"विलोम शब्द" के अवतरणों में अंतर
भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
गोविन्द राम (चर्चा | योगदान) |
गोविन्द राम (चर्चा | योगदान) |
||
पंक्ति 1: | पंक्ति 1: | ||
;विलोम शब्द (विपरीतार्थक शब्द / Antonym Word) | ;विलोम शब्द (विपरीतार्थक शब्द / Antonym Word) | ||
− | किसी [[शब्द (व्याकरण)|शब्द]] का विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्द को विलोम शब्द कहते हैं। या एक - दूसरे के विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्द विलोम कहलाते हैं। अत: विलोम का अर्थ है - '''उल्टा या विरोधी अर्थ देने वाला''' । | + | किसी [[शब्द (व्याकरण)|शब्द]] का विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्द को विलोम शब्द कहते हैं। या एक - दूसरे के विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्द विलोम कहलाते हैं। अत: विलोम का अर्थ है - *'''उल्टा या विरोधी अर्थ देने वाला*''' । |
====वर्णमाला क्रमानुसार विलोम शब्द==== | ====वर्णमाला क्रमानुसार विलोम शब्द==== | ||
पंक्ति 9: | पंक्ति 9: | ||
| valign="top"| | | valign="top"| | ||
===अ=== | ===अ=== | ||
− | + | *'''अमृत'''- विष | |
− | '''अमृत'''- विष | + | *'''अथ'''- इति |
− | '''अथ'''- इति | + | *'''अन्धकार'''- प्रकाश |
− | '''अन्धकार'''- प्रकाश | + | *'''अल्पायु'''- दीर्घायु |
− | '''अल्पायु'''- दीर्घायु | + | *'''अनुराग'''- विराग |
− | '''अनुराग'''- विराग | + | *'''अनुज'''- अग्रज |
− | '''अनुज'''- अग्रज | + | *'''अधिक'''- न्यून |
− | '''अधिक'''- न्यून | + | *'''अर्थ'''- अनर्थ |
− | '''अर्थ'''- अनर्थ | + | *'''अपेक्षा'''- नगद |
− | '''अपेक्षा'''- नगद | + | *'''अतिवृष्टि'''- अनावृष्टि |
− | '''अतिवृष्टि'''- अनावृष्टि | + | *'''अनुपस्थिति'''- उपस्थिति |
− | '''अनुपस्थिति'''- उपस्थिति | + | *'''अज्ञान'''- ज्ञान |
− | '''अज्ञान'''- ज्ञान | + | *'''अनुकूल'''- प्रतिकूल |
− | '''अनुकूल'''- प्रतिकूल | + | *'''अभिज्ञ'''- अनभिज्ञ |
− | '''अभिज्ञ'''- अनभिज्ञ | ||
'''[[अल्प]]'''- अधिक | '''[[अल्प]]'''- अधिक | ||
− | '''अनिवार्य'''- वैकल्पिक | + | *'''अनिवार्य'''- वैकल्पिक |
− | '''अगम'''- सुगम | + | *'''अगम'''- सुगम |
− | '''अभिमान'''- नम्रता | + | *'''अभिमान'''- नम्रता |
− | '''अनुग्रह'''- विग्रह | + | *'''अनुग्रह'''- विग्रह |
− | '''अपमान'''- सम्मान | + | *'''अपमान'''- सम्मान |
− | '''अरुचि'''- रुचि | + | *'''अरुचि'''- रुचि |
− | '''अर्वाचीन'''- प्राचीन | + | *'''अर्वाचीन'''- प्राचीन |
− | '''अवनति'''- उन्नति | + | *'''अवनति'''- उन्नति |
− | '''अवनी'''- अंबर | + | *'''अवनी'''- अंबर |
− | '''अच्छा'''- बुरा | + | *'''अच्छा'''- बुरा |
− | '''अच्छाई'''- बुराई | + | *'''अच्छाई'''- बुराई |
− | '''अमीर'''- ग़रीब | + | *'''अमीर'''- ग़रीब |
− | '''अंधेरा'''- उजाला | + | *'''अंधेरा'''- उजाला |
− | '''अर्जित'''- अनर्जित | + | *'''अर्जित'''- अनर्जित |
− | '''अंत'''- प्रारंभ | + | *'''अंत'''- प्रारंभ |
− | '''अंतिम'''- प्रारंभिक | + | *'''अंतिम'''- प्रारंभिक |
− | '''अनजान'''- जाना-पहचाना | + | *'''अनजान'''- जाना-पहचाना |
===आ=== | ===आ=== | ||
− | '''आदि'''- अंत | + | *'''आदि'''- अंत |
− | '''आगामी'''- गत | + | *'''आगामी'''- गत |
− | '''आग्रह'''- दुराग्रह | + | *'''आग्रह'''- दुराग्रह |
− | '''आकर्षण'''- विकर्षण | + | *'''आकर्षण'''- विकर्षण |
− | '''आदान'''- प्रदान | + | *'''आदान'''- प्रदान |
− | '''आलस्य'''- स्फूर्ति | + | *'''आलस्य'''- स्फूर्ति |
− | '''आदर्श'''- यथार्थ | + | *'''आदर्श'''- यथार्थ |
− | '''आय'''- व्यय | + | *'''आय'''- व्यय |
− | '''आहार'''- निराहार | + | *'''आहार'''- निराहार |
− | '''आविर्भाव'''- तिरोभाव | + | *'''आविर्भाव'''- तिरोभाव |
− | '''आमिष'''- निरामिष | + | *'''आमिष'''- निरामिष |
− | '''आर्द्र'''- शुष्क | + | *'''आर्द्र'''- शुष्क |
− | '''आज़ादी'''- गुलामी | + | *'''आज़ादी'''- गुलामी |
'''[[आकाश तत्व|आकाश]]'''- पाताल | '''[[आकाश तत्व|आकाश]]'''- पाताल | ||
− | '''आशा'''- निराशा | + | *'''आशा'''- निराशा |
− | '''आश्रित'''- निराश्रित | + | *'''आश्रित'''- निराश्रित |
− | '''आरंभ'''- अंत | + | *'''आरंभ'''- अंत |
− | '''आदर'''- अनादर | + | *'''आदर'''- अनादर |
− | '''आलोक'''- अंधकार | + | *'''आलोक'''- अंधकार |
− | '''आयात'''- निर्यात | + | *'''आयात'''- निर्यात |
− | '''आर्य'''- अनार्य | + | *'''आर्य'''- अनार्य |
− | '''आदि'''- अनादि | + | *'''आदि'''- अनादि |
− | '''आस्तिक'''- नास्तिक | + | *'''आस्तिक'''- नास्तिक |
− | '''आस्था'''- अनास्था | + | *'''आस्था'''- अनास्था |
− | '''आवश्यक'''- अनावश्यक | + | *'''आवश्यक'''- अनावश्यक |
− | '''आनंद'''- शोक | + | *'''आनंद'''- शोक |
− | '''आधुनिक'''- प्राचीन | + | *'''आधुनिक'''- प्राचीन |
− | '''आना'''- जाना | + | *'''आना'''- जाना |
− | '''आलस्य'''- फुर्ती | + | *'''आलस्य'''- फुर्ती |
− | '''आध्यात्मिक'''- भौतिक | + | *'''आध्यात्मिक'''- भौतिक |
===इ=== | ===इ=== | ||
− | '''इच्छा'''- अनिच्छा | + | *'''इच्छा'''- अनिच्छा |
− | '''इष्ट'''- अनिष्ट | + | *'''इष्ट'''- अनिष्ट |
− | '''इच्छित'''- अनिच्छित | + | *'''इच्छित'''- अनिच्छित |
− | '''इहलोक'''- परलोक | + | *'''इहलोक'''- परलोक |
===ई=== | ===ई=== | ||
पंक्ति 88: | पंक्ति 87: | ||
===उ=== | ===उ=== | ||
− | '''उत्कर्ष'''- अपकर्ष | + | *'''उत्कर्ष'''- अपकर्ष |
− | '''उत्थान'''- पतन | + | *'''उत्थान'''- पतन |
− | '''उद्यमी'''- आलसी | + | *'''उद्यमी'''- आलसी |
− | '''उर्वर'''- ऊसर | + | *'''उर्वर'''- ऊसर |
− | '''उधार'''- नगद | + | *'''उधार'''- नगद |
− | '''उपस्थित'''- अनुपस्थित | + | *'''उपस्थित'''- अनुपस्थित |
− | '''उत्कृष्ट'''- निकृष्ट | + | *'''उत्कृष्ट'''- निकृष्ट |
− | '''उत्तम'''- अधम | + | *'''उत्तम'''- अधम |
− | '''उपजाऊं'''- बंजर | + | *'''उपजाऊं'''- बंजर |
− | '''उदय'''- अस्त | + | *'''उदय'''- अस्त |
− | '''उपकार'''- अपकार | + | *'''उपकार'''- अपकार |
− | '''उदार'''- अनुदार | + | *'''उदार'''- अनुदार |
− | '''उत्तीर्ण'''- अनुत्तीर्ण | + | *'''उत्तीर्ण'''- अनुत्तीर्ण |
− | '''उत्तर'''- दक्षिण | + | *'''उत्तर'''- दक्षिण |
− | '''ऊंचा'''- नीचा | + | *'''ऊंचा'''- नीचा |
− | '''उन्नति'''- अवनति | + | *'''उन्नति'''- अवनति |
− | '''उचित'''- अनुचित | + | *'''उचित'''- अनुचित |
− | '''उत्तरार्द्ध'''- पूर्वार्द्ध | + | *'''उत्तरार्द्ध'''- पूर्वार्द्ध |
===ए=== | ===ए=== | ||
− | '''एकता'''- अनेकता | + | *'''एकता'''- अनेकता |
− | '''एक'''- अनेक | + | *'''एक'''- अनेक |
===ऐ=== | ===ऐ=== | ||
− | '''ऐसा'''- वैसा | + | *'''ऐसा'''- वैसा |
===ओ=== | ===ओ=== | ||
पंक्ति 121: | पंक्ति 120: | ||
===औ=== | ===औ=== | ||
− | '''औपचारिक'''- अनौपचारिक | + | *'''औपचारिक'''- अनौपचारिक |
===ॠ=== | ===ॠ=== | ||
पंक्ति 128: | पंक्ति 127: | ||
===क=== | ===क=== | ||
− | '''कृतज्ञ'''- कृतघ्न | + | *'''कृतज्ञ'''- कृतघ्न |
− | '''क्रय'''- विक्रय | + | *'''क्रय'''- विक्रय |
− | '''कमाना'''- खर्च करना | + | *'''कमाना'''- खर्च करना |
− | '''क्रूर'''- दयालु | + | *'''क्रूर'''- दयालु |
− | '''कच्चा'''- पक्का | + | *'''कच्चा'''- पक्का |
− | '''कटु'''- मधुर | + | *'''कटु'''- मधुर |
− | '''क्रिया'''- प्रतिक्रिया | + | *'''क्रिया'''- प्रतिक्रिया |
− | '''कड़वा'''- मीठा | + | *'''कड़वा'''- मीठा |
− | '''क्रुद्ध'''- शान्त | + | *'''क्रुद्ध'''- शान्त |
− | '''कर्म'''- निष्कर्म | + | *'''कर्म'''- निष्कर्म |
− | '''कठिनाई'''- सरलता | + | *'''कठिनाई'''- सरलता |
− | '''कच्चा माल'''- तैयार माल | + | *'''कच्चा माल'''- तैयार माल |
− | '''कभी-कभी'''- अक्सर | + | *'''कभी-कभी'''- अक्सर |
− | '''कठिन'''- सरल | + | *'''कठिन'''- सरल |
− | '''केंद्रित'''- विकेंद्रित | + | *'''केंद्रित'''- विकेंद्रित |
− | '''क़रीबी'''- दूर के | + | *'''क़रीबी'''- दूर के |
− | '''कम'''- अघिक | + | *'''कम'''- अघिक |
===ख=== | ===ख=== | ||
− | '''खेद'''- प्रसन्नता | + | *'''खेद'''- प्रसन्नता |
− | '''खिलना'''- मुरझाना | + | *'''खिलना'''- मुरझाना |
− | '''खुशी'''- दुख, गम | + | *'''खुशी'''- दुख, गम |
− | '''ख़रीददार'''- विक्रेता | + | *'''ख़रीददार'''- विक्रेता |
− | '''ख़रीद'''- बिक्री | + | *'''ख़रीद'''- बिक्री |
− | '''ख़रीदना'''- बेचना | + | *'''ख़रीदना'''- बेचना |
| valign="top"| | | valign="top"| | ||
===ग=== | ===ग=== | ||
− | '''गर्म'''- ठंडा | + | *'''गर्म'''- ठंडा |
− | '''गन्दा'''- साफ़ | + | *'''गन्दा'''- साफ़ |
− | '''गहरा'''- उथला | + | *'''गहरा'''- उथला |
− | '''गुरु'''- लघु | + | *'''गुरु'''- लघु |
− | '''ग़रीब'''- अमीर | + | *'''ग़रीब'''- अमीर |
− | '''गुण'''- दोष, अवगुण | + | *'''गुण'''- दोष, अवगुण |
− | '''ग़लत'''- सही | + | *'''ग़लत'''- सही |
===घ=== | ===घ=== | ||
− | '''घृणा'''- प्रेम | + | *'''घृणा'''- प्रेम |
− | '''घात'''- प्रतिघात | + | *'''घात'''- प्रतिघात |
− | '''घर'''- बाहर | + | *'''घर'''- बाहर |
− | '''घाटा'''- फ़ायदा | + | *'''घाटा'''- फ़ायदा |
===च=== | ===च=== | ||
− | '''चर'''- अचर | + | *'''चर'''- अचर |
− | '''चौड़ी'''- संकरी, तंग | + | *'''चौड़ी'''- संकरी, तंग |
===छ=== | ===छ=== | ||
− | '''छोटा'''- बड़ा | + | *'''छोटा'''- बड़ा |
− | '''छूत'''- अछूत | + | *'''छूत'''- अछूत |
===ज=== | ===ज=== | ||
− | '''जन्म'''- मृत्यु | + | *'''जन्म'''- मृत्यु |
− | '''जल्दी'''- देरी | + | *'''जल्दी'''- देरी |
− | '''जीवन'''- मरण | + | *'''जीवन'''- मरण |
− | '''जल'''- थल | + | *'''जल'''- थल |
− | '''जड़'''- चेतन | + | *'''जड़'''- चेतन |
− | '''जंगम'''- स्थावर | + | *'''जंगम'''- स्थावर |
− | '''जटिल'''- सरस | + | *'''जटिल'''- सरस |
− | '''जिम्मेदार'''- गैर | + | *'''जिम्मेदार'''- गैर |
===झ=== | ===झ=== | ||
− | '''झूठ'''- सच | + | *'''झूठ'''- सच |
===ट=== | ===ट=== | ||
पंक्ति 203: | पंक्ति 202: | ||
===ठ=== | ===ठ=== | ||
− | '''ठोस'''- तरल | + | *'''ठोस'''- तरल |
===ड=== | ===ड=== | ||
− | '''डरपोक'''- निड़र | + | *'''डरपोक'''- निड़र |
===ढ=== | ===ढ=== | ||
पंक्ति 217: | पंक्ति 216: | ||
===त=== | ===त=== | ||
− | '''तुच्छ'''- महान | + | *'''तुच्छ'''- महान |
− | '''तकलीफ'''- आराम | + | *'''तकलीफ'''- आराम |
− | '''तपन'''- ठंडक | + | *'''तपन'''- ठंडक |
===थ=== | ===थ=== | ||
पंक्ति 226: | पंक्ति 225: | ||
===द=== | ===द=== | ||
− | '''दुर्लभ'''- सुलभ | + | *'''दुर्लभ'''- सुलभ |
− | '''दाता'''- याचक | + | *'''दाता'''- याचक |
− | '''दिन'''- रात | + | *'''दिन'''- रात |
− | '''देव'''- दानव | + | *'''देव'''- दानव |
− | '''दुराचारी'''- सदाचारी | + | *'''दुराचारी'''- सदाचारी |
− | '''दयालु'''- निर्दयी | + | *'''दयालु'''- निर्दयी |
− | '''देशी'''- परदेशी | + | *'''देशी'''- परदेशी |
===ध=== | ===ध=== | ||
− | '''धीरे'''- तेज़ | + | *'''धीरे'''- तेज़ |
− | '''धनी'''- ग़रीब, निर्धन | + | *'''धनी'''- ग़रीब, निर्धन |
− | '''धर्म'''- अधर्म | + | *'''धर्म'''- अधर्म |
− | '''धूप'''- छाँव | + | *'''धूप'''- छाँव |
− | '''धीर'''- अधीर | + | *'''धीर'''- अधीर |
===न=== | ===न=== | ||
− | '''न्याय'''- अन्याय | + | *'''न्याय'''- अन्याय |
− | '''निजी'''- सार्वजनिक | + | *'''निजी'''- सार्वजनिक |
− | '''नकद'''- उधार | + | *'''नकद'''- उधार |
− | '''नियमित'''- अनियमित | + | *'''नियमित'''- अनियमित |
− | '''निश्चित'''- अनिश्चित | + | *'''निश्चित'''- अनिश्चित |
− | '''निरक्षर'''- साक्षर | + | *'''निरक्षर'''- साक्षर |
− | '''नूतन'''- पुरातन | + | *'''नूतन'''- पुरातन |
− | '''निंदा'''- स्तुति | + | *'''निंदा'''- स्तुति |
− | '''निर्दोष'''- र्दोष | + | *'''निर्दोष'''- र्दोष |
− | '''नीचा'''- ऊंचा | + | *'''नीचा'''- ऊंचा |
− | '''नकली'''- असली | + | *'''नकली'''- असली |
− | '''निर्माण'''- विनाश | + | *'''निर्माण'''- विनाश |
− | '''निकट'''- दूर | + | *'''निकट'''- दूर |
===प=== | ===प=== | ||
− | '''प्यार'''- घृणा | + | *'''प्यार'''- घृणा |
'''[[प्रत्यक्ष]]'''- परोक्ष | '''[[प्रत्यक्ष]]'''- परोक्ष | ||
− | '''पतला'''- मोटा | + | *'''पतला'''- मोटा |
− | '''पाप'''- पुण्य | + | *'''पाप'''- पुण्य |
− | '''पतिव्रता'''- कुलटा | + | *'''पतिव्रता'''- कुलटा |
− | '''प्रलय'''- सृष्टि | + | *'''प्रलय'''- सृष्टि |
− | '''पवित्र'''- अपवित्र | + | *'''पवित्र'''- अपवित्र |
− | '''प्रश्न'''- उत्तर | + | *'''प्रश्न'''- उत्तर |
− | '''पूर्ण'''- अपूर्ण | + | *'''पूर्ण'''- अपूर्ण |
− | '''प्रेम'''- घृणा | + | *'''प्रेम'''- घृणा |
− | '''परतंत्र'''- स्वतंत्र | + | *'''परतंत्र'''- स्वतंत्र |
− | '''प्राचीन'''- नवीन / नया | + | *'''प्राचीन'''- नवीन / नया |
− | '''पक्ष'''- निष्पक्ष | + | *'''पक्ष'''- निष्पक्ष |
− | '''प्राकृतिक'''- अप्राकृतिक | + | *'''प्राकृतिक'''- अप्राकृतिक |
− | '''पहाड़'''- मैदान | + | *'''पहाड़'''- मैदान |
− | '''प्रसन्न'''- अप्रसन्न | + | *'''प्रसन्न'''- अप्रसन्न |
− | '''प्रभावित'''- अप्रभावित | + | *'''प्रभावित'''- अप्रभावित |
− | '''पोषण'''- कुपोषण | + | *'''पोषण'''- कुपोषण |
− | '''परिचित'''- अपरिचित | + | *'''परिचित'''- अपरिचित |
− | '''प्रवेश'''- निकास | + | *'''प्रवेश'''- निकास |
− | '''पदोन्नति'''- पदावनति | + | *'''पदोन्नति'''- पदावनति |
− | '''प्रतिकूल'''- अनुकूल | + | *'''प्रतिकूल'''- अनुकूल |
− | '''प्रारंभ'''- अंत | + | *'''प्रारंभ'''- अंत |
− | '''पसंद'''- नापसंद | + | *'''पसंद'''- नापसंद |
===फ=== | ===फ=== | ||
पंक्ति 290: | पंक्ति 289: | ||
===ब=== | ===ब=== | ||
− | '''बंधन'''- मुक्ति | + | *'''बंधन'''- मुक्ति |
− | '''बुद्धिमता'''- मूर्खता | + | *'''बुद्धिमता'''- मूर्खता |
− | '''बासी'''- ताजा | + | *'''बासी'''- ताजा |
− | '''बाढ़'''- सूखा | + | *'''बाढ़'''- सूखा |
− | '''बुराई'''- भलाई | + | *'''बुराई'''- भलाई |
===भ=== | ===भ=== | ||
− | '''भूलना'''- याद करना | + | *'''भूलना'''- याद करना |
− | '''भाव'''- अभाव | + | *'''भाव'''- अभाव |
===म=== | ===म=== | ||
− | '''मूक'''- वाचाल | + | *'''मूक'''- वाचाल |
− | '''मितव्यय'''- अपव्यय | + | *'''मितव्यय'''- अपव्यय |
− | '''मोक्ष'''- बंधन | + | *'''मोक्ष'''- बंधन |
− | '''मौखिक'''- लिखित | + | *'''मौखिक'''- लिखित |
− | '''मानवता'''- दानवता | + | *'''मानवता'''- दानवता |
− | '''महात्मा'''- दुरात्मा | + | *'''महात्मा'''- दुरात्मा |
− | '''मान'''- अपमान | + | *'''मान'''- अपमान |
− | '''मधुर'''- कटु | + | *'''मधुर'''- कटु |
− | '''मित्र'''- शत्रु | + | *'''मित्र'''- शत्रु |
− | '''मिथ्या'''- सत्य | + | *'''मिथ्या'''- सत्य |
− | '''मंगल'''- अमंगल | + | *'''मंगल'''- अमंगल |
− | '''महंगा'''- सस्ता | + | *'''महंगा'''- सस्ता |
− | '''मेहनती'''- आलसी / कामचोर | + | *'''मेहनती'''- आलसी / कामचोर |
− | '''मृत्यु'''- जन्म | + | *'''मृत्यु'''- जन्म |
− | '''मंजूर'''- नामंजूर | + | *'''मंजूर'''- नामंजूर |
− | '''मुमकिन'''- नामुमकिन | + | *'''मुमकिन'''- नामुमकिन |
| valign="top"| | | valign="top"| | ||
===य=== | ===य=== | ||
− | '''यश'''- अपयश | + | *'''यश'''- अपयश |
− | '''युद्ध'''- शांति | + | *'''युद्ध'''- शांति |
− | '''योग्य'''- अयोग्य | + | *'''योग्य'''- अयोग्य |
===र=== | ===र=== | ||
− | '''रात'''- दिन | + | *'''रात'''- दिन |
− | '''रुग्ण'''- स्वस्थ | + | *'''रुग्ण'''- स्वस्थ |
− | '''रक्षक'''- भक्षक | + | *'''रक्षक'''- भक्षक |
− | '''राग'''- द्वेष | + | *'''राग'''- द्वेष |
− | '''रात्रि'''- दिवस | + | *'''रात्रि'''- दिवस |
− | '''राजा'''- रंक | + | *'''राजा'''- रंक |
− | '''रुचि'''- अरुचि | + | *'''रुचि'''- अरुचि |
− | '''रईस'''- ग़रीब | + | *'''रईस'''- ग़रीब |
− | '''रुचि'''- अरुचि | + | *'''रुचि'''- अरुचि |
− | '''रोजगार'''- बेरोजगार | + | *'''रोजगार'''- बेरोजगार |
===ल=== | ===ल=== | ||
− | '''लाभ'''- हानि | + | *'''लाभ'''- हानि |
− | '''लोकतंत्र'''- राजतंत्र | + | *'''लोकतंत्र'''- राजतंत्र |
− | '''लिखित'''- मौखिक | + | *'''लिखित'''- मौखिक |
===व=== | ===व=== | ||
− | '''व्यवस्था'''- अव्यवस्था | + | *'''व्यवस्था'''- अव्यवस्था |
− | '''व्यावहारिक'''- अव्यावहारिक | + | *'''व्यावहारिक'''- अव्यावहारिक |
− | '''विधि'''- निषेध | + | *'''विधि'''- निषेध |
− | '''विधवा'''- सधवा | + | *'''विधवा'''- सधवा |
− | '''वरदान'''- अभिशाप | + | *'''वरदान'''- अभिशाप |
− | '''विनम्रता'''- घमंड | + | *'''विनम्रता'''- घमंड |
− | '''विजय'''- पराजय | + | *'''विजय'''- पराजय |
− | '''वसंत'''- पतझर | + | *'''वसंत'''- पतझर |
− | '''विरोध'''- समर्थन | + | *'''विरोध'''- समर्थन |
− | '''विशुद्ध'''- दूषित | + | *'''विशुद्ध'''- दूषित |
− | '''विषम'''- सम | + | *'''विषम'''- सम |
− | '''विद्वान'''- मूर्ख | + | *'''विद्वान'''- मूर्ख |
− | '''विश्वास'''- अविश्वास | + | *'''विश्वास'''- अविश्वास |
− | '''विकसित'''- अविकसित | + | *'''विकसित'''- अविकसित |
− | '''विशिष्ट'''- सामान्य / साधारण | + | *'''विशिष्ट'''- सामान्य / साधारण |
− | '''विश्वनीय'''- अविश्वनीय | + | *'''विश्वनीय'''- अविश्वनीय |
− | '''विस्तृत'''- संक्षिप्त | + | *'''विस्तृत'''- संक्षिप्त |
− | '''विकास'''- ह्रास | + | *'''विकास'''- ह्रास |
===श=== | ===श=== | ||
− | '''श्वेत'''- श्याम | + | *'''श्वेत'''- श्याम |
− | '''शयन'''- जागरण | + | *'''शयन'''- जागरण |
− | '''शीत'''- उष्ण | + | *'''शीत'''- उष्ण |
− | '''शुभ'''- अशुभ | + | *'''शुभ'''- अशुभ |
− | '''शुष्क'''- आर्द्र | + | *'''शुष्क'''- आर्द्र |
− | '''शोर'''- शांन्ति | + | *'''शोर'''- शांन्ति |
− | '''शुक्ल'''- कृष्ण | + | *'''शुक्ल'''- कृष्ण |
− | '''शूर'''- कायर | + | *'''शूर'''- कायर |
===श्र=== | ===श्र=== | ||
− | '''श्रम'''- विश्राम | + | *'''श्रम'''- विश्राम |
− | '''श्रोता'''- वक्ता | + | *'''श्रोता'''- वक्ता |
===ष=== | ===ष=== | ||
पंक्ति 388: | पंक्ति 387: | ||
===स=== | ===स=== | ||
− | '''स्वतंत्र'''- परतंत्र | + | *'''स्वतंत्र'''- परतंत्र |
− | '''स्वस्थ'''- अस्वस्थ | + | *'''स्वस्थ'''- अस्वस्थ |
− | '''स्वीकृत'''- अस्वीकृत | + | *'''स्वीकृत'''- अस्वीकृत |
− | '''स्वदेश'''- विदेश | + | *'''स्वदेश'''- विदेश |
− | '''स्वर्ग'''- नरक | + | *'''स्वर्ग'''- नरक |
− | '''स्तुति'''- निंदा | + | *'''स्तुति'''- निंदा |
− | '''स्वाधीन'''- पराधीन | + | *'''स्वाधीन'''- पराधीन |
− | '''स्वत्रंता'''- दासता | + | *'''स्वत्रंता'''- दासता |
− | '''स्वीकार'''- अस्वीकार | + | *'''स्वीकार'''- अस्वीकार |
− | '''स्थाई'''- अस्थायी | + | *'''स्थाई'''- अस्थायी |
− | '''सजीव'''- निर्जीव | + | *'''सजीव'''- निर्जीव |
− | '''सुगंध'''- दुर्गन्ध | + | *'''सुगंध'''- दुर्गन्ध |
− | '''संक्षेप'''- विस्तार | + | *'''संक्षेप'''- विस्तार |
− | '''सरस'''- नीरस | + | *'''सरस'''- नीरस |
− | '''सौभाग्य'''- दुर्भाग्य | + | *'''सौभाग्य'''- दुर्भाग्य |
− | '''सगुण'''- निर्गुण | + | *'''सगुण'''- निर्गुण |
− | '''सक्रिय'''- निष्क्रय | + | *'''सक्रिय'''- निष्क्रय |
− | '''सफल'''- असफल | + | *'''सफल'''- असफल |
− | '''सज्जन'''- दुर्जन | + | *'''सज्जन'''- दुर्जन |
− | '''संतोष'''- असंतोष | + | *'''संतोष'''- असंतोष |
− | '''सुखान्त'''- दुखांत | + | *'''सुखान्त'''- दुखांत |
− | '''सच'''- झूठ | + | *'''सच'''- झूठ |
− | '''सुन्दर'''- बदसूरत, कुरूप | + | *'''सुन्दर'''- बदसूरत, कुरूप |
− | '''साक्षर'''- निरक्षर | + | *'''साक्षर'''- निरक्षर |
− | '''साधु'''- असाधु | + | *'''साधु'''- असाधु |
− | '''सुपुत्र'''- कुपुत्र | + | *'''सुपुत्र'''- कुपुत्र |
− | '''सुर'''- असुर | + | *'''सुर'''- असुर |
− | '''सुमति'''- कुमति | + | *'''सुमति'''- कुमति |
− | '''साकार'''- निराकार | + | *'''साकार'''- निराकार |
− | '''सुजन'''- दुर्जन | + | *'''सुजन'''- दुर्जन |
− | '''सम्मान'''- अपमान, अनादर | + | *'''सम्मान'''- अपमान, अनादर |
''सूर्योदय'''- सूर्यास्त | ''सूर्योदय'''- सूर्यास्त | ||
− | '''सामान्य'''- विशेष | + | *'''सामान्य'''- विशेष |
− | '''सरकारी'''- गैरसरकारी | + | *'''सरकारी'''- गैरसरकारी |
− | '''सुविधा'''- असुविधा | + | *'''सुविधा'''- असुविधा |
− | '''सस्ता'''- महंगा | + | *'''सस्ता'''- महंगा |
− | '''सक्षम'''- अक्षम | + | *'''सक्षम'''- अक्षम |
− | '''सुबह'''- शाम | + | *'''सुबह'''- शाम |
− | '''सुरक्षित'''- असुरक्षित | + | *'''सुरक्षित'''- असुरक्षित |
− | '''संभव'''- असंभव | + | *'''संभव'''- असंभव |
− | '''संतुलन'''- असंतुलन | + | *'''संतुलन'''- असंतुलन |
− | '''सावधानी'''- असावधानी | + | *'''सावधानी'''- असावधानी |
− | '''सघन'''- विरल | + | *'''सघन'''- विरल |
− | '''सहायक'''- बाधक | + | *'''सहायक'''- बाधक |
− | '''सहमत'''- असहमत | + | *'''सहमत'''- असहमत |
− | '''सुख'''- दुख | + | *'''सुख'''- दुख |
− | '''सहयोग'''- असहयोग | + | *'''सहयोग'''- असहयोग |
− | '''सहमति'''- असहमति | + | *'''सहमति'''- असहमति |
− | '''समापन'''- उद्घाटन | + | *'''समापन'''- उद्घाटन |
− | '''सर्दी'''- गर्मी | + | *'''सर्दी'''- गर्मी |
− | '''समाजवाद'''- पूँजीवाद | + | *'''समाजवाद'''- पूँजीवाद |
− | '''संतुलित'''- असंतुलित | + | *'''संतुलित'''- असंतुलित |
===ह=== | ===ह=== | ||
− | '''हर्ष'''- शोक | + | *'''हर्ष'''- शोक |
− | '''हित'''- अहित | + | *'''हित'''- अहित |
− | '''हिंसा'''- अहिंसा | + | *'''हिंसा'''- अहिंसा |
− | '''हार'''- जीत | + | *'''हार'''- जीत |
− | '''हानि'''- लाभ | + | *'''हानि'''- लाभ |
===क्ष=== | ===क्ष=== | ||
− | '''क्षणिक'''- शाश्वत | + | *'''क्षणिक'''- शाश्वत |
===त्र=== | ===त्र=== | ||
पंक्ति 458: | पंक्ति 457: | ||
===ज्ञ=== | ===ज्ञ=== | ||
− | '''ज्ञान'''- अज्ञान | + | *'''ज्ञान'''- अज्ञान |
|} | |} |
09:15, 20 जून 2011 का अवतरण
- विलोम शब्द (विपरीतार्थक शब्द / Antonym Word)
किसी शब्द का विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्द को विलोम शब्द कहते हैं। या एक - दूसरे के विपरीत या उल्टा अर्थ देने वाले शब्द विलोम कहलाते हैं। अत: विलोम का अर्थ है - *उल्टा या विरोधी अर्थ देने वाला* ।
वर्णमाला क्रमानुसार विलोम शब्द
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
अ
अल्प- अधिक
आ
आकाश- पाताल
इ
ईउ
ए
ऐ
ओऔ
ॠक
ख
|
ग
घ
च
छ
ज
झ
टठ
ड
ढणत
थद
ध
न
प
प्रत्यक्ष- परोक्ष
फब
भ
म
|
य
र
ल
व
श
श्र
षस
सूर्योदय'- सूर्यास्त
ह
क्ष
त्रज्ञ
|
|
|
|
|
|
टीका टिप्पणी और संदर्भ
संबंधित लेख