती है :<br />
<poem>भाव न होइ अभाव ण जागइ।<br />
अइस संवाहै को पतिआइ।।<br />
आजि भूसु बंगाली भइली<br />
णिअधरणी चण्डाली लली (चर्यापद 29)। </poem><br />
<br />
सिद्धों की भाषाकार गठनात्मक रुप मगही से पूर्णत: एकनिष्ठ है। किसी भाषा की गठनात्मक स्वरुप का निरुपण, संज्ञा, सर्वनाम, क्रिया, विशेषण, उपसर्ग तथा प्रत्यय आदि से होता है। सिद्धों की भाषा की संज्ञा, सर्वनाम, मगही के समान ही हैं। अत: यह कहा जा सकता है कि सिद्धों की भाषा से ही मगही का भाषिक रुप विकसित है।<br />
<br />
सिद्धों की भाषा और मगही में पर्याप्त समरुपता है। उदाहरण के लिये यर्यापद की कुछ पंक्तियां देखी जा सकती है:<br />
<poem>सरह भषइ जप उजु भइला<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
नाना तरुवर माउलिल ते गअणत लालेगि डालि।<br />
(सरहपा चर्यापद)<br />
<br />
आइल गराहक अपने बहिआ।<br />
(बिरुआ, चर्यापद) <br />
</poem><br />
उपर्युक्त पंक्तियों में सिद्धों ने वर्तमान भूतकालिक कृदन्त प्रत्यय "इल' का प्रयोग किया है। ऐसे प्रयोग आधुनिक मगही में भी मिलते हैं। मागधी अपभ्रन्श से आधुनिक मगही पूर्णत: सम्बद्ध है। अपभ्रंश में प्रयुक्त विभक्तियुक्त संज्ञापदों के रुप मगही में पाये जाते हैं, यथा - घरे में दिनरात बइठल ही। बाबू जी घरे न हथुन । अपभ्रंश काल में विभक्तिबोधक पर सर्गों का प्रयोग होने लगा था, जिनका विकास अन्य भाषाओं के साथ मगही में भी हुआ। इसी प्रकार संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण तथा क्रिया आदि का विकास मागधी (पश्चिमी) अपभ्रंश से हुआ। अपभ्रंश में तत्सम शब्दों के बहिष्कार की प्रकृति दृष्टिगत होती है, आधुनिक मगही में भी यह प्रवृति वर्तमान है। मगही के तद्भव और देशी शब्द-तन्त्र मुख्यत: प्राकृत और अपभ्रंश के शब्द-तन्त्र के ही विकसित रुप हैं। यहां यह बता देना समीचीन है कि सिद्ध साहित्य के रुप में प्राप्त मगही के प्राचीनकालिक स्वरुप के अनन्तर उसके आधुनिक रुप ही मिलते हैं, मधयकालीन स्वरुप अप्राप्त है।<br />
==भाषात्त्व==<br />
मगही का स्वतन्त्र भाषात्त्व है किन्तु मैथिली भाषा वैज्ञानिकों अर्थात जयकान्त मिश्र ने यह सिद्ध करने का प्रयत्न किया है कि मगही का स्वतन्त्र अस्तित्त्व है। जयकान्त मिश्र ने मगही को मैथिली की एक उपबोली के रुप में सिद्ध किया है किन्तु मैथिली और मगही को एक दूसरे से पृथक करने वाली विशिष्टता दोनों की औच्चारणिक एवं ध्वन्यात्मक परिवर्तन की प्रकिया है। अत: मगही को मैथिली की उपबोली के रुप में स्वीकार नहीं किया जा सकता है। इसका स्वतन्त्र भाषात्त्व है।<br />
<br />
मगही तथा भोजपुरी में भी कुछ भाषिक एवं व्याकरणिक एकरुपता दृष्टिगत होती है, किन्तु दोनों भाषाओं का पृथक-पृथक अस्तित्त्व है। बिहारी बोलियों में पायी जाने वाली आन्तरिक एकरुपता अवश्य मिलती है। किन्तु आन्तरिक विषमता भी प्रभूत रुप में मिलती है। मगही तथा भोजपुरी में व्याकरणिक भिन्नता भी है। मगही क्रियाओं में जहां कर्ता के अनुरुप लिंगभेद नहीं होता वहां भोजपुरी में होता हा। संक्षेपत: यह कहा जा सकता है कि मगही की स्वतन्त्र भाषिक सत्ता है।<br />
<br />
मगही भाषा की सीमा का विवेचन करने पर पता चलता है कि यह केवल पटना और गया ज़िले में ही नहीं अपितु झारखण्ड प्रदेश के हजारीबाग, गिरिडीह आदि ज़िलमें भी बोली जाती है। मगध के पश्चिमी सीमा पर [[झारखण्ड]] राज्य के पलामू ज़िले के कुछ भागों में तथा पूर्व में [[बिहार]] राज्य के ही [[मुंगेर]] तथा [[भागलपुर]] के क्षेत्रों में भी मगही बोली जाती है।<br />
<br />
मगही क्षेत्र के उत्तर में गंगापार तिरहुत क्षेत्र में मैथिली बोली का क्षेत्र है। पश्चिम में शाहाबाद तथा पलामू का भोजपुरी क्षेत्र है। उत्तर पूर्वी सीमा पर मुंगेर, भागपुर और संथाल परगना (झारखण्ड) में अंगिका (छिकाछिकी) बोली जाती है। मगही की दक्षिण सीमा पर रांची में सदानी भोजपुरी का क्षेत्र है।<br />
==मगही के रूप==<br />
ग्रियर्सन ने मगही के दो रुपों को स्वीकार किया है:<br />
#पूर्वी मगही<br />
#शुद्ध मगही<br />
;पूर्वी मगही<br />
पूर्वी मगही का कोई श्रृंखलाबद्ध रुप नहीं है। यह मगही हजारीबाग के दक्षिणपूर्व भाग, मानभूम एवं रांची के दक्षिण पूर्व भाग खारासावां तथा दक्षिण में मयूरभंज एवं बामरा तक बोली जाती है। मालदा ज़िले के पश्चिमी भाग में भी पूर्वी मगही का क्षेत्र है।<br />
;शुद्ध मगही<br />
शुद्ध मगही अपने क्षेत्र में बोली जाती है। यह पश्चिमी क्षेत्र में पटना, गया, हजारीबाग, मुंगेर और भागलपुर ज़िले में ही नहीं अपितु पूर्व क्षेत्र में रांची के दक्षिण भाग में, सिंहभूम के उत्तरी क्षेत्र में तथा सरायकेला एवं कारसावां के कुछ क्षेत्रों में मगही बोली जाती है।<br />
;मिश्रित मगही<br />
पूर्वी मगही तथा शुद्ध मगही के साथ ही मिश्रित मगही की भी एक व्यापक संज्ञा हो सकती है। मिश्रित मगही का रुप वहां दिखाई पड़ता है जहां आदर्श मगही अपनी सीमा पर अन्य सहोदर भाषाओं, जैसे मैथिली और भोजपुरी से एक से एक होकर एवं अपने अस्तित्व को क्षीरोदकीभूत कर सीमावर्ती बोलियों के रुप में व्यक्त होती है।<br />
==आधुनिक काल में मगही==<br />
आधुनिक काल में ही मगही के अनेक रुप दृष्टिगत होते हैं। मगही भाषा का क्षेत्र विस्तार अति व्यापक है, परिणामत: स्थान भेद के कारण इसके रुप भेद भी प्रचलित हैं। प्रत्येक बोली या भाषा कुछ दूरी पर बदल जाती है। <br />
; कृष्णदेव प्रसाद के अनुसार<br />
मगही भाषा के निम्नलिखित भेदों का संकेत कृष्णदेव प्रसाद ने किया है :<br />
<br />
#आदर्श-मगही<br />
#शुद्ध-मगही<br />
#टलहामगही<br />
#सोनतरियामगही<br />
#जंगलीमगही<br />
<br />
;आदर्श- मगही<br />
यह मुख्यत: गया ज़िले में बोली जाती है।<br />
;शुद्ध -मगही<br />
इस प्रकार की मगही राजगृह से लेकर बिहारशरीफ के उत्तर चार कोस बयना स्टेशन (रेलवे) पटना ज़िले के अन्य क्षेत्रों में बोली जाती है<br />
;टलहा -मगही<br />
टलहा मगही मुख्य रुप से मोकामा, बड़हिया, बाढ़ अनुमण्डल के इस पार के कुछ पूर्वी भाग और लक्खीसराय थाना के कुछ उत्तरी भाग गिद्धौर और पूर्व में फतुहां में बोली जाती है।<br />
;सोनतरिया मगही<br />
सोन नदी के तटवर्ती भू-भाग में पट्ना और गया ज़िले में सोनतरिया मगही बोली जाती है।<br />
;जंगली मगही<br />
राजगृह, गया, झारखण्ड प्रदेश के छोटानागपु (उत्तरी छोटानागपुर मूलत:) और विशेषतौर से हजारीबाग के वन्य या जंगली क्षेत्रों में जंगली मगही बोली जाती है।<br />
;ग्रियर्सन महोदय के अनुसार<br />
श्री कृष्णदेव प्रसाद ने पूर्वी मगही का उल्लेख नहीं किया है। ग्रियर्सन महोदय के अनुसार पूर्वी मगही का क्षेत्र हजारीबाग, मानभूम, दक्षिणभूम, दक्षिणपूर्व रांची तथा उड़ीसा में स्थित खारसावां एवं मयुरभंज के कुछ भाग तथा छत्तीसगढ़ के वामड़ा में है। मालदा ज़िले के दक्षिण में भी ग्रियर्सन पूर्वी-मगही की स्थिति स्वीकार करते हैं। भोलानाथ तिवारी ने मगही के चार रुपों का निर्धारण हिन्दी भाषा नामक पुस्तक में किया है :<br />
#आदर्श-मगही<br />
#पूर्वी-मगही<br />
#जंगली-मगही<br />
#सोनतरी मगही<br />
;भोलानाथ तिवारी के अनुसार<br />
भोलानाथ तिवारी की मान्यता है कि मगही का परिनिष्ठित रुप गया ज़िले में बोला जाता है। ग्रियर्सन ने भी गया ज़िले में बोली जाने वाली मगही को विशुद्धतम की संज्ञा<ref>भारत की भाषा का सर्वेक्षण, खण्ड 5 भाग 2, पृ. 123</ref> दी है। प्राचीन गया जनपद में मगही भाषा के तीन स्पष्ट भेद प्रचलित थे। नवादा अनुमण्डल, औरंगाबाद अनुमण्डल तथा गया के शेष क्षेत्र की मगही में स्पष्ट अन्तर है। किन्तु ज़िले के पुनर्गठन के पश्चात गया ज़िले में एक ही प्रकार की मगही प्रचलित है। पटना ज़िले के दक्षिणी भाग और प्राय: सम्पूर्ण गया ज़िले में विशेष रुप से एकरुपता पायी जाती है। पटना और गया ज़िले की भाषा को ही परिनिष्ठित मगही मानना युक्तिसंगत एवं समीचीन है। अत: ब्रजमोहन पाण्डेय "नलिन' जो कि पालि भाषा के मगध विश्वविद्यालय में विबागाध्यक्ष हैं मगही साहित्यकारों से निवेदन करते हुऐ लिखते हैं; "मगही साहित्याकारों से अत: मेरा निवेदन है कि वे गया की मगही को ही परिनिष्ठित मानकर अपने रचनात्मक कार्यों का सम्पादन करें।''<br />
==मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास==<br />
मगही भाषा के प्राचीन साहित्येतिहास का प्रारम्भ आठवीं शताब्दी के सिद्ध कवियों की रचनाओं से होता है। सरहपा की रचनाओं का सुव्यवस्थित एवं वैज्ञानिक संस्करण दोहाकोष के नाम से प्रकाशित है जिसके सम्पादक महापणिडत राहुल सांकृत्यायन हैं। सिद्धों की परम्परा में मध्यकाल के अनेक संतकवियों ने मगधी भाषा में रचनायें की। इन कवियों में बाबा करमदास, बाबा सोहंगदास, बाबा हेमनाथ दास आदि अनेक कवियों के नाम उल्लेख हैं। सरहपा की रचनाओं का सुव्यवस्थित एवं वैज्ञानिक संस्करण दोहाकोष के नाम से प्रकाशित है जिसके सम्पादक महापण्डित [[राहुल सांकृत्यायन]] हैं। सिद्धों की परम्परा में मध्यकाल के अनेक संतकवियों ने मगधी भाषा में रचनायें की। इन कवियों में बाबा करमदास, बाबा सोहंगदास, बाबा हेमनाथ दास आदि अनेक कवियों के नाम उल्लेख हैं।<br />
==आधुनिक काल में मगही भाषा==<br />
<br />
आधुनिक काल में मगही भाषा में साहित्य प्रणयन की परम्परा आगे तीव्र गति से बढ़ी है। श्रीकान्त शास्री आधुनिक मगही साहित्य की चेतना का आरम्भ श्रीकृष्णदेव प्रसाद की रचनाओं से मानते हैं। आधुनिक मगही साहित्य की श्रीवृद्धि करने वालों में श्रीकान्त शास्री, श्रीकृष्णदेव प्रसाद, रामनरेश, पाठक, जयराम सिंह, रामनन्दन, मृत्युञ्जय मिश्र "करुणेश', योगेश्वर सिंह "योगेश', राम नरेश मिश्र "हंस', बाबूलाल "मधुकर', सतीश मिश्र, रामकृष्ण मिश्र, रामप्रसाद सिंह, रामनरेश प्रसाद वर्मा, रामपुकार सिंह राठौर, गोवर्धन प्रसाद सदय, सूर्यनारायण शर्मा, मथुरा प्रसाद "नवीन', श्रीनन्दन शास्री, सुरेश दूबे "सरस', शेषानन्द मधुकर, रामप्रसाद पुण्डरीक, अनिक विभाकर, मिथिलेश जैतपुरिया, राजेश पाठक, सुरेश आनन्द पाठक, देवनन्दन विकल, रामसिंहासन सिंह विद्यार्थी, श्रीधर प्रसाद शर्मा, कपिलदेव प्रसाद त्रिवेदी, "देव मगहिया', हरिश्चन्द्र प्रियदर्शी, हरिनन्दन मिश्र "किसलय', रामगोपाल शर्मा "रुद्र', रामसनेही सिंह "सनेही', सिध्देश्वर पाण्डेय "नलिन', राधाकृष्ण राय आदि के नाम प्रमुक है। जिन कवियों, लेखकों, नाटककारों, कहानीकारों, उपन्यासकारों एवं निबन्धकारों ने साहित्य की विविध विधाओं में रचनाधर्मिता को जिवन्त रखते हुए कलम चलाई है, उनका संक्षिप्त विवरण नीचे दिया जा रहा है :<br />
<br />
<br />
आधुनिक काल में लोकभाषा और लोकसाहित्य सम्बन्धी अध्ययन के परिणामस्वरुप मगही के प्राचीन परम्परागत लोकगीतों, लोककथाओं, लोकनाट्यों, मुहावरों, कहावतों तथा पहेलियों का संग्रह कार्य बड़ी तीव्रता के साथ किया जा रहा है। साथ ही मगही भाषा में युगोचित साहित्य, अर्थात् कविता, कहानी, नाटक, उपन्यास, एकांकी, ललित निबन्ध आदि की रचनाएं, पत्र-पत्रिकाओं का प्रकाशन एवं भाषा और साहित्य पर अनुसंधान भी हो रहे हैं।<br />
====प्रबन्ध काव्य एवं महाकाव्य====<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित रामायन<br />
*हरिनाथ मिश्र - ललित भागवत<br />
*रामप्रसाद सिंह - लोहा मरद<br />
*योगेश्वर प्रसाद सिंह "योगेश' - गौतम<br />
*योगेश पाठक - जरासंध<br />
====खण्ड काव्य====<br />
*मिथिलेश प्रसाद मिथिलेश - रधिया<br />
*रामप्रसाद सिंह - सरहपाद<br />
====मुक्तक काव्य====<br />
*रामनरेश प्रसाद वर्मा - च्यवन<br />
*स्वर्णकिरण - जीवक, सुजाता<br />
* सुरेश दूवे ""सरस'' - निहोरा<br />
* प्रसाद सिंह - परसपल्लव<br />
* रामविलास रजकण - वासंती<br />
*रामविलास रजकण - दूज के चाँद<br />
*रामविलास रजकण - पनसोखा रजनीगंधा<br />
*रामपुकार सिंह राठौर - औजन<br />
*रामसिंहासन सिंह - जगरना<br />
*योगेश्वर प्रसाद ""योगेश'' - लोटचुट्टी<br />
<br />
====गीतिकाव्य और कविता====<br />
*रामकृष्ण मिश्र - गीत के जुड़छाँट<br />
* रामकृष्ण मिश्र - बेलपत्तर<br />
* रामदास आर्य - गीत आदमी के<br />
* स्वर्णकिरण - धरती फट गेलई<br />
* श्रीनन्दन शास्री - अप्पनगीत<br />
* महेन्द्र प्रसाद देहाती - पपिहरा<br />
* जय प्रकाश - माटी के दीया<br />
* रामाधार सिंह ""आधार'' - मगही कवितावली<br />
* सतीश कुमार मिश्र - टूसा<br />
* स्वर्णकिरण - धरती के पाती<br />
* जयनाथ कवि - पनघट<br />
* रामनगीना सिंह ""मगहिया'' - हलफा<br />
* राजेनेद्र सिंह - लुआठी<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह "योगेश' - तुलसीदास<br />
* रंजन कुमार मिश्र - ढ़रकित लोर<br />
* मथुरा प्रसाद नवीन - बड़हिया गोली कांड<br />
* राजकुमार प्रसाद - लुत्ती<br />
* मृत्युञ्जय मिश्र ""करुणेश'' - गजल हे नाम<br />
* दीनबन्धु - तीत-मीठ-गजलगीत<br />
* सुरेश दत्त मिश्र - उगेन<br />
* रामगोपाल शर्मा ""रुद्र'' - उपदेस - गाथा<br />
* श्यामप्यारी कुँअर - वंदना<br />
* रामनगीना सिंह ""मगहिया'' - भोर<br />
* स्वर्णकिरण - मुआर<br />
* ब्रजमोहन पाण्डेय ""नलिन'' (सं) - अतीत - गाथा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - झरोखा<br />
* रामप्रसाद सिंह (सं.) - मुस्कान<br />
* बाबूलाल मधुकर - लहरा<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - विक्रमपुकार<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - धरड़या गीत<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - विक्रम प्रतिज्ञा<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - गवई गीत<br />
* रामनगीना सिंह ""महरिया'' - जय मगही<br />
* योगेश्वर प्रसाद सिंह ""योगेश'' - इँजोर<br />
* बाबूलाल मधुकर - अंगुरी के दाग<br />
* महेन्द्र प्रसाद शुभांसु - तरस उठल जियरा<br />
* गोविन्द प्यासा - बधवा में भेलड़ बिहान<br />
* गोविन्द प्यासा - सँझउती<br />
* राजेन्द्र पाण्डेय - ढिबरी<br />
<br />
====कहानी संग्रह====<br />
*जितेन्द्र वत्स - किरिया करम<br />
*श्रीकान्त शास्री - मगही कहानी सेंगरन<br />
*राजेश्वर पाठक ""राजेश'' - नगरबहू<br />
* लक्ष्मण प्रसाद - कथा थउद<br />
* रामनरेश प्रसाद वर्मा - सेजियादान<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - कथा सरोवर<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - कथाकली<br />
* सुरेश प्रदास निर्द्वेन्द्ध - मुरगा बोल देलक<br />
*तारकेश्वर भारती - नैना काजर<br />
*राधाकृष्ण - ए नेउर तू गंगा जा<br />
*रामनन्दन - लुट गेलिया<br />
*ब्रजमोहन पाण्डेय ""नलिन'' - एक पर एक<br />
*रामचन्द्र अदीप - गमला में गाछ<br />
*रामचन्द्र अदीप - बिखरइत गुलपासा<br />
====नाटक====<br />
*बाबूलाल मधुकर - नयका भोर<br />
*हरिनन्दन किसलय - अप्पन गाँव<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - गन्धारी के सराप<br />
*बाबूराम सिंह ""लमगोड़ा'' - बुज्झल दीया क मट्टी<br />
*अलखदेव प्रसाद अचल - बदलाव<br />
*अभिमन्यु प्रसाद मौर्य - प्रेम अइसन होवड हे<br />
* सत्येन्द्र प्रसाद सिंह - अँचरवा के लाज<br />
* केशव प्रसाद वर्मा - कनहइया क दरद<br />
* रानन्दन - कौमुदी महोत्सव<br />
* रामनरेश मिस्त्र ""हंस'' - सुजाता<br />
* रघुवीर प्रसाद समदर्शी - भस्मासुर<br />
*गोपाल रावत पिपासा - आधी रात के बाद <br />
====एकांकी संग्रह====<br />
*छोटू नारायण शर्मा - मगही के दू फूल<br />
*केशव प्रसाद वर्मा - सोना के सीता<br />
====उपन्यास====<br />
<br />
*जयनाथ पति - सुनीता<br />
*जयनाथ पति - फूलबहादुर<br />
*जयनाथ पति - गदहनीत<br />
* राजेन्द्र प्रसाद चौधेय - बिसेसरा<br />
* राम नन्दन - आदमी आउ देवता<br />
* श्रीकान्त शास्री - गोदना<br />
* चक्रधर शर्मा - हाय रे उ दिन<br />
* चक्रधर शर्मा - साकल्य<br />
* बाबूलाल मधुकर - रमरतिया<br />
* द्वारिका प्रसाद - मोनाभिन्या<br />
* उपमा दत्त - पियक्कड़<br />
* रामप्रसाद सिंह - नरक-सरग-धरती<br />
* रामविलास रजकण - धूमैल धोती<br />
<references/></div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE&diff=212864सदस्य वार्ता:गोविन्द राम2011-09-04T10:03:38Z<p>शिल्पी गोयल: /* सामान्य ज्ञान */ नया विभाग</p>
<hr />
<div>__TOC__<br />
{{toc}}<br />
भईया [[माउंट आबू]] के page में Check क्या करना है?<br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== उत्तर प्रदेश की झीलें ==<br />
<br />
भईया मैंने [[उत्तर प्रदेश की झीलें|उत्तर प्रदेश की झीलों]] में लिंक लगा दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:35, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पटना]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:39, 17 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== नीलकंठ महादेव ==<br />
<br />
कृपया [[नीलकंठ महादेव]] के पेज को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:48, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== ॠषिकेश ==<br />
<br />
कृपया [[ॠषिकेश]] पेज ले लिंक को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:28, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:55, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पोरबंदर]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। <br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi]] में अमृतसर का साँचा जाचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:35, 17 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== वंश वृक्ष ==<br />
<br />
सूर्य वंश अच्छा लग रहा है। कोलकाता पर भी कार्य संतोषजनक है [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आदित्य चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 08:00, 19 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:13, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== ब्रज/आलेख ==<br />
<br />
{{50-50}} क्या इसे ब्रज से replace कर दिया जाए ? <u>बाहरी लिंक में ब्रजडिस्कवरी के लिंक डालें</u> [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:29, 7 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:07, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन ==<br />
श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन नई बनी है पुरानी हटा दि गयी है। उसमें <u>'''अंग्रेजी'''</u> लिखा था। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span><br />
<br />
== प्रेमचन्द ==<br />
<br />
अच्छा बन गया है लेकिन अभी काम बाक़ी है। सूचना बक्सा आदि लगाएँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 10:47, 30 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:व्रत और उत्सव2 ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:व्रत और उत्सव2]] को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 18:31, 10 सितंबर 2010 (IST)<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:36, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== जम्मू और कश्मीर ==<br />
<br />
[[साँचा:जम्मू और कश्मीर के पर्यटन स्थल]] बना दिया गया है कृपया इस को [[पर्यटन]] के पन्ने में डाले [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 12:21, 13 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
कृपया [[वैशेषिक दर्शन की तत्त्व मीमांसा]] पर चित्र लगाए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 19 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
[[संसद]] image<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== कपिल सिब्बल ==<br />
<br />
संदेश देने के लिए धन्यवाद जल्दी ही लग जाएगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:38, 28 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== चित्रकार ==<br />
<br />
चित्रकार का लिंक नहीं दिया जा रहा ??? [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 22:26, 23 अक्टूबर 2010 (IST)<br />
==बाजीराव==<br />
इस पृष्ठ पर मैंने काफ़ी काम किया है। आपको बस साँचा लगाना है। कृपया इस काम को कर दें।<br />
<br />
== category ==<br />
<br />
कृपया [[वर्तनी (हिन्दी)]] में category लगा दो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 25 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== संवरण ==<br />
<br />
कृपया इस पन्ने पर श्रेणी लगाए [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:03, 27 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अलंकार]], [[लिंग]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:19, 29 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== रबीन्द्रनाथ ठाकुर ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:रबीन्द्रनाथ ठाकुर]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:53, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी- 3==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया हिन्दी सामान्य ज्ञान का तीसरा भाग देखें, जिसमें प्रश्न सं. 12 और 17 एक ही हैं, कृपया सही करवायें. हिन्दी का सामान्य ज्ञान कौन बना रहा है, जानकारी दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी-4==<br />
<br />
<poem>गोदान में - 15. 'आदमी कितना स्वार्थी हो जाता है, जिसके लिए मरो, वही जान का दुश्मन हो जाता है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
मेहता<br />
खन्ना<br />
मालती<br />
होरी<br />
<br />
16. 'नारी में पुरुष के गुण आ जाते हैं, तो वह कुलटा हो जाती है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
रायसाहब<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
होरी<br />
<br />
17. 'जो अपनी जान खपाते हैं, उनका हक उन लोगों से ज्यादा है, जो केवल रुपया लगाते हैं।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र द्वारा कहा गया है?<br />
मालती<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
खन्ना</poem><br />
गोदान के पात्र का नाम महतो है ना कि मेहता कृपया जानकारी कर सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 5==<br />
<poem>7. 'गिरि' शब्द का शुद्ध बहुवचन है-<br />
गिरियाँ<br />
गिरी<br />
गिरि<br />
गिरिएं<br />
http://pustak.org/bs/home.php?bookid=4883&act=continue&index=6&booktype=free<br />
(8) कुछ शब्दों के रूप ‘एकवचन’ और ‘बहुवचन’ दोनो में समान होते हैं। जैसे-<br />
एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन<br />
क्षमा क्षमा नेता नेता<br />
जल जल प्रेम प्रेम<br />
गिरि गिरि क्रोध क्रोध<br />
राजा राजा पानी पानी<br />
यहाँ से कंफर्म करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:57, 30 दिसंबर 2010 (IST)</poem><br />
==श्रेणी==<br />
<br />
गोविन्द जी, इतिहास से सम्बन्धित लेखों में इतिहास कोश श्रेणी अवश्य होनी चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:15, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पात्र==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान में प्रयुक्त पात्रों के नामों को जाँच लें, वह बिल्कुल सही होने चाहियें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:24, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान- 1==<br />
<poem>18. अर्द्धमागधी अपभ्रंश से इनमें से किस बोली का विकास हुआ है?<br />
पश्चिमी<br />
बिहारी<br />
'''बंगाली<br />
बंगाली'''</poem><br />
यह अभी तक सही नहीं हुआ है[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:37, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==2011==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ...[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:13, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शनि चालीसा==<br />
गोविंद जी, कृपया शनि चालीसा और शिव चालीसा ये पन्ने भी देखें और इन सभी नये पन्नों में साँचा भी लगा दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:37, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शिक्षा सामान्य ज्ञान==<br />
<poem>1- शिक्षा शब्द समानार्थी है?<br />
निर्देश का<br />
विद्यालयीकरण का<br />
प्रशिक्षन का<br />
इनमें से सभी</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रशिक्षण''' होता है ना कि 'प्रशिक्षन', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:02, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रव्रज्या==<br />
<br />
<poem>4. बौद्ध युग में शिक्षा ग्रहण करने के लिए बालक का एक संस्कार होता था जिसे कहते हैं?<br />
प्रवज्जा संस्कार<br />
उपनयन संस्कार<br />
परिणय संस्कार<br />
इनमें से कोई नहीं</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रव्रज्या''' होता है ना कि 'प्रवज्जा', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:24, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==विद्यालय के==<br />
17. निजी विद्यालय के आय के स्त्रोत कौन से होते हैं? - यहाँ पर '''विद्यालय की''' होना चाहिए, कृपया सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रबन्धन==<br />
<br />
<poem>18. विद्यालय के संचालन के लिए आवश्यक है?<br />
विद्यालय संगठन<br />
'''विद्यालय प्रबन्ध'''<br />
विद्यालय प्रशासन<br />
इनमें से सभी</poem>सही शब्द '''विद्यालय प्रबन्धन''' होना चाहिए<br />
==माध्यिका==<br />
<poem>20- पचास शतांक मान का दूसरा नाम क्या है?<br />
माध्यिका<br />
मध्यमान<br />
बहुलांक<br />
प्रारम्भिक स्तर</poem><br />
'''माध्यिका''' शब्द के विषय में आदित्य जी से बात कर लें। मेरे विचार से सही शब्द 'मध्यांक' होना चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==व्यवस्था==<br />
कृपया बतायें क्या नये पन्ने क्रमवार जाँचे जा रहे हैं? नहीं तो क्या व्यवस्था चल रही है?[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:10, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान-1==<br />
18. 'दोपहर का भोजन' नामक कार्यक्रम निम्नलिखित मंत्रालय के अंतर्गत संचालित होता है? - प्रश्न संख्या 18 और 19 समान है, कृपया ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 05:37, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:29, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गोवा ==<br />
<br />
अगर आप गोवा के पन्ने पर काम नहीं कर रहे हो तो कया में गोवा के पन्ने में चित्रों को सही से लगालो? [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:01, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 4]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 5]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:00, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
==इतिहास सामान्य ज्ञान 2==<br />
प्रश्न संख्या-1 और 16 एक ही प्रकार के प्रश्न हैं जिसे हटा दिया गया है। कृपया दूसरा प्रश्न सम्मिलित करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:48, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:07, 19 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रायपुर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:00, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लेप्चा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:52, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इटावा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:00, 23 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्रकला]] और [[साँचा:चित्रकला शैलियाँ|भारतीय चित्रकला शैलियाँ]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:38, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मनाली हिमाचल प्रदेश|मनाली]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:26, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मेवाड़]], [[जूनागढ़]], [[भावनगर]] के पन्ने देखें और विज्ञान का सामान्य ज्ञान मेरे [[प्रयोग:Fozia4]] में देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 00:09, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==गणतंत्र दिवस==<br />
भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:21, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ब्यावर]], [[जालंधर]], [[विशाखापत्तनम]], [[लुधियाना]], [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:55, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
मैंने [[प्रयोग:Fozia4]] देख लिया है। एक बार आप भी देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:42, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[भारतीय सेना]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 23:19, 28 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== संगीत सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya1]] शीघ्र जाँचे। जबाब अवश्य दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 11:45, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5 ]] एक बार देख लेना। वो आज ही लगना है।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बिस्मिल्ला ख़ाँ]], [[आँख]], [[तन्त्रिका तन्त्र]], [[मस्तिष्क]], [[मेरुरज्जु]] और [[रक्त]] के पन्नो को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 09:44, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:15, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पन्ना==<br />
प्रयोग:Priya2 में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देख लिया है,किंतु प्रश्न सं. 6 और 10 को एक बार ठीक से जाँच लें। बाक़ी ठीक है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:54, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==बिस्मिल्ला ख़ाँ==<br />
बिस्मिल्ला ख़ाँ साहेब के पन्ने में 'जीवन परिचय' में जीवन परिचय ही नही है और यह पन्ना अधिक विस्तृत बनेगा। कृपया ध्यान दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:26, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मुहम्मद हिदायतुल्लाह]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:31, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Fozia5]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 12:04, 4 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==काशी हिन्दू विश्वविद्यालय== <br />
गोविन्द जी, कृपया काशी हिन्दू विश्वविद्यालय और मदनमोहन मालवीय के सन्दर्भ देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:50, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 10 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==बैडमिंटन==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया बैडमिंटन का पेज़ देखें, सही करवाएँ और पाठ्य सामग्री भी होनी चाहिए। भाषा और सामग्री पर ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:19, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
[[कबूतर]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:23, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] व [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 12 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:15, 14 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:30, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:01, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 14:37, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]], [[ग़ाज़ियाबाद]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:48, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राहुल सांकृत्यायन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:37, 20 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रावी, रामप्रसाद विद्यार्थी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:53, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व देखने के पश्चात आगे संदेश भेजे। चैक होने के पश्चात इस पेज को बना दे। धन्यवाद[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:52, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3#कम्प्यूटर|सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] में कम्प्यूटर सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:17, 25 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वृंदावनलाल वर्मा]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:15, 2 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[अट्टुकल पोंगल]] के पेज देखें व उचित साँचा लगायें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:20, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास2]]<br />
<br />
[[प्रयोग:Shilpi6]] पेज देख लिया गया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:32, 5 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मैग्नीसियम]], [[सोना]] और [[प्लेटिनम]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:46, 6 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एल्युमिनियम]], [[गन्धक]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:04, 8 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] में इतिहास सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 9 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[फॉस्फोरस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:15, 10 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[मैंगनीज]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:15, 13 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पुनः चैक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:28, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रत्नगिरि]] का पन्ना देखें और श्रेणियाँ भी देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:31, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी लगाएँ ==<br />
<br />
कृपया [[यातुधान]], [[यच]] में श्रेणी लगाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:37, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 13:17, 15 मार्च 2011 (IST)<br />
* गोविंद जी, [[एनी बेसेंट]] का जो चित्र पेज़ पर लगा है, वह बहुत कॉमन है, हमें कोई दूसरा चित्र लगाना चाहिए। -आशा चौधरी<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हाइड्रोजन]] का पन्ना देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:53, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:09, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्र सामान्य ज्ञान 5]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:14, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एलुमिनियम]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:34, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देखें।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अनंत कुमार]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:42, 21 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अटाला मस्जिद]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:19, 23 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें व बनाने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:51, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi5]] जाँचें व जाँचने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:19, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नज़ीबाबाद ==<br />
<br />
कृपया [[नज़ीबाबाद]] और [http://en.wikipedia.org/wiki/Nizamabad,_Uttar_Pradesh Nizamabad, Uttar Pradesh] के पन्ना देखें, शायद नज़ीबाबाद पन्ने का नाम निज़ामाबाद होना चाहीये। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:38, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
क्रपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 17:51, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:43, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:फ़िज़ा/अभ्यास]] में गुजरात के चित्र के Caption check करे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 15:13, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:40, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:11, 7 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:46, 9 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[जुझार सिंह]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:08, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:44, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] में चित्र सामान्य ज्ञान देखें और update kare. [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:15, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अगुआड़ा दुर्ग]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:19, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] में खेल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:53, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:02, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 7 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:22, 9 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:47, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व बताये कि ये वाला सामान्य ज्ञान लगा दिया गया है या नहीं।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:RAVI]] को जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:20, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया हाल में हुए शिल्पी गोयल के बदलाव देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:35, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
गोविन्द जी चयनित चित्र में अपडेट कर रहा हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
कहा किए है। मेरे को तोपुराने दिखा रहा है। किसमे पडे है।[[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:09, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:10, 19 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:Ravi4]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को अपडेट करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:03, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:12, 21 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] देखें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:06, 26 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:30, 31 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Laxmi1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 16:30, 1 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:37, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[राज कुमार]] में लगे सूचना बक्से पर एक बार निगाह डालें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:27, 16 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लघु उद्योग]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:03, 21 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज जाँचे ==<br />
<br />
कृपया [[हिन्दी साहित्य]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 16:09, 24 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[संजीव कुमार]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:34, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/Sandbox]], [[प्रयोग:शिल्पी]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:शिल्पी3]], [[प्रयोग:शिल्पी4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:42, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी4]] अब जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:34, 15 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[शिशु]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:58, 17 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 19:16, 18 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गायत्री देवी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:41, 21 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वहीदा रहमान]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 14:03, 22 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:57, 25 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== प्रयोग ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Janmejay]] देखें व पूरा करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:47, 2 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सूरसारावली]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:52, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[कपालभृत्]] शब्द है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 18:54, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालीबंगा]] के पन्ने में चित्र के शीर्षक देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:11, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें। [[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 17:48, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
क्रपया [[अरामबोल तट गोवा]] में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:56, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[रणजी]] के पेज में सूचना बक्सा लगाये।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:32, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बाल गंगाधर तिलक]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 16:33, 29 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:57, 30 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 16:25, 31 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:33, 4 सितम्बर 2011 (IST)</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2/Sandbox&diff=212293सदस्य:शिल्पी गोयल/Sandbox2011-08-31T13:10:58Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>[http://dilkadarpan.blogspot.com/2009/09/blog-post.html मधुबाला]<br />
[http://agoodplace4all.com/?p=879#more-879 मधुबाला]</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%AE%E0%A4%A3%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B0&diff=212291मणिपुर2011-08-31T12:51:42Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{सूचना बक्सा राज्य<br />
|Image=Manipur-Map.jpg<br />
|राजधानी=[[इंफाल]]<br />
|जनसंख्या=22,93,896 <ref name="मणिपुर">{{cite web |url=http://manipur.gov.in/ataglance.htm |title=MANIPUR at a Glance |accessmonthday=3 जून |accessyear=2011 |last= |first= |authorlink= |format=एच.टी.एम.एल |publisher=मणिपुर की आधिकारिक वेबसाइट |language=अंग्रेज़ी}}</ref><br />
|जनसंख्या घनत्व=82<ref name="मणिपुर"/><br />
|क्षेत्रफल=22,327 वर्ग किमी <br />
|भौगोलिक निर्देशांक=24.817°N 93.95°E<br />
|ज़िले=9<br />
|राजभाषा(एँ)=[[मणिपुरी भाषा]], [[बांग्ला भाषा]], [[असमिया भाषा]]<br />
|स्थापना=21 जनवरी, 1972<br />
|साक्षरता=59.89<ref name="मणिपुर"/><br />
|राज्यपाल=गुरुबचन जगत<ref name="मणिपुर"/><br />
|मुख्यमंत्री=ओकराम इबोबी सिंह<ref name="मणिपुर"/><br />
|बाहरी कड़ियाँ=[http://manipur.gov.in/ अधिकारिक वेबसाइट]<br />
|अद्यतन=<br />
|emblem=Manipur-Seal.jpg<br />
}}<br />
<br />
मणिपुर [[भारत]] का एक पूर्वी राज्य है। मणिपुर राज्य की राजधानी [[इंफाल]] है। मणिपुर राज्य के उत्तर और दक्षिण में [[मिज़ोरम]], पश्चिम में [[असम]], और पूर्व में अन्तर्राष्ट्रीय सीमा से म्यांमार लगा हुआ है। मणिपुर का क्षेत्रफल 22,347 वर्ग कि.मी है। मेइती जनजाति, जो घाटी क्षेत्र में ही रहते हैं, वे ही यहाँ के मूल निवासी हैं। इनकी भाषा मेइतिलोन है। इसी भाषा को [[मणिपुरी भाषा]] कहते हैं। यह भाषा [[1992]] में [[भारतीय संविधान]] की [[आठवीं अनुसूची]] में सम्मिलित की गई। यहाँ के पर्वतीय भाग में नागा व कुकी जनजाति के लोग निवास करते हैं। मणिपुरी बहुत ही संवेदनशील सीमावर्ती राज्य है।<br />
[[चित्र:Loktak-Lake-Manipur.jpg|thumb|left|250px|[[लोकटक झील]], मणिपुर]]<br />
मणि का शाब्दिक अर्थ ‘आभूषण’ है। अत: मणिपुर का अर्थ 'आभूषण की भूमि' है। मणिपुर में प्राकृतिक संसाधनों का प्रचुर भंडार है। यहाँ की प्राकृतिक छटा देखने योग्य है। यहाँ जल-प्रपात है, रंग-बिरंगे फूलों वाली वनस्पति हैं। यहाँ पर कुछ दुर्लभ वनस्पतियां और जीव जंतु भी पाये जाते हैं। घने जंगल हैं, स्वच्छ जल से युक्त नदियां हैं, पर्वतों पर मनोरम प्राकृतिक सुन्दरता है।<br />
<br />
==इतिहास==<br />
ईस्वी युग के प्रारंभ होने के पहले से ही मणिपुर का लंबा और शानदार इतिहास है। यहाँ के राजवंशों का लिखित इतिहास सन 33 ई. में पखंगबा के राज्यभिषेक के साथ मिलता है। उसके बाद अनेक राजाओं ने मणिपुर पर शासन किया। मणिपुर की स्वतंत्रता और संप्रभुता 19वीं सदी के आरंभ तक बनी रही। उसके बाद सात वर्ष (1819 से 1825 तक) बर्मी शासकों ने यहाँ पर कब्जा करके शासन किया। 1891 में मणिपुर ब्रिटिश शासन के अधीन आ गया और 1947 में देश के साथ स्वतंत्र हुआ। 26 जनवरी 1950 को भारतीय संविधान लागू होने पर यह एक मुख्य आयुक्त के अधीन भारतीय संघ के भाग ‘सी’ के राज्य के रूप में सम्मिलित हुआ। कालांतर में एक प्रादेशिक परिषद का गठन किया गया जिसमें 30 सदस्य चयन के द्वारा और दो सदस्य मनोनीत थे। <br />
<br />
इसके पश्चात 1962 में केंद्रशासित प्रदेश अधिनियम के अधीन 30 सदस्य चयन द्वारा और तीन मनोनीत सदस्यों की विधानसभा स्थापित की गई। 19 दिसंबर, 1969 से प्रशासक का पद मुख्य आयुक्त स्थान पर उपराज्यपाल कर दिया गया। 21 जनवरी, 1972 को मणिपुर को पूर्ण राज्य की श्रेणी मिली और 60 निर्वाचित सदस्यों की विधानसभा का गठन किया गया। इस विधानसभा में अनुसूचित जनजाति और अनुसूचित जाति के लिए 19 सीट आरक्षित हैं। मणिपुर से [[लोकसभा]] के दो और राज्य सभा का एक प्रतिनिधि है।<br />
<br />
==भूगोल==<br />
भारत के पूर्वी सिरे पर मणिपुर राज्य स्थित है। इसके पूर्व में म्यांमार (बर्मा) और उत्तर में [[नागालैंड]] राज्य है, पश्चिम में [[असम]] राज्य और दक्षिण में [[मिज़ोरम]] राज्य है। मणिपुर का क्षेत्रफल 22,327 वर्ग किलोमीटर है। भौगोलिक रूप से मणिपुर के दो भाग हैं, पहाडियां और घाटियाँ। घाटी मध्य में है और उसके चारों तरफ पहाडियां हैं। ये पहाडियां राज्य के कुल क्षेत्रफल का लगभग 9/10 भाग हैं। मणिपुर की घाटी समुद्र के तल से लगभग 790 मीटर ऊपर है। यह पर्वतीय श्रृंखला उत्तर में ऊंची है और धीरे धीरे मणिपुर के दक्षिणी हिस्से में पहुंचने पर यह कम ऊंची रह जाती है। इससे घाटी में दक्षिण की ओर ढलान का निर्माण होता है।<br />
[[चित्र:View-Of-Manipur.jpg|thumb|left|250px|मणिपुर का एक दृश्य, इम्फाल]] <br />
==अर्थव्यवस्था==<br />
====कृषि====<br />
मणिपुर में [[कृषि]] और वानिकी आय के प्रमुख स्रोत हैं। यहाँ की मुख्य फ़सल [[चावल]] 72 प्रतिशत इलाके में उगाई जाती है और यहाँ की उर्वर भूमि में मक्का (1.79 प्रतिशत) [[गन्ना]], सरसों, [[तंबाकू]], [[भारत के फल|फल]], [[भारत की शाक-सब्ज़ी|सब्जियाँ]] ([[आलू]] 1.7 प्रतिशत) और दलोअहन (जैसे मटर और सेम) उगाए जाते हैं। आमतौर पर पहाड़ियाँ पर सीढ़ीदार खेत होते हैं, जिन्हें आदिवासी कुदाली से जोतते हैं। कुछ पर्वतीय आदिवासी मांस के लिए पालतू पशु पालते हैं। उनका उपयोग दूध निकालने या बोझा ढोने के लिए नहीं किया जाता। सिंचाई नहरों द्वारा की जाती है। नागाओं के बारे में कहा जाता है कि वे मछली पकड़ने के लिए नशीले पदार्थों का इस्तेमाल करते हैं। सालाना लगभग 7,500 टन [[मछली]] पकड़ी जाती है, जिनकी कीमत लगभग पाँच लाख रुपये होती है। राज्य में अधिकृत रूप से दर्ज वनक्षेत्र 15,154 वर्ग किलोमीटर है, किंतु वास्तव में वनाच्छादित क्षेत्र 17,418 वर्ग किलोमीटर है जो कुल क्षेत्रफल का 78 प्रतिशत है। सागौन प्रमुख वनोपज हैं।<br />
{{राज्य मानचित्र|float=right}}<br />
कृषि राज्य की अर्थव्यवस्था का मुख्य आधार है। 70 प्रतिशत लोग कृषि पर ही निर्भर हैं। राज्य में कृषि कुल क्षेत्र 10.48 प्रतिशत ही है। कुल कृषि क्षेत्र का 13.24 प्रतिशत क्षेत्र, लगभग 30,980 हेक्टेयर सिंचित क्षेत्र है। राज्य में अन्न उत्पादन मामूली सा कम है लेकिन तिलहन और दलहन का उत्पादन बहुत ही कम होता है। <br />
<br />
*राज्य का कृषि विभाग 11वीं योजना में कृषि की बढ़त को बनाए रखने और उसके व्यवसायीकरण की योजना पर कार्य कर रहा है। इसके लिए राज्य कुछ बातों पर विशेष ध्यान दे रहा है-<br />
#कुल कृषि क्षेत्र का प्रतिशत बढ़ाना<br />
#11वीं योजना में फ़सल का घनत्व बढाना<br />
#फ़सल उत्पादन दर को बढाकर 11वीं योजना के अंत तक 39.85 प्रतिशत तक करना<br />
*इस उद्देश्य के लिए निम्न बातों पर विशेष ध्यान दिया जा रहा है -<br />
#गुणवत्ता पूर्ण बीजों का उत्पादन,<br />
#सिंचाई के साधनों का विस्तार,<br />
#कृषि फार्मों का आधुनिकीकरण,<br />
#मृदा प्रबंधन,<br />
#जैविक फार्मों का विकास,<br />
#उच्चस्तरीय फ़सल उगाना,<br />
#कटाई के बाद फ़सल का प्रबंधन,<br />
#बाज़ार उपलब्ध कराना<br />
#जैव प्रौद्योगिकी और कृषि प्रसंस्करण का विकास और अनुसंधान <br />
#कृषि में सूचना प्रौद्योगिकी का प्रयोग,<br />
#प्रौद्योगिक हस्तांतरण- <br />
*हर ज़िले में किसान फील्ड स्कूल को स्थापित करना <br />
*किसान फील्ड स्कूल के विस्तार का प्रबंधन करना।<br />
<br />
=====वन=====<br />
राज्य में कुल 17,219 वर्ग किलोमीटर वन क्षेत्र है। इनमें 6,536 वर्ग किलोमीटर में घने वन है। इसके अतिरिक्त राज्य में 10,681 वर्ग किलोमीटर में खुले वन है, ये राज्य के भौगोलिक क्षेत्र का लगभग 77.12 प्रतिशत हैं। मणिपुर के उखरूल ज़िले के शिराय ग्राम में स्वर्गपुष्प कहे जाने वाले शिराय लिली (लिलियम मैक्लीनी) नामक फूल मिलते हैं, जो विश्व में किसी दूसरे स्थान पर नहीं पाये जाते। जूको घाटी में दुर्लभ प्रजाति के जूको लिली (लिलियम चित्रांगद) भी पाए जाते हैं। मणिपुर राज्य अपनी जैव सम्पदा के लिए विख्यात है। यहाँ अनेक प्रकार की दुर्लभ वनस्पतियाँ और जीव-जंतु पाए जाते हैं। यहाँ ‘संगाई’ हिरण (सेरवस इल्डी इल्डी) भी पाया जाता है, जो पायी जाने वाली नस्ल में दुर्लभ है। यह केइबुल लामजाओ के प्राकृतिक वन क्षेत्र में पाया जाता है। केइबुल लामजाओ लगभग 40 वर्ग कि.मी. क्षेत्र में फैला हुआ है।<br />
[[चित्र:Church-Manipur.jpg|thumb|250px|left|चर्च, मणिपुर]]<br />
1977 में इसको 'राष्ट्रीय उद्यान' घोषित किया गया। इसकी विशेषता इसमें तैरता हुआ उद्यान है जिसमें ’फुमडी’ नामक वनस्पति पायी जाती है। संगाई हिरण इसी वनस्पति पर निर्भर होते हैं। राज्य सरकार के संरक्षण के उपायों से 2003 से ‘संगाई’ की संख्या बढ़कर 180 हो गई है। 1975 में यह मात्र 14 थे।<br />
<br />
'केइबुल लामजाओ राष्ट्रीय पार्क' के अतिरिक्त एक 184.40 वर्ग किलोमीटर क्षेत्र में 'भांगोपोकपी लोकचाओ वन्यप्राणी अभयारण्य' भी संरक्षित क्षेत्र है। यह उद्यान चंदेल ज़िले में है। इस अभारण्य में 'मलायान भालू' पाए जाते हैं।<br />
<br />
राज्य में जैव संपदा का विशाल भंडार है। वनों का बड़ा हिस्सा संरक्षित है। इनमें टेक्सस बकाटा, जिनसेंग नामक दुर्लभ औषधीय पौधों की प्रजातियाँ पायी जाती हैं। यह राज्य अनेक दुर्लभ वनस्पतियों का घर है।<br />
====उद्योग====<br />
राज्य में निर्माण अनेक सुस्थापित कुटीर उद्योगों तक सीमित है। हथकरघे पर बुने हुए डिजाइनदार [[कपड़ा (लेखन सामग्री)|कपड़े]] की मांग समूचे भारत और विदेशों में भी है। अन्य उद्योगों में रेशम, [[बाँस]] और बेंत की वस्तुएँ, साबुन बनाना, बढ़ईगिरी और चर्मशोधन हैं। [[इम्फाल]] में एक औद्योगिक कॉम्पलेक्स स्थापित किया गया है, जहाँ एक इलेक्ट्रॉनिक्स संयंत्र भी है। मणिपुर अब भी शेष भारत से काफ़ी हद तक अलग-थलग है और राज्य के भीतर भी संचार सुविधाएँ अपर्याप्त हैं। <br />
;वाणिज्य और उद्योग<br />
कृषि के बाद सबसे अधिक रोजगार देने वाला कुटीर उद्योग हथकरघा उद्योग है। यह उद्योग आय का एक महत्त्वपूर्ण स्रोत है विशेषकर महिला बुनकरों के लिए यह आदर्श है। हरथकरघा बुनाई का पारंपरिक कौशल महिलाओं के लिए प्रतिष्ठा का प्रतीक है। यह उनके सामाजिक और आर्थिक जीवन का एक अविभाज्य अंग है। खाद्य प्रसंस्करण मणिपुर का एक अन्य लोकप्रिय उद्योग है। इस उद्योग के महत्व को देखते हुए राज्य सरकार ने इम्फाल में खाद्य प्रसंस्करण प्रशिक्षण केन्द्र और खाद्य प्रसंस्करण प्रशिक्षण हॉल स्थापित किया है। इम्फाल में एक 'फूड पार्क' भी बनाया जा रहा है।<br />
<br />
12 अप्रैल 1995 से भारत सरकार और म्यामांर के बीच सीमा व्यापार शुरू होने से राज्य सरकार का वाणिज्य और उद्योग विभाग सीमा व्यापार के प्रोत्साहन और विकास के लिए कार्य कर रहा है। सीमा व्यापार को बढ़ाने के लिए सीमावर्ती शहर मोरेह में वेयर हाउस, सम्मेलन कक्ष और ठहरने की सुविधा के लिए एक विश्रामगृह स्थापित किया गया है।<br />
;हथकरघा<br />
हथकरघा उत्पादन का कार्य तीन सरकारी एजेंसियां करती हैं। वह इस प्रकार हैं-<br />
#मणिपुर डेवलपमेंट सोसायटी (एम.डी.एस.)<br />
#मणिपुर हैंडलूम एंड हैडीक्राफ्ट डेवलपमेंट कॉर्पोरेशन (एम.एच.एच.डी.सी.)<br />
#मणिपुर स्टेट हैंडलूम वीवर्स को-ऑपरेटिव सोसायटी (एम.एस.एच.डब्यूज. सी.एस.)<br />
;दस्तकारी<br />
मणिपुर के हस्तकला और दस्तकारी में बेंत और बांस से बने उत्पादनों के साथ मिट्टी के बर्तन बनाने की कला भी जुड़ी हुयी है। मणिपुर में मिट्टी के बर्तन बनाने की कला प्राचीन समय से ही प्रचलित है। बांस और बेंत के उत्पादन के लिए कच्चा माल बड़ी संख्या में उपलब्ध रहता है। तरह तरह टोकरी, फर्नीचर और घर के प्रयोग की वस्तुएं बेंत और बांस यहाँ के निवासियों का लोकप्रिय व्यवसाय है। <br />
====सिंचाई====<br />
[[चित्र:Loktak-Lake-Manipur-1.jpg|thumb|300px|लोकटक झील, मणिपुर]]<br />
राज्यों में सिंचाई परियोजनाओं का आरम्भ 1980 में हुआ। तब से जिन सिंचाई परियोजनाओं का कार्य हुआ है, वे इस प्रकार हैं- <br />
#लोकतक लिफ्ट सिंचाई परियोजना, <br />
#कोफुम बांध, सेकमाइ बौराज, <br />
#इंफाल बेराज, <br />
#सिंगडा बहुउद्देश्यीय योजना, <br />
#खूगा बहुउद्देश्यीय परियोजना, <br />
#थोबल बहुउद्देश्यीय परियोजना और <br />
#दोलईथबी बांध बहुउद्देश्यीय परियोजना। <br />
*इनमें से कोफुम बांध, इंफाल बैराज, लोकतक लिफ्ट सिंचाई तथा सिंगडा परियोजना के सिंचाई वाले भाग तथा केथलमानबी के बैराज तथा थोबल बहुउद्देश्यीय योजना को आठवीं परियोजना के अंतर्गत सम्पन्न कर लिया है।<br />
*नवीं परियोजना तक इनकी सिंचाई क्षमता 28,500 हेक्टेयर थी जिसमें से 21,850 क्षेत्र में सिंचाई हो रही थीं। इसके अतिरिक्त लुअसीपट तथा पोइरोपट के जल भराव वाले 1200 और 900 हेक्टेयर क्षेत्र को थोबुल परियोजना में कृषि योग्य बनाया गया है। <br />
*सिंगडा बांध से राज्य जन स्वास्थ्य इंजीनियरिंग विभाग को 4 एम.जी.डी. कच्चे पानी की आपूर्ति होती है। वर्ष 2007 से खुगा बहुउद्देश्यीय परियोजना से राज्य को 5 एम.जी.डी. कच्चे पानी की आपूर्ति होती है।<br />
*खुगा बहुउद्देश्यीय परियोजना, थोबुल बहुउद्देश्यीय परियोजना तथा डोलाईथबी बैराज परियोजना का कार्य प्रगति पर है तथा इसे दसवीं योजना के दौरान पूरा कर लेने का लक्ष्य है।<br />
[[चित्र:Art-Manipur.jpg|thumb|250px|left|मणिपुर [[कला]], [[इंदिरा गांधी राष्ट्रीय मानव संग्रहालय]]]]<br />
====बिजली====<br />
मार्च 2006 तक राज्य में बिजली की क्षमता 42.750 मेगावाट से अधिक थी और 2,000 से अधिक गांवों में बिजली है। केंद्रीय क्षेत्र के बिजली घर जैसे एन.एच.पी.सी. की लोकतक पनबिजली परियोजना, कोपिली पनबिजली परियोजना, खानदोंग पनबिजली परियोजना, दयोंग पनबिजली परियोजना, रंगनाडी पनबिजली परियोजना तथा एजीबीपीपी की काथलगुडी पनबिजली और एजीटीपीपी की रामचंद्र नगर परियोजना (सभी एनईपीसीओ के अंतर्गत) से राज्य में बिजली की सप्लाई में उल्लेखनीय सुधार हुआ है।<br />
<br />
====सूचना प्रौद्योगिकी====<br />
राज्य में आई.टी. उद्योग के लिए मणिपुर सरकार ने इलेक्ट्रॉनिक और सूचना प्रौद्योगिकी को विकास को प्राथमिकता देती है। राज्य में इलेक्ट्रॉनिक और सूचना प्रौद्योगिकी पर आधारित उद्योगों को विकसित करने के लिए 'मणिपुर इंडस्ट्रियल कॉर्पोरेशन' का गठन किया गया है। जिसके निम्न उद्देश्य हैं-<br />
* आई टी पार्कों की स्थापना, सर्विस सेंटर व सूचना केंद्र की स्थापना<br />
* वॉयस, डाटा, वीडियो के प्रसारण एवं प्रचार के लिए 'मणिपुर स्टेट वाइड एरिया नेटवर्क' (एम.ए.एन.एन.टी.) के नेटवर्क की स्थापना।<br />
* नागरिकों को 'मल्टी फंक्शनल इलेक्ट्रॉनिक स्मार्ट कार्ड' उपलब्ध कराना।<br />
* स्कूल व कॉलेजों में आई.टी. को बढ़ावा<br />
* आई.टी. के माध्यम से दूरस्थ शिक्षा बढ़ाना।<br />
==परिवहन==<br />
[[चित्र:Manipur Map.gif|मणिपुर का मानचित्र|thumb]]<br />
====सड़क मार्ग====<br />
*मणिपुर में तीन राष्ट्रीय राजमार्ग -<br />
# राष्ट्रीय राजमार्ग - 39, <br />
# राष्ट्रीय राजमार्ग - 53 और <br />
#राष्ट्रीय राजमार्ग 150 <br />
*राज्य की राजधानी इंफाल उत्तर में [[नागालैंड]] तथा <br />
*पूर्व में म्यामांर ने राष्ट्रीय राजमार्ग - 39 द्वारा <br />
*पश्चिम में [[असम]] से राष्ट्रीय राजमार्ग - 53 द्वारा तथा <br />
*दक्षिण में [[मिज़ोरम]] से राष्ट्रीय राजमार्ग - 150 द्वारा जुड़ी हुई है।<br />
*राज्य से एक राष्ट्रीय राजमार्ग भी गुजरता है, जो दक्षिण में [[म्यांमार]] की सीमा स्थित तामू से इम्फाल होते हुए उत्तर में [[नागालैंड]] में दीमापुर तक जाता है। यही राजमार्ग इम्फाल को दीमापुर के पास पूर्वोत्तर सीमा रेलमार्ग से भी दीमापुर के पास जोड़ता है। <br />
====रेल मार्ग====<br />
*मणिपुर भी देश के रेल-मानचित्र में शामिल हो गया है। मई 1990 में जिरिबाम तक रेल लाइन पहुंच गयी है। जिरिबाम इंफाल से 225 कि.मी. दूर है। इंफाल से 215 कि.मी. की दूरी पर स्थित दीमापुर निकटतम रेलवे स्टेशन है।<br />
*तुपुल रेलवे लाइन को राष्ट्रीय परियोजना घोषित किया गया है। 52 किलोमीटर लंबे स्थल का सर्वेक्षण का कार्य हो गया है। यह रेल मार्ग तुपुल से इंफाल तक किया जा सकता है।<br />
====हवाई मार्ग====<br />
*इम्फाल हवाई अड्डा पूर्वोत्तर क्षेत्र में राज्य का दूसरा सबसे बड़ा हवाई अड्डा है, जो मणिपुर को आइजोल, गुवाहाटी, कोलकाता, सिल्चर और नई दिल्ली से जोड़ता है। <br />
*यहाँ के लिए इंडियन एयरलाइंस की विमान सेवाएं, जेट एयरवेज, इंडिगो और एयर डेक्कन, एलायंस एयर, स्पाइस जेट और किंगफिशर हैं। <br />
*इम्फाल से [[गुवाहाटी]] और [[असम]] में सिल्चर से [[पश्चिम बंगाल]] में [[कोलकाता]] (भूतपूर्व कलकत्ता) को जोड़ने वाला वायुमार्ग भी है।<br />
==सांस्कृतिक जीवन==<br />
पोलो और [[हॉकी]] यहाँ के लोकप्रिय खेल हैं। मणिपुर ने [[शास्त्रीय नृत्य]] की एक स्थानीय शैली मणिपुरी को भी जन्म दिया है। [[भारत]] के अन्य नृत्य रूपों के विपरीत इस नृत्य शैली में हाथ की मुद्राओं का उपयोग मूक अभिनय के बजाए सजावटी तोर पर ही किया जाता है, घुंघरुओं से स्वराघात उत्पन्न नहीं किया जा सकता और नर्तक व नर्तकी मिलकर यह नृत्य करते हैं। नृत्य नाटिकाएँ, जिनकी व्याख्या वाचक के द्वारा होती है, यहाँ के धार्मिक जीवन का एक महत्त्वपूर्ण अंग हैं। इन नाटिकाओं के विषय सामान्यत: [[हिन्दू धर्म]] के पशुपालक देवता [[कृष्ण]] के जीवन से लिए जाते हैं। लम्बे समय तक लगभग अज्ञात इस नृत्य का शेष भारत से परिचय महाकवि [[रबीन्द्रनाथ टैगोर]] ने [[1917]] में करवाया। रास, संकीर्तन नृत्य और थांग-ता (मृदंग वादन) भी इनके सांस्कृतिक जीवन के महत्त्वपूर्ण अंग हैं। इसके अलावा मणिपुरी अच्छे योद्धा होते हैं और कुश्ती, तलवारबाज़ी और युद्ध कलाओं का अभ्यास करते हैं। वे पोलो भी खेलते हैं।<br />
[[चित्र:Kut-Festival-Manipur-2.jpg|thumb|250px|left|कुट त्योहार, मणिपुर]]<br />
काईना हिन्दुओं का तीर्थ स्थान है। कैबुल लाम्जाओ राष्ट्रीय उद्यान देश का अपने ढंग का एकमात्र तैरता अभयारण्य है। राज्य के अन्य उल्लेखनीय पर्यटन स्थलों में प्राचीन महल, वैष्णवों का श्रीगोविन्दजी मन्दिर, युद्ध शहीदों के क़ब्रिस्तान, पोलो मैदान के निकट राज्य संग्रहालय, लांगताबंद महल और ख्वैरामबंद बाज़ार शामिल हैं। महिलाओं के इस बाज़ार को नूपी केथल या ईमा मार्केट भी कहते हैं। राज्य में हर साल लगभग 91 हज़ार पर्यटक आते हैं।<br />
<br />
इस राज्य में अनेक पर्यटन स्थल हैं। राष्ट्रीय राजमार्ग 39 पर इम्फ़ाल से सात किमी. दूर खोंगमपाट ऑर्किड उद्यान है, जहाँ इस पुष्प पौधे की 110 से भी अधिक क़िस्में उपलब्ध हैं। राज्य की राजधानी से 106 किमी. दूर 1,757 मीटर की ऊँचाई पर मनोहारी पर्वतीय स्थल माओ है। यह इम्फ़ाल और [[दीमापुर]] के बीच रास्ते में स्थित है। इम्फ़ाल से मात्र 27 किमी. दूर बिष्णुपुर में विष्णु का मन्दिर है। इसके अलावा मोहरा वह जगह है, जहाँ नेताजी [[सुभाष चन्द्र बोस]] ने पहली बार भारत की भूमि पर भारतीय तिरंगा फहराया था। यह जगह इम्फ़ाल से 45 किमी. दक्षिण में है और यहाँ आज़ाद हिन्द सेना स्मारक भवन तथा युद्ध संग्रहालय हैं। यह स्थान प्राचीन मणिपुरी लोक संस्कृति के लिए भी प्रसिद्ध है। निकट ही लोकटक झील भव्य दृश्य प्रस्तुत करती है और पास ही में एक हिरन उद्यान भी है। पर्यटक 165 किमी. की दूरी पर स्थित तमेंलों भी जाना पसन्द करते हैं, जहाँ जलप्रपात और देश-विदेश के ऑर्किड फूलों सहित विविध प्रकार के आकर्षण मिलते हैं।<br />
;त्योहार<br />
मणिपुर में वर्ष भर त्योहार मनाए जाते हैं। कोई महीना ऐसा नहीं होता जब कोई त्योहार न मनाया जाता हो। त्योहार मणिपुर के निवासियों की सामाजिक, सांस्कृतिक और धार्मिक आकांक्षाओं का प्रतीक है। राज्य के प्रमुख त्योहार है- <br />
[[चित्र:Kut-Festival-Manipur.jpg|thumb|250px|कुट त्योहार, मणिपुर]]<br />
#लाई हारोबा<br />
#रास लीला <br />
#चिरओबा<br />
#निंगोल चाक-कुबा <br />
#रथ यात्रा<br />
#[[ईद-उल-फितर]] <br />
#इमोइनु<br />
#गान-नागी <br />
#लुई-नगाई-नी <br />
#[[ईद उल ज़ुहा]] <br />
#योशांग(होली) <br />
#दुर्गा पूजा<br />
#मेरा होचोंगबा <br />
#दीवाली<br />
#कुट <br />
#क्रिसमस<br />
<br />
==पर्यटन केंद्र==<br />
*मणिपुर में जाने के लिए चाहे वह पर्यटक हो या उनका जन्म यहीं पर हुआ हो, प्रतिबंधित क्षेत्र का परमिट लेना आवश्यक होता है। यह परमिट मुख्य महानगरों में स्थित क्षेत्रीय पंजीकरण कार्यालय से मिलता है। यह परमिट दस दिन तक ही वैध होता है। <br />
*मनमोहक प्राकृतिक भू दृश्यों से मणिपुर पर्यटकों को आकर्षित करता है। मुख्य पर्यटन केंद्र हैं—कांगला, श्री गोविंद जी मंदिर, खारीम बंद बाज़ार (इमा कैथल) , युद्ध स्मारक, शहीद मीनार, नूपी लेन (स्त्रियो का युद्ध) स्मारक परिसर, खोगंमपट्ट उद्यान, विष्णु मंदिर, सेंदरा, मारह, सिरोय गांव, सिरोय पहाडिया, ड्यूको घाटी, लोकटक झील, राज्यकीय संग्रहालय, केनिया पर्यटक आवास, खोग्जोम युद्ध स्मारक परिसर आदि है।<br />
{{प्रचार}}<br />
<br />
{{लेख प्रगति<br />
|आधार=<br />
|प्रारम्भिक=<br />
|माध्यमिक=माध्यमिक2<br />
|पूर्णता=<br />
|शोध=<br />
}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
==संबंधित लेख==<br />
{{राज्य और के. शा. प्र.}}<br />
{{मणिपुर प्रदेश के ज़िले}}<br />
{{भारत गणराज्य}}{{राज्य और के. शा. प्र.2}}<br />
[[Category:भारत के राज्य और केन्द्र शासित प्रदेश]][[Category:राज्य संरचना]]<br />
[[Category:मणिपुर]][[Category:अद्यतन]]<br />
__INDEX__<br />
__NOTOC__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%9C%E0%A5%8B_%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%96_%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%8F&diff=212290जो लेख चाहिए2011-08-31T12:51:16Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>;यहाँ उन लेखों की सूची है जो अभी बने नहीं और जिनको बनाने की आवश्यकता है।<br />
<poem><br />
<s>लोकटक झील</s><br />
सिंगनगाट की पहाड़ियाँ<br />
तारकेश्वरी सिन्हा<br />
रफ़ी अहमद क़िदवई<br />
साइलेंट वैली<br />
प्रभुदत्त ब्रह्मचारी<br />
<s>सुचेता कृपलानी</s><br />
के. डी. सिंह बाबू<br />
<s>गामा पहलवान</s><br />
दारा सिंह<br />
शकील बदायूंनी<br />
निषध<br />
ब्रह्मर्षि<br />
हंस<br />
भूलोक<br />
इहलोक<br />
इहलीला<br />
यमलोक<br />
पाताल लोक<br />
दूत<br />
राजदूत<br />
मोतीलाल (अभिनेता<br />
जयराज (अभिनेता<br />
इफ़्तख़ार हुसेन (अभिनेता<br />
मुकरी (अभिनेता<br />
लीला चिटनिस (अभिनेत्री<br />
ललिता पवार (अभिनेत्री<br />
सोहराब मोदी (अभिनेता, निर्माता<br />
सहगल (गायक अभिनेता<br />
<s>पन्ना लाल घोष (बांसुरी वादक</s><br />
सुहरावर्दी (मुस्लिम नेता) के.एल. सहगल<br />
यतीन्द्र नाथ बोस (स्वाधीनता सेनानी<br />
अब्दुल हमीद<br />
आर डी बर्मन<br />
मधुबाला<br />
दिलीप कुमार (page without text)<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
</poem><br />
__INDEX__<br />
<br />
[[Category:व्यवस्थापन]]</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A4%9F%E0%A4%95_%E0%A4%9D%E0%A5%80%E0%A4%B2&diff=212288लोकटक झील2011-08-31T12:48:54Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{पुनरीक्षण}}<br />
[[चित्र:Loktak-Lake-Manipur.jpg|लोकटक झील|thumb|250px]]<br />
*लोकटक झील [[भारत]] के उत्तरपूर्व की सबसे बड़ी मीठे पानी की झील है। यह झील [[मणिपुर]] में [[खूगा नदी]] के पास स्थित है।<br />
*लोकटक झील देखने में बहुत ख़ूबसूरत है। <br />
*लोकटक झील विश्व में तैरती झील के नाम से विख्यात है। <br />
*इस झील में घनी जलीय घास के बड़े-बड़े हिस्से तैरते रहते हैं जिन्हें फुमडी के नाम से जाना जाता है। <br />
*इन तैरती वनस्पतियों के कारण लोकटक झील को तैरती झील कहा जाता है। <br />
*जलीय घास के ये हिस्से इतने बड़े होते है कि झील में बसने वाले मछुआरे उसमें अपनी झोपड़ी बना कर रहते हैं।<ref>{{cite web |url=http://travelwithmanish.blogspot.com/2010_06_01_archive.html |title=मणिपुर की लोकटक झील, गोल घेरों वाली तैरती फुमडियाँ और संगाई हिरण |accessmonthday=[[31 अगस्त]] |accessyear=2011 |last= |first= |authorlink= |format=|publisher=मुसाफ़िर हूँ यारों |language=[[हिन्दी]] }}</ref><br />
<br />
{{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक1 |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
<br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
==संबंधित लेख==<br />
[[Category:मणिपुर]]<br />
[[Category:भूगोल कोश]]<br />
[[Category:नया पन्ना अगस्त-2011]]<br />
<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A4%9F%E0%A4%95_%E0%A4%9D%E0%A5%80%E0%A4%B2&diff=212286लोकटक झील2011-08-31T12:46:41Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{पुनरीक्षण}}<br />
[[चित्र:Loktak-Lake-Manipur.jpg|लोकटक झील|thumb|250px]]<br />
*लोकटक झील [[भारत]] के उत्तरपूर्व की सबसे बड़ी मीठे पानी की झील है। यह झील [[मणिपुर]] में [[खूगा नदी]] के पास स्थित है।<br />
*लोकटक झील देखने में बहुत ख़ूबसूरत है। <br />
*लोकटक झील विश्व में तैरती झील के नाम से विख्यात है। <br />
*इस झील में घनी जलीय घास के बड़े-बड़े हिस्से तैरते रहते हैं जिन्हें फुमडी के नाम से जाना जाता है। <br />
*इन तैरती वनस्पतियों के कारण लोकटक झील को तैरती झील कहा जाता है। <br />
*जलीय घास के ये हिस्से इतने बड़ॆ होते है कि झील में बसने वाले मछुआरे उसमें अपनी झोपड़ी बना कर रहते हैं।<ref>{{cite web |url=http://travelwithmanish.blogspot.com/2010_06_01_archive.html |title=मणिपुर की लोकटक झील, गोल घेरों वाली तैरती फुमडियाँ और संगाई हिरण |accessmonthday=[[31 अगस्त]] |accessyear=2011 |last= |first= |authorlink= |format=|publisher=मुसाफ़िर हूँ यारों |language=[[हिन्दी]] }}</ref><br />
<br />
{{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक1 |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
<br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
==संबंधित लेख==<br />
[[Category:मणिपुर]]<br />
[[Category:भूगोल कोश]]<br />
[[Category:नया पन्ना अगस्त-2011]]<br />
<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=Loktak_Lake&diff=212283Loktak Lake2011-08-31T12:38:18Z<p>शिल्पी गोयल: लोकटक झील को अनुप्रेषित (रिडायरेक्ट)</p>
<hr />
<div>#REDIRECT [[लोकटक झील]]</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Loktak-Lake-Manipur.jpg&diff=212282चित्र:Loktak-Lake-Manipur.jpg2011-08-31T12:38:03Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{चित्र सूचना<br />
|विवरण=[[लोकटक झील]], [[मणिपुर]] <br /> Loktak Lake, Manipur<br />
|चित्रांकन=[http://www.flickr.com/people/rahulpradhan/ राहुल प्रधान]<br />
|दिनांक=<br />
|स्रोत=www.flickr.com<br />
|प्रयोग अनुमति=<br />
|चित्रकार=<br />
|उपलब्ध=[http://www.flickr.com/photos/rahulpradhan/4168761998/ Loktak Lake, Manipur]<br />
|प्राप्ति स्थान=<br />
|समय-काल=<br />
|संग्रहालय क्रम संख्या=<br />
|आभार=[http://www.flickr.com/photos/rahulpradhan/ ~Arch Hornet~'s photostream]<br />
|आकार=<br />
|अन्य विवरण=मणिपुर में [[खूगा नदी]] के पास ही लोकटक झील भी है जो खूगा नदी की भांति ही खूबसूरत है। <br />
}}<br />
<br />
{{CCL<br />
|Attribution={{Attribution}}<br />
|Noncommercial={{Noncommercial}}<br />
|Share Alike=<br />
|No Derivative Works={{No Derivative Works}}<br />
}}<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A4%9F%E0%A4%95_%E0%A4%9D%E0%A5%80%E0%A4%B2&diff=212280लोकटक झील2011-08-31T12:37:20Z<p>शिल्पी गोयल: '{{पुनरीक्षण}} 250px *लोकटक झी...' के साथ नया पन्ना बनाया</p>
<hr />
<div>{{पुनरीक्षण}}<br />
[[चित्र:Loktak-Lake-Manipur.jpg|लोकटक झील|thumb|250px]]<br />
*लोकटक झील [[भारत]] के उत्तरपूर्व की सबसे बड़ी मीठे पानी की झील है। यह झील [[मणिपुर]] में [[खूगा नदी]] के पास स्थित है।<br />
*लोकटक झील देखने में बहुत ख़ूबसूरत है। <br />
*लोकटक झील विश्व में तैरती झील के नाम से विख्यात है। <br />
*इस झील में घनी जलीय घास के बड़े-बड़े हिस्से तैरते रहते हैं जिन्हें फुमडी के नाम से जाना जाता है। <br />
*इन तैरती वनस्पतियों के कारण लोकटक झील को तैरती झील कहा जाता है। <br />
*जलीय घास के ये हिस्से इतने बड़ॆ होते है कि झील में बसने वाले मछुआरे उसमें अपनी झोपड़ी बना कर रहते हैं।<br />
<br />
{{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक1 |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
<br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
==संबंधित लेख==<br />
[[Category:मणिपुर]]<br />
[[Category:भूगोल कोश]]<br />
[[Category:नया पन्ना अगस्त-2011]]<br />
<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B6&diff=212266कल्पनादर्श2011-08-31T12:09:36Z<p>शिल्पी गोयल: </p>
<hr />
<div>{{पुनरीक्षण}}<br />
कल्पनादर्श (युटोपिया) एक ऐसे समाज की कल्पना है जो इतना आदर्श है कि उसका साकार होना लगभग असंभव होता है।<br />
<br />
<br />
{{लेख प्रगति|आधार=आधार1|प्रारम्भिक= |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}<br />
{{संदर्भ ग्रंथ}}<br />
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==<br />
<references/><br />
<br />
==बाहरी कड़ियाँ==<br />
<br />
==संबंधित लेख==<br />
[[Category:दर्शन]]<br />
[[Category:दर्शन_कोश]]<br />
[[Category:राजनीति]]<br />
[[Category:राजनीति_कोश]]<br />
<br />
<br />
__INDEX__</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE&diff=211510सदस्य वार्ता:गोविन्द राम2011-08-28T13:02:54Z<p>शिल्पी गोयल: /* सूचना बक्सा */ नया विभाग</p>
<hr />
<div>__TOC__<br />
{{toc}}<br />
भईया [[माउंट आबू]] के page में Check क्या करना है?<br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== उत्तर प्रदेश की झीलें ==<br />
<br />
भईया मैंने [[उत्तर प्रदेश की झीलें|उत्तर प्रदेश की झीलों]] में लिंक लगा दिया है। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:35, 15 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पटना]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 10:39, 17 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== नीलकंठ महादेव ==<br />
<br />
कृपया [[नीलकंठ महादेव]] के पेज को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:48, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== ॠषिकेश ==<br />
<br />
कृपया [[ॠषिकेश]] पेज ले लिंक को जाँचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:28, 19 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख सूची ==<br />
<br />
[[साँचा:लेख सूची]] बना दिया गया है कृपा आप इस साँचे के उदाहरण के लिय [[उदयपुर]] का पन्ना देखें । जैसे कि उदयपुर के सम्बंधित लेख उदयपुर के पन्ने में लगा दियें गये है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign"> [[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 14:55, 28 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणि ==<br />
<br />
कृपया मेरे द्वारा बनाये गये [[पोरबंदर]] के पन्ने में श्रेणियाँ जाच लीजिए। <br />
[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:30, 29 जून 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[देहरादून]] के पेज को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:43, 8 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi]] में अमृतसर का साँचा जाचें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign"> [[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:35, 17 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== वंश वृक्ष ==<br />
<br />
सूर्य वंश अच्छा लग रहा है। कोलकाता पर भी कार्य संतोषजनक है [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आदित्य चौधरी]]<span class="sign"> [[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 08:00, 19 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:लेख प्रगति ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:लेख प्रगति]] में अब <nowiki>==पन्ने की प्रगति अवस्था==</nowiki> heading ना लगायें वो heading साँचे में ही डाल दी गई है । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:13, 31 जुलाई 2010 (IST)<br />
<br />
== ब्रज/आलेख ==<br />
<br />
{{50-50}} क्या इसे ब्रज से replace कर दिया जाए ? <u>बाहरी लिंक में ब्रजडिस्कवरी के लिंक डालें</u> [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:29, 7 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== कोलकाता और ब्रज ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:कोलकाता]] और [[वार्ता:ब्रज]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:07, 8 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन ==<br />
श्रेणी:अंग्रेज़ी शासन नई बनी है पुरानी हटा दि गयी है। उसमें <u>'''अंग्रेजी'''</u> लिखा था। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span><br />
<br />
== प्रेमचन्द ==<br />
<br />
अच्छा बन गया है लेकिन अभी काम बाक़ी है। सूचना बक्सा आदि लगाएँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 10:47, 30 अगस्त 2010 (IST)<br />
<br />
== साँचा:व्रत और उत्सव2 ==<br />
<br />
कृपया [[साँचा:व्रत और उत्सव2]] को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 18:31, 10 सितंबर 2010 (IST)<br />
==शिवाजी==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:शिवाजी]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 13:36, 12 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== जम्मू और कश्मीर ==<br />
<br />
[[साँचा:जम्मू और कश्मीर के पर्यटन स्थल]] बना दिया गया है कृपया इस को [[पर्यटन]] के पन्ने में डाले [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 12:21, 13 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
कृपया [[वैशेषिक दर्शन की तत्त्व मीमांसा]] पर चित्र लगाए। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 19 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
[[संसद]] image<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लता मंगेशकर]], [[आशा भोंसले]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:07, 23 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== कपिल सिब्बल ==<br />
<br />
संदेश देने के लिए धन्यवाद जल्दी ही लग जाएगी।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 16:38, 28 सितंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== चित्रकार ==<br />
<br />
चित्रकार का लिंक नहीं दिया जा रहा ??? [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:आदित्य चौधरी|आदित्य चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आदित्य चौधरी|वार्ता]]</small></span> 22:26, 23 अक्टूबर 2010 (IST)<br />
==बाजीराव==<br />
इस पृष्ठ पर मैंने काफ़ी काम किया है। आपको बस साँचा लगाना है। कृपया इस काम को कर दें।<br />
<br />
== category ==<br />
<br />
कृपया [[वर्तनी (हिन्दी)]] में category लगा दो। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 25 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== संवरण ==<br />
<br />
कृपया इस पन्ने पर श्रेणी लगाए [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 17:03, 27 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अलंकार]], [[लिंग]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:19, 29 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
== रबीन्द्रनाथ ठाकुर ==<br />
<br />
कृपया [[वार्ता:रबीन्द्रनाथ ठाकुर]] पन्ने को देखें । [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:अश्वनी भाटिया]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया]] | <small>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</small></span> 11:53, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी- 3==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया हिन्दी सामान्य ज्ञान का तीसरा भाग देखें, जिसमें प्रश्न सं. 12 और 17 एक ही हैं, कृपया सही करवायें. हिन्दी का सामान्य ज्ञान कौन बना रहा है, जानकारी दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान हिन्दी-4==<br />
<br />
<poem>गोदान में - 15. 'आदमी कितना स्वार्थी हो जाता है, जिसके लिए मरो, वही जान का दुश्मन हो जाता है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
मेहता<br />
खन्ना<br />
मालती<br />
होरी<br />
<br />
16. 'नारी में पुरुष के गुण आ जाते हैं, तो वह कुलटा हो जाती है।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र का है?<br />
रायसाहब<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
होरी<br />
<br />
17. 'जो अपनी जान खपाते हैं, उनका हक उन लोगों से ज्यादा है, जो केवल रुपया लगाते हैं।' यह कथन 'गोदान' के किस पात्र द्वारा कहा गया है?<br />
मालती<br />
ओंकारनाथ<br />
मेहता<br />
खन्ना</poem><br />
गोदान के पात्र का नाम महतो है ना कि मेहता कृपया जानकारी कर सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:37, 30 दिसंबर 2010 (IST)<br />
==हिन्दी सामान्य ज्ञान 5==<br />
<poem>7. 'गिरि' शब्द का शुद्ध बहुवचन है-<br />
गिरियाँ<br />
गिरी<br />
गिरि<br />
गिरिएं<br />
http://pustak.org/bs/home.php?bookid=4883&act=continue&index=6&booktype=free<br />
(8) कुछ शब्दों के रूप ‘एकवचन’ और ‘बहुवचन’ दोनो में समान होते हैं। जैसे-<br />
एकवचन बहुवचन एकवचन बहुवचन<br />
क्षमा क्षमा नेता नेता<br />
जल जल प्रेम प्रेम<br />
गिरि गिरि क्रोध क्रोध<br />
राजा राजा पानी पानी<br />
यहाँ से कंफर्म करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:57, 30 दिसंबर 2010 (IST)</poem><br />
==श्रेणी==<br />
<br />
गोविन्द जी, इतिहास से सम्बन्धित लेखों में इतिहास कोश श्रेणी अवश्य होनी चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:15, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पात्र==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान में प्रयुक्त पात्रों के नामों को जाँच लें, वह बिल्कुल सही होने चाहियें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:24, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==सामान्य ज्ञान- 1==<br />
<poem>18. अर्द्धमागधी अपभ्रंश से इनमें से किस बोली का विकास हुआ है?<br />
पश्चिमी<br />
बिहारी<br />
'''बंगाली<br />
बंगाली'''</poem><br />
यह अभी तक सही नहीं हुआ है[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 13:37, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==2011==<br />
<br />
नववर्ष आपके लिए मंगलमय हो। शुभकामनाएँ...[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:13, 1 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शनि चालीसा==<br />
गोविंद जी, कृपया शनि चालीसा और शिव चालीसा ये पन्ने भी देखें और इन सभी नये पन्नों में साँचा भी लगा दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 14:37, 4 जनवरी 2011 (IST)<br />
==शिक्षा सामान्य ज्ञान==<br />
<poem>1- शिक्षा शब्द समानार्थी है?<br />
निर्देश का<br />
विद्यालयीकरण का<br />
प्रशिक्षन का<br />
इनमें से सभी</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रशिक्षण''' होता है ना कि 'प्रशिक्षन', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:02, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रव्रज्या==<br />
<br />
<poem>4. बौद्ध युग में शिक्षा ग्रहण करने के लिए बालक का एक संस्कार होता था जिसे कहते हैं?<br />
प्रवज्जा संस्कार<br />
उपनयन संस्कार<br />
परिणय संस्कार<br />
इनमें से कोई नहीं</poem><br />
कृपया ध्यान दें, सही शब्द '''प्रव्रज्या''' होता है ना कि 'प्रवज्जा', इसे ठीक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:24, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==विद्यालय के==<br />
17. निजी विद्यालय के आय के स्त्रोत कौन से होते हैं? - यहाँ पर '''विद्यालय की''' होना चाहिए, कृपया सही करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==प्रबन्धन==<br />
<br />
<poem>18. विद्यालय के संचालन के लिए आवश्यक है?<br />
विद्यालय संगठन<br />
'''विद्यालय प्रबन्ध'''<br />
विद्यालय प्रशासन<br />
इनमें से सभी</poem>सही शब्द '''विद्यालय प्रबन्धन''' होना चाहिए<br />
==माध्यिका==<br />
<poem>20- पचास शतांक मान का दूसरा नाम क्या है?<br />
माध्यिका<br />
मध्यमान<br />
बहुलांक<br />
प्रारम्भिक स्तर</poem><br />
'''माध्यिका''' शब्द के विषय में आदित्य जी से बात कर लें। मेरे विचार से सही शब्द 'मध्यांक' होना चाहिए।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:07, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==व्यवस्था==<br />
कृपया बतायें क्या नये पन्ने क्रमवार जाँचे जा रहे हैं? नहीं तो क्या व्यवस्था चल रही है?[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:10, 7 जनवरी 2011 (IST)<br />
==अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान-1==<br />
18. 'दोपहर का भोजन' नामक कार्यक्रम निम्नलिखित मंत्रालय के अंतर्गत संचालित होता है? - प्रश्न संख्या 18 और 19 समान है, कृपया ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 05:37, 8 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:29, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== गोवा ==<br />
<br />
अगर आप गोवा के पन्ने पर काम नहीं कर रहे हो तो कया में गोवा के पन्ने में चित्रों को सही से लगालो? [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:01, 9 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 4]], [[अर्थशास्त्र सामान्य ज्ञान 5]] देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:00, 10 जनवरी 2011 (IST)<br />
==इतिहास सामान्य ज्ञान 2==<br />
प्रश्न संख्या-1 और 16 एक ही प्रकार के प्रश्न हैं जिसे हटा दिया गया है। कृपया दूसरा प्रश्न सम्मिलित करें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:48, 11 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:07, 19 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान एक बार देख लीजिए। इसके अलावा [[गुवाहाटी]], [[कोणार्क]], [[गांधीनगर]], [[विशाखापत्तनम]], [[~]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 09:59, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रायपुर]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:00, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लेप्चा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:52, 22 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इटावा]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:00, 23 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्रकला]] और [[साँचा:चित्रकला शैलियाँ|भारतीय चित्रकला शैलियाँ]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:38, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मनाली हिमाचल प्रदेश|मनाली]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:26, 24 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मेवाड़]], [[जूनागढ़]], [[भावनगर]] के पन्ने देखें और विज्ञान का सामान्य ज्ञान मेरे [[प्रयोग:Fozia4]] में देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 00:09, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
==गणतंत्र दिवस==<br />
भारतकोश परिवार की ओर से आपको गणतंत्र दिवस की हार्दिक शुभकामनाएँ [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 15:21, 26 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[ब्यावर]], [[जालंधर]], [[विशाखापत्तनम]], [[लुधियाना]], [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:55, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
मैंने [[प्रयोग:Fozia4]] देख लिया है। एक बार आप भी देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:42, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:14, 27 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[भारतीय सेना]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 23:19, 28 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== संगीत सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya1]] शीघ्र जाँचे। जबाब अवश्य दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 11:45, 29 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास5 ]] एक बार देख लेना। वो आज ही लगना है।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[बिस्मिल्ला ख़ाँ]], [[आँख]], [[तन्त्रिका तन्त्र]], [[मस्तिष्क]], [[मेरुरज्जु]] और [[रक्त]] के पन्नो को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 09:44, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Priya2]] में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:15, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==पन्ना==<br />
प्रयोग:Priya2 में भूगोल सामान्य ज्ञान का पन्ना देख लिया है,किंतु प्रश्न सं. 6 और 10 को एक बार ठीक से जाँच लें। बाक़ी ठीक है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:54, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
==बिस्मिल्ला ख़ाँ==<br />
बिस्मिल्ला ख़ाँ साहेब के पन्ने में 'जीवन परिचय' में जीवन परिचय ही नही है और यह पन्ना अधिक विस्तृत बनेगा। कृपया ध्यान दें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 31 जनवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] का पेज देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:26, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मुहम्मद हिदायतुल्लाह]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:31, 1 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Fozia5]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 12:04, 4 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==काशी हिन्दू विश्वविद्यालय== <br />
गोविन्द जी, कृपया काशी हिन्दू विश्वविद्यालय और मदनमोहन मालवीय के सन्दर्भ देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 18:50, 7 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 10 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
==बैडमिंटन==<br />
<br />
गोविन्द जी, कृपया बैडमिंटन का पेज़ देखें, सही करवाएँ और पाठ्य सामग्री भी होनी चाहिए। भाषा और सामग्री पर ध्यान दें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:आशा चौधरी]]<span class="sign">[[User:आशा चौधरी|आशा चौधरी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:आशा चौधरी|वार्ता]]</small></span> 16:19, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
[[कबूतर]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 18:23, 11 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] व [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:02, 12 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:15, 14 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[इन्दौर पर्यटन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:30, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:01, 15 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[महाबलेश्वर]] के पन्ने को देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 14:37, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]], [[ग़ाज़ियाबाद]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:48, 19 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[राहुल सांकृत्यायन]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:37, 20 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रावी, रामप्रसाद विद्यार्थी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:53, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
[[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व देखने के पश्चात आगे संदेश भेजे। चैक होने के पश्चात इस पेज को बना दे। धन्यवाद[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:52, 21 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3#कम्प्यूटर|सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] में कम्प्यूटर सामान्य ज्ञान का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:17, 25 फ़रवरी 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वृंदावनलाल वर्मा]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:15, 2 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[अट्टुकल पोंगल]] के पेज देखें व उचित साँचा लगायें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 12:20, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:03, 3 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास2]]<br />
<br />
[[प्रयोग:Shilpi6]] पेज देख लिया गया है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:32, 5 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[मैग्नीसियम]], [[सोना]] और [[प्लेटिनम]] के पन्ने देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 17:46, 6 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एल्युमिनियम]], [[गन्धक]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:04, 8 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] में इतिहास सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 9 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[फॉस्फोरस]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:15, 10 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[मैंगनीज]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:15, 13 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पुनः चैक करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:28, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[रत्नगिरि]] का पन्ना देखें और श्रेणियाँ भी देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 11:31, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== श्रेणी लगाएँ ==<br />
<br />
कृपया [[यातुधान]], [[यच]] में श्रेणी लगाएँ।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 18:37, 14 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 13:17, 15 मार्च 2011 (IST)<br />
* गोविंद जी, [[एनी बेसेंट]] का जो चित्र पेज़ पर लगा है, वह बहुत कॉमन है, हमें कोई दूसरा चित्र लगाना चाहिए। -आशा चौधरी<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हाइड्रोजन]] का पन्ना देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:53, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:09, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[चित्र सामान्य ज्ञान 5]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 18:14, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[एलुमिनियम]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:34, 18 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देखें।<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अनंत कुमार]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 16:42, 21 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अटाला मस्जिद]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:19, 23 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi4]] देखें व बनाने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 10:51, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi5]] जाँचें व जाँचने के बाद वार्ता करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:19, 24 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== नज़ीबाबाद ==<br />
<br />
कृपया [[नज़ीबाबाद]] और [http://en.wikipedia.org/wiki/Nizamabad,_Uttar_Pradesh Nizamabad, Uttar Pradesh] के पन्ना देखें, शायद नज़ीबाबाद पन्ने का नाम निज़ामाबाद होना चाहीये। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 13:38, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
क्रपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]][[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:प्रिया]]<span class="sign"> [[User:प्रिया|प्रियंका चतुर्वेदी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:प्रिया|वार्ता]]</small></span> 17:51, 25 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:43, 31 मार्च 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:फ़िज़ा/अभ्यास]] में गुजरात के चित्र के Caption check करे। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़िज़ा]]<span class="sign"> [[User:फ़िज़ा|फ़िज़ा]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़िज़ा|वार्ता]]</small></span> 15:13, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
कृपया [[प्रयोग:प्रिया1]] में भूगोल सामान्य ज्ञान देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:40, 6 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] | <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:11, 7 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:46, 9 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[जुझार सिंह]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] | <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:08, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
[[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 15:44, 15 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:फ़ौज़िया5]] में चित्र सामान्य ज्ञान देखें और update kare. [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] | <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 15:15, 16 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[अगुआड़ा दुर्ग]] का पन्ना देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign"> [[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:19, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] में खेल सामान्य ज्ञान देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:53, 22 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र१]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:02, 23 अप्रॅल 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 7 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 17:22, 9 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[हम्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:47, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नया पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:लक्ष्मी2]] को देख लें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 19:08, 11 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी2]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:01, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] देखें व बताये कि ये वाला सामान्य ज्ञान लगा दिया गया है या नहीं।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:06, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== नये पृष्ठ ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:रविन्द्र]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:RAVI]] को जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 14:20, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया हाल में हुए शिल्पी गोयल के बदलाव देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:35, 14 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 14:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
गोविन्द जी चयनित चित्र में अपडेट कर रहा हूँ। [[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:04, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== चयनित चित्र ==<br />
<br />
कहा किए है। मेरे को तोपुराने दिखा रहा है। किसमे पडे है।[[चित्र:nib4.png|35px|top]]<span class="sign">[[User:अश्वनी भाटिया|अश्वनी भाटिया <sub>प्रबंधक</sub>]] . <sub>[[सदस्य वार्ता:अश्वनी भाटिया|वार्ता]]</sub></span> 20:09, 16 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 19:10, 19 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया सामान्य ज्ञान [[प्रयोग:Ravi4]], [[प्रयोग:हिना1]], [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] को अपडेट करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:रविन्द्र प्रसाद]]<span class="sign">[[User:रविन्द्र प्रसाद|रविन्द्र प्रसाद]] . <small>[[सदस्य वार्ता:रविन्द्र प्रसाद|वार्ता]]</small></span> 16:03, 20 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:12, 21 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:हिना]], [[प्रयोग:लक्ष्मी5]] और [[प्रयोग:लक्ष्मी3]] देखें[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:06, 26 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Shilpi6]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 13:30, 31 मई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Laxmi1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 16:30, 1 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:37, 10 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[राज कुमार]] में लगे सूचना बक्से पर एक बार निगाह डालें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:27, 16 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[लघु उद्योग]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 11:03, 21 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज जाँचे ==<br />
<br />
कृपया [[हिन्दी साहित्य]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 16:09, 24 जून 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[संजीव कुमार]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:34, 2 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/Sandbox]], [[प्रयोग:शिल्पी]], [[प्रयोग:शिल्पी2]], [[प्रयोग:शिल्पी3]], [[प्रयोग:शिल्पी4]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 15:42, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== जाँचें ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:शिल्पी4]] अब जाँचें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 16:21, 11 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें:-[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 17:34, 15 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[शिशु]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:58, 17 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी गोस्वामी]]<span class="sign"> [[User:लक्ष्मी गोस्वामी|लक्ष्मी गोस्वामी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी गोस्वामी|वार्ता]]</small></span> 19:16, 18 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[गायत्री देवी]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:41, 21 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[वहीदा रहमान]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 14:03, 22 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== सामान्य ज्ञान ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:शिल्पी गोयल/अभ्यास1]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:57, 25 जुलाई 2011 (IST)<br />
<br />
== प्रयोग ==<br />
<br />
कृपया [[प्रयोग:Janmejay]] देखें व पूरा करें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 17:47, 2 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[Category:सदस्य वार्ता]]<br />
<br />
== पेज देखें ==<br />
<br />
कृपया [[सूरसारावली]] का पेज देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:52, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
[[कपालभृत्]] शब्द है।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:हिमानी]]<span class="sign">[[User:हिमानी|हिमानी]] | <small>[[सदस्य वार्ता:हिमानी|वार्ता]]</small></span> 18:58, 19 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास6]] देखें।[[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 18:54, 25 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
कृपया [[कालीबंगा]] के पन्ने में चित्र के शीर्षक देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:स्नेहा]]<span class="sign">[[User:स्नेहा|स्नेहा]] . <small>[[सदस्य वार्ता:स्नेहा|वार्ता]]</small></span> 15:11, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास4]] देखें। [[सदस्य:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] 17:48, 27 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पन्ना देखें ==<br />
<br />
क्रपया [[अरामबोल तट गोवा]] में सूचना बक्सा देखें। [[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:फ़ौज़िया ख़ान]]<span class="sign">[[User:फ़ौज़िया ख़ान|फ़ौज़िया ख़ान]] . <small>[[सदस्य वार्ता:फ़ौज़िया ख़ान|वार्ता]]</small></span> 12:56, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== पेज देखें। ==<br />
<br />
कृपया [[सदस्य:लक्ष्मी गोस्वामी/अभ्यास3]] देखें।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:लक्ष्मी]]<span class="sign">[[User:लक्ष्मी|लक्ष्मी]] . <small>[[सदस्य वार्ता:लक्ष्मी|वार्ता]]</small></span> 17:59, 28 अगस्त 2011 (IST)<br />
<br />
== सूचना बक्सा ==<br />
<br />
कृपया [[रणजी]] के पेज में सूचना बक्सा लगाये।[[चित्र:nib4.png|35px|top|link=User:शिल्पी गोयल]]<span class="sign">[[User:शिल्पी गोयल|शिल्पी गोयल]] . <small>[[सदस्य वार्ता:शिल्पी गोयल|वार्ता]]</small></span> 18:32, 28 अगस्त 2011 (IST)</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=Ranji&diff=211508Ranji2011-08-28T13:01:30Z<p>शिल्पी गोयल: रणजी को अनुप्रेषित (रिडायरेक्ट)</p>
<hr />
<div>#REDIRECT [[रणजी]]</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=Kumar_Shri_Ranjitsinhji&diff=211507Kumar Shri Ranjitsinhji2011-08-28T13:01:23Z<p>शिल्पी गोयल: रणजी को अनुप्रेषित (रिडायरेक्ट)</p>
<hr />
<div>#REDIRECT [[रणजी]]</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=K._S._Ranjitsinhji&diff=211506K. S. Ranjitsinhji2011-08-28T13:01:19Z<p>शिल्पी गोयल: रणजी को अनुप्रेषित (रिडायरेक्ट)</p>
<hr />
<div>#REDIRECT [[रणजी]]</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B0%E0%A4%82%E0%A4%9C%E0%A5%80&diff=211505रंजी2011-08-28T12:58:27Z<p>शिल्पी गोयल: रणजी को अनुप्रेषित (रिडायरेक्ट)</p>
<hr />
<div>#REDIRECT [[रणजी]]</div>शिल्पी गोयलhttps://bharatdiscovery.org/bharatkosh/w/index.php?title=%E0%A4%B0%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%9C%E0%A5%80&diff=211504रन्जी2011-08-28T12:58:20Z<p>शिल्पी गोयल: रणजी को अनुप्रेषित (रिडायरेक्ट)</p>
<hr />
<div>#REDIRECT [[रणजी]]</div>शिल्पी गोयल